ΕΝ ΣΥΝΤΟΜΙΑ

Ποιο πτηνό κρώζει πιο δυνατά;

Το πτηνό με την ίσως πιο δυνατή κραυγή είναι ο σπάνιος παπαγάλος kakapo της Νέας Ζηλανδίας. Το νυχτερινό σάλπισμα των αρσενικών ακούγεται σε απόσταση έως και πέντε χιλιομέτρων, ενώ αναφέρεται ότι μία φορά ακούστηκε σε απόσταση οκτώ χιλιομέτρων.

Γιατί σβήνει το κερί όταν το φυσάμε;

Ο αέρας που εκπνέει ο άνθρωπος περιέχει πολύ διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο στερεί το οξυγόνο από τη φλόγα. Ταυτόχρονα, το φύσημα μειώνει τη θερμοκρασία και συμβάλλει στο να απομακρυνθεί η φλόγα από το κερί.

Πόσα χρόνια μπορεί να ζήσει ένα φυτό;

Υπάρχουν δέντρα που ζουν ίσως και πάνω από 4.000 χρόνια, αλλά κι αυτά ακόμη είναι πολύ νεαρά σε σχέση με κάποια άλλα φυτά, και ειδικά τον απόλυτο κάτοχο του ρεκόρ, τη Lomatia tasmanica, που φύεται μόνο σε μια συγκεκριμένη ορεινή περιοχή της Τασμανίας.

Το φυτό L. tasmanica είναι στείρο, καθώς έχει τρεις σειρές χρωμοσωμάτων αντί για δύο. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να παράγει σπόρους και πολλαπλασιάζεται μόνο με παραφυάδες. Επομένως, όλα τα φυτά του είδους στην περιοχή είναι γενετικά κλωνοποιημένα το ένα από το άλλο. Φυτά αυτού του τύπου μπορούν να φτάσουν σε πολύ μεγάλη ηλικία. Έρευνες σε απολιθωμένα φύλλα, τα οποία είναι πανομοιότυπα με τα σημερινά, απέδειξαν πως η L. tasmanica φυτρώνει στην περιοχή αυτή εδώ και 43.600 χρόνια. Το ότι πολλαπλασιάζεται μόνο με παραφυάδες σημαίνει ότι τα απολιθωμένα φύλλα προέρχονται από το ίδιο φυτό που φυτρώνει και σήμερα στην περιοχή.

Το L. tasmanica δεν είναι μόνο το πιο ηλικιωμένο φυτό αλλά και ένα από τα πιο σπάνια, εφ’ όσον υπάρχουν μόνο 500 άτομα του είδους. Μια ομάδα φυτών ανακαλύφθηκε, για πρώτη φορά, το 1937, αλλά αυτά τα φυτά κάηκαν σε μια πυρκαγιά. Η σημερινή ομάδα ανακαλύφθηκε μόλις το 1965, όταν και περιγράφηκε επιστημονικά το είδος.

Ποιος είναι ο εξυπνότερος άνθρωπος στην ιστορία;

Είναι αδύνατο να αποφανθούμε επιστημονικά για το ποιος υπήρξε ο εξυπνότερος άνθρωπος όλων των εποχών. Κι αυτό γιατί, πρώτον, δεν υπήρχαν τεστ ευφυΐας πριν από το 1905, και δεύτερον, σε αυτά τα τεστ παρεμβαίνουν ούτως ή άλλως πολλοί απροσδιόριστοι παράγοντες.

Ανάμεσα σε αυτούς που έχουν υποβληθεί σε τεστ, δύο Αμερικανοί είχαν από τους υψηλότερους δείκτες ευφυΐας: ο σκακιστής Bobby Fischer και η συγγραφέας Marylin vos Savant, με 187 και 186 αντίστοιχα. Τους ξεπερνούν, όμως, αρκετά ιστορικά πρόσωπα, των οποίων οι δείκτες ευφυΐας έχουν υπολογιστεί από την ψυχολόγο Catharine Morris Cox με βάση, μεταξύ άλλων, μαρτυρίες για την ευφυΐα τους στα παιδικά τους χρόνια και από μελέτες μεταγενέστερων έργων τους.

Ορισμένοι πάντως πιστεύουν πως η μεγαλύτερη ιδιοφυΐα στην ιστορία ήταν ο Αμερικανός William James Sidis (1898–1944), ο οποίος ήξερε ανάγνωση σε ηλικία μόλις ενός έτους, ενώ στα τέσσερά του διάβαζε Όμηρο στα ελληνικά. Ο Sidis έδινε διαλέξεις στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ σε ηλικία έντεκα ετών και υπολογίζεται ότι ο δείκτης ευφυΐας του ήταν τουλάχιστον 250.

Η μέθοδος του τεστ IQ επινοήθηκε από το Γάλλο ψυχολόγο Alfred Binet και τελειοποιήθηκε από άλλους. Ωστόσο, το τεστ μετρά μόνο ορισμένες πλευρές της ευφυΐας και δε λαμβάνει υπόψη του, π.χ., τη δημιουργικότητα.

Χρησιμοποιούν τα ζώα φάρμακα;

Οι βιολόγοι γνωρίζουν αρκετές περιπτώσεις ζώων που χρησιμοποιούν φυσικά φάρμακα είτε από το στόμα είτε εξωτερικά. Το τελευταίο ισχύει, για παράδειγμα, για τους καπουτσίνους πιθήκους και τους λεμούριους, που αλείφουν τη γούνα τους με εντομοκτόνες ουσίες. Οι καπουτσίνοι πίθηκοι χρησιμοποιούν διάφορα φύλλα που περιέχουν δηλητηριώδεις ουσίες, ενώ οι λεμούριοι κυλιούνται πάνω σε σαρανταποδαρούσες, οι οποίες εκκρίνουν δηλητήριο όταν τις πειράξει κανείς.

Όλοι όσοι έχουν σκύλους και γάτες έχουν δει τα ζώα τους να μασουλάνε χόρτα και άλλα πράσινα φυτά. Χημικές αναλύσεις έδειξαν ότι τα φυτά αυτά περιέχουν διάφορες ουσίες που είτε κάνουν καλό στη βαρυστομαχιά είτε καταπολεμούν τα σκουλήκια των εντέρων και άλλα παράσιτα. Ένα από τα πιο ασυνήθιστα παραδείγματα αυτοθεραπείας παρατηρείται σε έγκυους θηλυκούς ελέφαντες. Τρώνε φύλλα από ορισμένα φυτά, τα οποία περιέχουν ουσίες που προκαλούν ωδίνες τοκετού.

Δε γνωρίζουμε ακριβώς πώς τα ζώα βρίσκουν τα κατάλληλα φυτά, αλλά προφανώς πρόκειται για συνδυασμό ενστίκτου και μάθησης. Όποια κι αν είναι όμως η εξήγηση, οι φαρμακοβιομηχανίες δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον γι’ αυτές τις ουσίες, ενώ πάνω σε αυτό τον τομέα διεξάγονται έρευνες σε πολλά μέρη του κόσμου.

Θα βρίσκεται πάντα ο Πολικός Αστέρας στο βορρά;

Η Γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της, ο οποίος περνάει νοητά από τους δύο πόλους της. Μια νοητή ευθεία από το Βόρειο Πόλο προς τα πάνω συναντά ένα σημείο του ουρανού, όπου τυγχάνει να βρίσκεται ένα ευδιάκριτο άστρο, ο Πολικός Αστέρας. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, τα άστρα φαίνεται να κινούνται κυκλικά στον ουρανό γύρω από αυτό το άστρο, το οποίο μοιάζει σχεδόν ακίνητο.

Στην εποχή μας, ο Πολικός Αστέρας βρίσκεται περίπου μια μοίρα από το Βόρειο Πόλο. Καθώς όμως ο άξονας περιστροφής της Γης μετατοπίζεται με την κυκλική κίνηση, η εικόνα του ορίζονται αλλάζει με αργό ρυθμό. Σε εκατό χρόνια η απόσταση θα είναι μισή μοίρα, ενώ σε περίπου 12.000 χρόνια ο Πολικός Αστέρας θα έχει μετατοπιστεί αρκετά από τη σημερινή του θέση. Τη θέση του σαν «πολικό αστέρι» θα πάρει τότε ο αστέρας Vega.

Χάρη στη θέση του, ο Πολικός Αστέρας βοηθάει τους ναυτικούς από αρχαιοτάτων χρόνων να προσανατολίζονται τη νύχτα. Αυτή η δυνατότητα δεν υφίσταται στο νότιο ημισφαίριο, καθώς δεν υπάρχουν ευδιάκριτα, σταθερά άστρα κοντά στο Νότιο Πόλο.

Ποιο ζώο έχει την καλύτερη όσφρηση;

Οι νυχτοπεταλούδες του είδους Sphinx ligustri εκκρίνουν αρωματικές ουσίες για να προσελκύουν τα αρσενικά. Η ποσότητα των ουσιών είναι όμως είναι τόσο μικρή, που μόνο αρσενικά με καλή όσφρηση μπορούν να ανταποκριθούν. Πρωταθλητής είναι η νυχτοπεταλούδα Antheraea polyphemus της Βόρειας Αμερικής, το αρσενικό της οποίας μπορεί να εντοπίσει ακόμη και ένα μόριο της αρωματικής ουσίας των θηλυκών.

Πότε επινοήθηκε ο αριθμός μηδέν;

Ο Iνδός μαθηματικός και αστρονόμος Βραχμαγκούπτα ήταν αυτός που εισήγαγε τον αριθμό μηδέν όπως τον χρησιμοποιούμε σήμερα. Στο μεγάλο του έργο Brahma Sphuta Siddhanta, από το 628 μ.Χ., θέτει μια σειρά κανόνων για τη χρήση τόσο του μηδενός όσο και των αρνητικών αριθμών σε υπολογισμούς – κανόνες που ισχύουν και σήμερα.

Ωστόσο, και πριν από τον Βραχμαγκούπτα σε αρκετούς πολιτισμούς υπήρχε ένα σύμβολο για το «τίποτα». Το αρχαιότερο είναι το μηδέν του βαβυλωνιακού αριθμητικού συστήματος, από τον 3ο αιώνα π.Χ., ενώ αργότερα εμφανίστηκε και το ελληνιστικό μηδέν καθώς και το μηδέν των Μάγια. Ωστόσο, το ινδικό μηδέν φαίνεται ότι προέκυψε ανεξάρτητα από τις παλαιότερες εκδοχές.

Το πρώιμο μηδέν δεν εκλαμβανόταν ως το μέσο ενός άξονα με θετικούς και αρνητικούς αριθμούς. Γι’ αυτό, οι άνθρωποι σε εκείνες τις εποχές δεν μπορούσαν να κάνουν υπολογισμούς του τύπου –3 + 5 = 2, ούτε μπορούσαν να χειριστούν μαθηματικά έννοιες όπως το χρέος και το έλλειμμα. Αντίθετα, το μηδέν αρχικά λειτουργούσε ως σύμβολο που «δέσμευε» θέσεις. Για παράδειγμα, όταν γραφόταν ο αριθμός 104, το μηδέν υποδήλωνε ότι δεν υπάρχουν δεκάδες.

Έχει ατμόσφαιρα η σελήνη;

Σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση, η Σελήνη έχει ατμόσφαιρα – μόνο που είναι εξαιρετικά αραιή. Η συνολική της μάζα υπολογίζεται ότι δεν ξεπερνάει τους 10 τόνους. Τα κυριότερα συστατικά της είναι το υδρογόνο, το ήλιο και το νέο. Οι επιστήμονες φοβούνται, ωστόσο, ότι τα ταξίδια στη Σελήνη έχουν ήδη μολύνει την ατμόσφαιρά της.

Μιλούν οι γυναίκες περισσότερο από τους άντρες;

Παρά την κοινή πεποίθηση ότι οι γυναίκες είναι πιο ομιλητικές από τους άντρες, μια έρευνα που έγινε στο Πανεπιστήμιο Syddansk της Δανίας έδειξε ότι στην πραγματικότητα οι άντρες είναι που δεν κρατάνε το στόμα τους κλειστό. Τα δύο φύλλα έχουν διαφορές ως προς τον τρόπο που συζητούν. Οι γυναίκες δίνουν ζωντάνια στο διάλογο θέτοντας ερωτήσεις και σχολιάζοντας, ενώ οι άντρες παραμένουν συχνά σιωπηλοί. Όταν, όμως, αρχίσουν να μιλάνε, καταφεύγουν σε μακροσκελείς μονολόγους.

Τα στοιχεία της έρευνας δείχνουν ότι οι άντρες καταλαμβάνουν ως και το 65% του συνολικού χρόνου ομιλίας μέσα στην οικογένεια. Ερευνήθηκε επίσης και ο τρόπος που συζητούν τα δύο φύλα. Μεταξύ αντρών οι συζητήσεις είναι συχνά ένα είδος διαγωνισμού, όπου κάθε φορά ένας παίρνει το λόγο. Όταν τελειώσει, η σκυτάλη περνάει στον επόμενο, ο οποίος συνήθως προσπαθεί να πει κάτι ακόμη πιο ενδιαφέρον. Αντίθετα, όταν συνομιλούν γυναίκες, ο διάλογος χαρακτηρίζεται από συχνές παρεμβολές και σχόλια από τις συμμετέχουσες.