ΕΝ ΣΥΝΤΟΜΙΑ

Γιατί γλιστράει ο πάγος;

Οι επιστήμονες δυσκολεύονται να εξηγήσουν ένα φαινόμενο που όλοι γνωρίζουμε: ότι ο πάγος γλιστράει. Η κλασική ερμηνεία λέει πως το σημείο τήξης του πάγου πέφτει, όταν ασκείται πάνω του πίεση. Όταν δηλαδή ένας παγοδρόμος κινείται πάνω στον πάγο, από την πίεση που ασκείται μέσω του παγοπέδιλου λιώνει ένα πολύ λεπτό επιφανειακό στρώμα πάγου. Έτσι, ουσιαστικά, ο παγοδρόμος είναι σαν να κινείται πάνω σε νερό.
Αν, όμως, το φαινόμενο μελετηθεί πιο προσεκτικά, αποδεικνύεται ότι η πίεση αυτή είναι μηδαμινή και δεν επηρεάζει το σημείο τήξης του πάγου.

Σύμφωνα με μια άλλη, μεταγενέστερη θεωρία, είναι η τριβή και όχι η πίεση που κάνει τον πάγο ολισθηρό. Η τριβή που αναπτύσσεται ανάμεσα στο παγοπέδιλο και τον πάγο θερμαίνει τοπικά τον πάγο, με αποτέλεσμα αυτός να λιώνει για ένα μικρό χρονικό διάστημα.

Και αυτή όμως η θεωρία «ολισθαίνει», καθώς δεν εξηγεί πώς τα παγοπέδιλα γλιστρούν τόσο καλά πάνω στον πάγο. Είναι πιθανό η ολισθηρότητα να είναι μια εγγενής ιδιότητα του πάγου.

Σύμφωνα με το Robert Rosenberg, καθηγητή Χημείας στο Πανεπιστήμιο Lawrence, το επιφανειακό στρώμα των μορίων νερού σε μια παγωμένη επιφάνεια συμπεριφέρεται διαφορετικά απ’ ό,τι τα μόρια που είναι δεσμευμένα σε κρυστάλλους πάγου. Σε αντίθεση με τα τελευταία, τα μόρια της επιφάνειας είναι σε θέση να πάλλονται, καθώς δεν υπάρχουν άλλα παγωμένα μόρια από πάνω τους για να τα ακινητοποιήσουν. Σύμφωνα με τη θεωρία, τα παλλόμενα μόρια είναι αυτά που κάνουν την επιφάνεια ολισθηρή, καθώς συμπεριφέρονται σαν υγρό.

Χρειάζεται η σκωληκοειδής απόφυση;

Παλαιότερα, η σκωληκοειδής απόφυση θεωρούνταν ένα περιττό κατάλοιπο της ανθρώπινης εξέλιξης. Νεότερες έρευνες δείχνουν, ωστόσο, ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματος του εμβρύου. Λειτουργεί περίπου σαν «πεδίο ασκήσεων», όπου λευκά αιμοσφαίρια και άλλα κύτταρα εκτίθενται στα αντιγόνα των βακτηρίων του εντερικού συστήματος. Έτσι, το ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει να ξεχωρίζει «φίλους και εχθρούς», ώστε να μην επιτίθεται σε χρήσιμα βακτήρια.

Στους ενήλικες, το ανοσοποιητικό έχει πλέον «εκπαιδευτεί», γι’ αυτό και η σκωληκοειδής απόφυση μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα.

Ποιο φυτό ειναι το πιο δηλητηριώδες;

Το φυτό ρίκινος ή ρετσινολαδιά και ειδικά οι σπόροι του περιέχουν μεγάλες ποσότητες ρικίνης, μιας τοξίνης η οποία είναι 6.000 φορές πιο δηλητηριώδης από το κυάνιο. Οι σπόροι περιέχουν επίσης ένα έλαιο υψηλής ποιότητας, το ρετσινόλαδο, που εδώ και 4.000 χρόνια έχει καταστήσει το θάμνο του ρίκινου ιδιαίτερα δημοφιλή. Το έλαιο χρησιμοποιείται, μεταξύ άλλων, για την παραγωγή κεριού και διάφορων λιπαντικών.

Πόσα sudoku θα μπορούσαν να υπάρχουν;

Δεν κινδυνεύετε να ξεμείνετε από Sudoku στο άμεσο μέλλον. Το 2005, ένας Βρετανός και ένας Γερμανός μαθηματικός υπολόγισαν ότι ένα Sudoku μπορεί να σχεδιαστεί με 6.670.903.752.021.072.936.960 πιθανούς τρόπους. Παραβλέποντας περιστροφές, αναστροφές κτλ., έχουμε «μόλις» 5.472.730.538 συνδυασμούς.

Ποιος λαός είναι καλύτερος στις ξένες γλώσσες;

Οι κάτοικοι μιας περιοχής στην Αμαζονία κατέχουν το ανεπίσημο παγκόσμιο ρεκόρ στη γλωσσομάθεια. Εδώ κάθε χωριό έχει τη δική του γλώσσα και, σύμφωνα με τους κανόνες που ισχύουν στην κοινωνία τους, απαγορεύεται να παντρευτεί κανείς άτομο που μιλάει την ίδια γλώσσα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι κάτοικοι αυτής της περιοχής, εκτός από τη δική τους γλώσσα και τη γλώσσα των συζύγων τους, να κατέχουν συχνά και πολλές άλλες γλώσσες, που μιλιούνται στο σόι τους.

Σε επίπεδο κρατών, οι πλέον γλωσσομαθείς είναι οι κάτοικοι του Μαυρίκιου στον Ινδικό ωκεανό. Εδώ κάθε κάτοικος γνωρίζει κατά μέσο όρο 3,78 γλώσσες. Οι πιο διαδεδομένες είναι τα γαλλικά, τα αγγλικά και τα κρεόλ, αλλά και πολλές ινδικές γλώσσες. Αυτός ο γλωσσικός πλούτος οφείλεται στην πολυεθνική σύνθεση του πληθυσμού του νησιού, καθώς και στις εμπορικές συναλλαγές ειδικά με την Ινδία.

Στην Ευρώπη, στην πρώτη θέση βρίσκεται το Λουξεμβούργο, του οποίου οι κάτοικοι μιλάνε κατά μέσο όρο 3,24 γλώσσες. Οι σκανδιναβικές χώρες έχουν ένα μέσο όρο περίπου δύο γλωσσών, δηλαδή κάθε κάτοικος μιλάει μια ακόμη γλώσσα εκτός από τη μητρική του. Αντίθετα, οι κάτοικοι των μεγάλων, αγγλόφωνων κυρίως χωρών, δεν είναι τόσο γλωσσομαθείς, μια και δεν έχουν ιδιαίτερο κίνητρο να μάθουν ξένες γλώσσες.

Η έρευνα αυτή, η οποία έγινε από το Σουηδό γλωσσολόγο Mikael Parkvall, απέδειξε επίσης ότι δεν υπάρχει συσχετισμός ανάμεσα στη σχολική εκπαίδευση και τη γνώση ξένων γλωσσών. Το μόνο που έχει σημασία για τη γλωσσομάθεια ενός πληθυσμού είναι το κατά πόσο η μητρική γλώσσα είναι διαδεδομένη ή όχι σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πώς σχηματίζονται οι σταλακτίτες;

Σπήλαια με σταλακτίτες υπάρχουν κυρίως σε περιοχές με ασβεστολιθικό έδαφος. Από την οροφή των σπηλαίων στάζει νερό υψηλής περιεκτικότητας σε ασβέστιο, το οποίο εναποτίθεται στο έδαφος. Με το πέρασμα χιλιάδων ετών, στα σημεία απ’ όπου πέφτουν οι σταγόνες σχηματίζονται στήλες ασβεστίου που κρέμονται από την οροφή. Οι στήλες αυτές ονομάζονται σταλακτίτες, ενώ αυτές που ορθώνονται από τα σημείο του δαπέδου του σπηλαίου όπου πέφτει το νερό ονομάζονται σταλαγμίτες.

Η διαδικασία που οδηγεί στο σχηματισμό σταλακτιτών αρχίζει με τη χημική αντίδραση ανάμεσα στο νερό της βροχής και το διοξείδιο του άνθρακα στο έδαφος, κατά την οποία σχηματίζεται ανθρακικό οξύ. Λόγω της αναπνοής των μικροοργανισμών, το έδαφος περιέχει 30% περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα απ’ ό,τι ο αέρας, σημαντικά μεγαλύτερη ποσότητα δηλαδή. Το ανθρακικό οξύ διασπά τον ασβεστόλιθο, ο οποίος αποτελείται κυρίως από ανθρακικό ασβέστιο. Με αυτό τον τρόπο μεταφέρονται ιόντα ασβεστίου και διττανθρακικού πιο βαθιά κάτω από την επιφάνεια της γης, μέχρι να καταλήξουν στην οροφή ή στο δάπεδο του σπηλαίου. Μόλις τα ιόντα έρθουν σε επαφή με τον αέρα μέσα στο σπήλαιο, το νερό τα αποβάλει και αρχίζει εκ νέου ο σχηματισμός ασβεστόλιθου υπό μορφή σταλακτιτών ή σταλαγμιτών.

Πρόσφατα, γεωφυσικοί του Πανεπιστημίου της Αριζόνα στις ΗΠΑ ανακάλυψαν ότι ο καθαυτό σχηματισμός ενός σταλακτίτη και η τελική του μορφή εξαρτώνται από τον τρόπο της αρχικής ενστάλαξης του ασβεστίου. Κατέληξαν ότι η διαδικασία αυτή μπορεί να περιγραφεί καλύτερα με τη βοήθεια των μη γραμμικών μαθηματικών, τα οποία χρησιμοποιούνται και στην περιγραφή χαοτικών συστημάτων. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και πολύ μικρές διαφορές στο σημείο απ’ όπου στάζει το νερό μπορεί να έχουν μεγάλες επιπτώσεις στην τελική διαμόρφωση του σταλακτίτη.

Γιατί φωνάζουν τα παιδιά;

Ο άνθρωπος είναι ένα κοινωνικό ον, που επί χιλιετίες ζούσε σε αγέλες. Εκεί ήταν σημαντικό να διατηρείται η επαφή με τα υπόλοιπα μέλη της αγέλης και να εκφράζονται συναισθήματα, κάτι που επιτυγχάνεται καλύτερα με ήχους. Το ίδιο φαινόμενο μπορεί να παρατηρήσει κανείς σε είδη που μας μοιάζουν. Τα μικρά των χιμπαντζήδων, για παράδειγμα, είναι επίσης πολύ φωνακλάδικα.

Μπορεί να αναρωτηθεί κανείς γιατί τα βρέφη κλαίνε τόσο πολύ, ενώ τα νεογέννητα των ζώων είναι συνήθως σιωπηρά. Αρκετές μελέτες έδειξαν ότι τα βρέφη που εγκαταλείπονται, πολύ σύντομα ησυχάζουν. Οι περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν πως αυτή η συμπεριφορά είναι κατάλοιπο της εποχής που οι άνθρωποι ζούσαν περιπλανώμενοι σε αγέλες. Αν άφηναν πίσω τους ένα βρέφος, αυτό έπρεπε να τραβήξει την προσοχή, για να το ξαναβρούν. Αν η προσπάθεια αποτύγχανε, η σιωπή ήταν προτιμότερη, καθώς τα σαρκοβόρα καιροφυλακτούσαν.

Ποιος εφηύρε τη θερινή ώρα;

Ο Αμερικανός πολιτικός και επιστήμονας Βενιαμίν Φραγκλίνος πρότεινε πρώτος την ιδέα το 18ο αιώνα, ως έναν τρόπο εκμετάλλευσης της μεγαλύτερης διάρκειας της ημέρας κατά τη θερινή περίοδο. Ωστόσο, η θερινή ώρα εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 1916, για την εξοικονόμηση ενέργειας κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου.

Ποιο ζώο είναι το πιο σπάνιο ζώο στη Γη;

Η γιγαντιαία χελώνα της νήσου Pinta των Γκαλάπαγκος εθεωρείτο εξαφανισμένο είδος. Ωστόσο, το 1971 έκανε την εμφάνισή της μια μοναχική αρσενική, στην οποία έδωσαν το όνομα «Μοναχικός Τζορτζ». Παρά τις εντατικές προσπάθειες που έγιναν, δε βρέθηκε ταίρι για τον Τζορτζ, γι’ αυτό και το είδος του θεωρείται ένα από τα σπανιότερα της παγκόσμιας πανίδας.

Ποιος δίνει ονόματα στους τυφώνες;

Το 1953, ο Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία των ΗΠΑ άρχισε να δίνει στους τυφώνες γυναικεία ονόματα. Σήμερα, ο κατάλογος των ονομάτων είναι ευθύνη μιας επιτροπής του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού, και από το 1979 έχουμε και τυφώνες με αντρικά ονόματα.