Jurassic Park: 20 χρόνια μετά

Πριν από 20 χρόνια ο σκηνοθέτης Steven Spielberg με το «Jurassic Park» άνοιξε τις θύρες του κόσμου των δεινοσαύρων. Από τότε μέχρι σήμερα οι ερευνητές αποκάλυψαν ότι ο Τ-Rex ήταν ένα βαρύ και βραδυκίνητο ζώο που έτρωγε κουφάρια, ότι οι περισσότερες σαύρες είχαν φτέρωμα και ότι η κλωνοποίηση δεινοσαύρων είναι κατά πάσα πιθανότητα ανέφικτη. Καλωσορίσατε στο αληθινό Jurassic Park.

Από το 1993 και μετά οι ερευνητές έκαναν νέες ανακαλύψεις και μελέτησαν τους δεινοσαύρους κάτω από άλλο πρίσμα. Αν οι δεινόσαυροι, τα μεγαλύτερα αστέρια του «Jurassic Park», στήνονταν για να βγει μια ομαδική φωτογραφία, θα βλέπαμε μια πολύχρωμη παρέα όχι πολύ εύστροφων σαρκοφάγων, φτερωτών ζώων που τρέφονται με ψοφίμια, ζώων μοναχικών και εξαγριωμένων μαχητών.

Οι δεινόσαυροι ως πτηνά

Την περίοδο που ακολούθησε την έξοδο του «Jurassic Park» στους κινηματογράφους, οι ερευνητές βρήκαν πολλά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι δεινόσαυροι ήταν οι πρόγονοι των πτηνών. Έτσι έληξε μια εκατονταετής επιστημονική διαμάχη σχετικά με την προέλευση των πτηνών. Επίσης τα απολιθώματα δείχνουν ότι οι δεινόσαυροι είχαν φτέρωμα πολύ προτού αρχίσουν να πετούν τα πτηνά.

Ο Alan Grant, πρωταγωνιστής στο «Jurassic Park», είναι οπαδός της αμφιλεγόμενης τότε άποψης ότι οι δεινόσαυροι είναι πρόγονοι των πουλιών. Τα υπόλοιπα πρόσωπα στην ταινία κουνούν αρνητικά το κεφάλι.

Σήμερα, όμως, ύστερα από 20 χρόνια, κάθε αμφιβολία έχει εκλείψει: Νέα ευρήματα και αναλύσεις απέδωσαν μια πληθώρα αποδεικτικών στοιχείων και σήμερα οι ερευνητές συμφωνούν μεταξύ τους ότι τα πουλιά προέρχονται από θρυλικούς εξολοθρευτές όπως είναι ο T-Rex. Εκτός αυτού όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι οι δεινόσαυροι είχαν πολύχρωμο φτέρωμα. Αυτό σημαίνει ότι ο σκηνοθέτης Steven Spielberg θα έπρεπε να παραστήσει τα τρομακτικά τέρατα σαν δολοφονικές γαλοπούλες ύψους πολλών μέτρων.

Η εξελικτική ιστορία των πουλιών, όπως τη γνωρίζουμε, ξεκινά το 1861 με την ανεύρεση ενός εκ των πιο φημισμένων απολιθωμάτων στον κόσμο: του πτηνού αρχαιοπτέρυξ (Archaeopteryx), ηλικίας 150 εκατομμυρίων ετών. Το ζώο αυτό κείτεται με το κεφάλι λυγισμένο προς τα πίσω και τους βραχίονες κατά μήκος των πλευρών του, περιβεβλημένο από σαφή αποτυπώματα φτερώματος. Με την πρώτη ματιά το απολίθωμα φαίνεται πως ανήκει σε πτηνό. Ωστόσο το στόμα είναι γεμάτο δόντια, οι βραχίονες έχουν γαμψά νύχια και η ραχοκοκαλιά καταλήγει σε μακριά ουρά. Ο μήκους μισού μέτρου αρχαιοπτέρυξ είναι κάτι ανάμεσα σε δεινόσαυρο και πτηνό.

Η ανακάλυψη, που έγινε μόλις δύο χρόνια μετά την έκδοση του πρωτοποριακού έργου «Περί της καταγωγής των ειδών» (1859) του Κάρολου Δαρβίνου, γίνεται σχεδόν αμέσως κλασικό παράδειγμα του «χαμένου κρίκου» που γεφύρωνε το χάσμα μεταξύ πτηνών και δεινοσαύρων.

Οι δεινόσαυροι έχτιζαν φωλιές

Για πάνω από έναν αιώνα ο αρχαιοπτέρυξ ήταν το μοναδικό παράδειγμα που έριχνε φως στην καταγωγή των πτηνών. Παρ’ όλο που πολλοί ερευνητές επισημαίνουν ότι ο σκελετός του πτηνού θυμίζει πολύ σκελετό σαρκοφάγου δεινοσαύρου, μέχρι τη δεκαετία του 1980 δεν είχαν στη διάθεσή τους άλλα ευρήματα προγόνων των πτηνών ώστε να μπορέσουν να στηρίξουν κάποια θεωρία.

Ακολουθεί ένα κύμα νέων, εντυπωσιακών ευρημάτων σαρκοφάγων δεινοσαύρων και προϊστορικών πουλιών. Τα ευρήματα αυτά καθορίζουν το πλαίσιο της δημόσιας συζήτησης. Οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι οι σαρκοφάγοι δεινόσαυροι, όπως ο βελοσιράπτορας του «Jurassic Park», έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τα πουλιά. Περπατούν σε δύο πόδια, έχουν τρία πλήρως ανεπτυγμένα δάχτυλα, κούφια ελαφριά οστά σαν των πουλιών, καθώς και πολλά χαρακτηριστικά που μέχρι εκείνη τη στιγμή θεωρούνταν ότι διέθεταν αποκλειστικά τα πουλιά, του υοειδούς οστού και του στέρνου συμπεριλαμβανομένων.

Στη συνέχεια υπάρχουν ευρήματα που μαρτυρούν συμπεριφορές όπως είναι η εναπόθεση αυγών στη φωλιά, η επώαση, ακόμη και η φροντίδα των μικρών. Το αυγό εξελίσσεται στο βαθμό που ο σκελετός μοιάζει όλο και περισσότερο με εκείνον των πουλιών. Το σχήμα του ξεκινά από το στρογγυλό του πορτοκαλιού και καταλήγει να μοιάζει στα ασύμμετρα αυγά των πουλιών, που έχουν μια καμπυλωτή και μια μυτερή άκρη. Αποθέτονται ανά ζευγάρια στη διάρκεια πολλών ημερών και το κέλυφός τους αναπτύσσει πολλές λειτουργικές στρώσεις όπως συμβαίνει και με τα αυγά των πουλιών.

Η εξέταση της εσωτερικής, μικροσκοπικής δομής των οστών έχει αποκαλύψει ότι οι γίγαντες σαν τον T-Rex προσλάμβαναν ασβέστιο από έναν ειδικό ιστό οστών για να δομήσουν το κέλυφος των αυγών, όπως συμβαίνει και στα σημερινά πουλιά. Επίσης τα οστά αποκαλύπτουν ταχύτητες ανάπτυξης του ιδίου επιπέδου με εκείνες των πουλιών, γεγονός που μαρτυρεί ότι τα ζώα αυτά ήταν πολύ δραστήρια και θερμόαιμα, σε αντίθεση με την παλαιότερη άποψη που ήθελε τους δεινοσαύρους νωθρά, ψυχρόαιμα ερπετά.

Από τα τελευταία και εντυπωσιακότερα επιστημονικά ευρήματα είναι αυτό Αμερικανών ερευνητών που ανακάλυψαν μια πρωτεΐνη δεινόσαυρου στο μηριαίο οστό ενός T-Rex. Η πρωτεΐνη δείχνει ότι το προϊστορικό τέρας είναι στενός συγγενής της κότας. Η λίστα των ισχυρών ενδείξεων είναι μεγάλη αλλά εκείνο που επιβεβαιώνει πέραν πάσης αμφιβολίας τη συγγένεια των πουλιών με τους δεινοσαύρους είναι το φτέρωμα.

Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα στο τεύχος Νο 89