ΕΝ ΣΥΝΤΟΜΙΑ

Διαθέτουν τα φυτά ανοσοποιητικό σύστημα;

Τα φυτά έχουν μιας κάποιας μορφής ανοσοποιητικό σύστημα, που όμως δεν είναι τόσο εξελιγμένο όσο του ανθρώπου και των άλλων σπονδυλωτών ζώων. Τα σπονδυλωτά παράγουν αντισώματα, διαθέτουν όργανα εξειδικευμένα στην καταπολέμηση λοιμώξεων και έχουν κύτταρα που καταδιώκουν παθογόνους οργανισμούς μέσα στο σώμα.

Ωστόσο, οι αμυντικοί μηχανισμοί των φυτών κατά των εχθρικών ιών, βακτηρίων και σκουληκιών έχουν και κοινά χαρακτηριστικά με αυτούς των σπονδυλωτών. Όπως ακριβώς στα σπονδυλωτά, έτσι και στα φυτά, το αμυντικό σύστημα αναγνωρίζει τους νοσογόνους παράγοντες και μπορεί να τους ξεχωρίζει από τα κύτταρα και τα όργανα του ίδιου του φυτού.

Συγκεκριμένες πρωτεΐνες αναγνωρίζουν το DNA των βακτηρίων ή ορισμένα μόρια στην επιφάνειά τους. Κατόπιν, επιτίθενται στον εχθρό του φυτού με ντεφενσίνες, που είναι μόρια με 15-20 αμινοξέα. Αυτές οι ντεφενσίνες σκοτώνουν τα βακτήρια σε ένα δύο δευτερόλεπτα τρυπώντας την κυτταρική τους μεμβράνη. Τα φυτά διαθέτουν και άλλες λειτουργίες που τους εξασφαλίζουν ανθεκτικότητα, ενώ μπορούν επίσης να περιορίσουν και συχνά να αναχαιτίσουν μια λοίμωξη απορρίπτοντας τους μολυσμένους ιστούς.

Γιατί οι δύο πλευρές μιας κρέπας δεν είναι ολόιδιες;

Ο χυλός που χύνεται στη μεταλλική πλάκα στρώνεται ομοιόμορφα, απορροφώντας την ίδια θερμότητα σε όλα τα σημεία του. Ο χυλός ανυψώνεται δημιουργώντας στην πάνω μεριά του μικρές φουσκάλες. Όταν αναποδογυρίζουμε την κρέπα, οι φουσκάλες θα κάτσουν πιο βαριά στην πλάκα και θα πάρουν πιο σκούρο χρώμα. Αυτός είναι ο λόγος που η μια μεριά της κρέπας έχει κηλίδες.

Τι βάθος έχει η πιο βαθιά τρύπα;

Για να μελετήσουν το φλοιό της Γης, οι Ρώσοι άνοιξαν μεταξύ 1970 και 1989 στη χερσόνησο Κόλα, στα σύνορα με τη Νορβηγία, την πιο βαθιά τρύπα της Γης. Η τρύπα έχει διάμετρο 21,4 εκατοστά και έφτασε σε βάθος 12.262 μέτρων.

Πόσο παχύ είναι το δέρμα;

Στα περισσότερα σημεία η επιδερμίδα μας έχει πάχος 2-3 χιλιοστά, με αρκετές όμως αποκλίσεις. Το παχύτερο δέρμα το έχουμε στις πατούσες και τις παλάμες και το λεπτότερο στα βλέφαρα. Καθώς γερνάμε, το δέρμα λεπταίνει ακόμη περισσότερο. Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος και στους ενήλικες ζυγίζει 10 κιλά.

Γιατί οι γυναίκες κάνουν πιο στρογγυλά γράμματα;

Το αν και κατά πόσον ο γραφικός χαρακτήρας συνδέεται με την προσωπικότητα δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά, αλλά από τότε που συστηματοποιήθηκε η γραφολογία, στα τέλη του 19ου αιώνα, οι γραφολόγοι κάνουν λόγο για μια τυπικά γυναικεία και μια τυπικά αντρική γραφή. Η τυπικά γυναικεία γραφή χαρακτηρίζεται από καμπύλες και μαλακά περάσματα, ενώ η αντρική από ευθείες γραμμές και γωνίες. Ο γραφικός χαρακτήρας έχει να κάνει με κινήσεις μυών, γι’ αυτό και θεωρείται μέρος της γλώσσας του σώματος, που επίσης είναι χαρακτηριστική για κάθε ξεχωριστό άτομο.

Οι γραφολόγοι υποστηρίζουν ότι ο γραφικός χαρακτήρας των γυναικών υποδηλώνει συναισθηματισμό και εσωστρέφεια. Αντιθέτως, η αντρική γραφή παραπέμπει σε εξωστρεφή άτομα, με υψηλό αίσθημα καθήκοντος. Είναι πάντως υπό συζήτηση το κατά πόσον αυτές οι ψυχικές ιδιότητες είναι έμφυτες, ανάλογα με το φύλο, ή είναι επίκτητες.

Τι παθαίνει ένας άνθρωπος στο κενό του διαστήματος;

Το κενό του διαστήματος είναι ένα από τα πιο εχθρικά περιβάλλοντα στα οποία μπορεί να βρεθεί ο άνθρωπος, και η έκθεση στο κενό σίγουρα δεν είναι ευχάριστη εμπειρία. Ωστόσο, δε συμβαίνουν αυτά τα ακραία πράγματα που βλέπουμε μερικές φορές στο σινεμά, καθώς ο άνθρωπος διατηρεί τις αισθήσεις του για δέκα περίπου δευτερόλεπτα και μπορεί να επιζήσει σε αυτό το περιβάλλον ακόμη και για ενάμισι λεπτό.

Το σώμα ενός αστροναύτη που εκτίθεται στις συνθήκες του διαστήματος ασφαλώς δε θα ανατιναχθεί, αλλά ενδέχεται να πρηστεί ελαφρά, ενώ σωματικά υγρά θα αρχίσουν να διαφεύγουν από τις διάφορες σωματικές οπές, καθώς επίσης και από πληγές ή σκισίματα στο δέρμα του. Ας μην ξεχνάμε ότι η πίεση της μίας ατμόσφαιρας στην οποία είμαστε συνηθισμένοι να ζούμε αντιστοιχεί με το βάρος ενός κιλού πάνω σε ένα μόλις τετραγωνικό εκατοστό.

Οι συνέπειες για ένα ψάρι της βαθιάς θάλασσας που πιάνεται σε δίχτυ αλιευτικού σκάφους και ανασύρεται στην επιφάνεια είναι συνήθως πιο δραματικές – μια έκρηξη ή παραμόρφωση του σώματος, που οφείλεται στο γεγονός ότι το ψάρι έχει προσαρμοστεί σε ένα περιβάλλον όπου επικρατεί πίεση εκατοντάδων ατμοσφαιρών, ενώ στην επιφάνεια έχουμε πίεση μίας μόνο ατμόσφαιρας. Επομένως, σε ό,τι αφορά τη διαφορά πίεσης, η κατάσταση για έναν άνθρωπο ή ένα ζώο δεν είναι τόσο δραματική όταν μεταφέρεται από το περιβάλλον μας, όπου η πίεση είναι μία ατμόσφαιρα, στο κενό διάστημα, όπου η πίεση είναι μηδέν ατμόσφαιρες.

Γιατί μυρίζουν άσχημα τα ψάρια;

Τα φρέσκα ψάρια γενικά δε μυρίζουν άσχημα, αλλά μόλις πεθάνει ένα ψάρι, τα μυϊκά του κύτταρα αρχίζουν να δέχονται επίθεση από βακτήρια. Κατά τη διαδικασία αυτή, η άοσμη ουσία Ν-οξείδιο της τριμεθυλαμίνης μετατρέπεται σε τριμεθυλαμίνη, η οποία δίνει στο ψάρι τη γνωστή, χαρακτηριστική του οσμή.

Γιατί οι γάτες έχουν στενόμακρες κόρες ματιών;

Η κόρη είναι ένα άνοιγμα του ματιού, που ρυθμίζει την ποσότητα του φωτός που περνάει μέσω του φακού στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Συνεπώς, όταν το φως είναι δυνατό, η κόρη κλείνει σχεδόν εντελώς, για να μην υποστεί βλάβη το μάτι, ενώ στο σκοτάδι ανοίγει όσο γίνεται περισσότερο, ώστε το λιγοστό φως που υπάρχει να καταγραφεί από τα φωτοευαίσθητα κύτταρα.

Στη γάτα, που είναι κυνηγός της νύχτας, οι κόρες των ματιών είναι στενόμακρες και κάθετες – ένα χαρακτηριστικό που η γάτα μοιράζεται με άλλα νυκτόβια ζώα. Οι μακρόστενες κόρες λειτουργούν σαν κουρτίνες, που, με τη βοήθεια των μυών της ίριδας, ανοίγουν ή κλείνουν, ανάλογα με την ένταση του φωτός. Την ημέρα είναι σχεδόν κλειστές, ώστε να μην περνάει πολύ φως, ενώ στο σκοτάδι ανοίγουν τόσο πολύ, που γίνονται σχεδόν ολοστρόγγυλες. Δε γνωρίζουμε με σιγουριά γιατί τα νυκτόβια ζώα έχουν στενόμακρες κόρες. Ορισμένοι βιολόγοι πιστεύουν ότι αυτές βοηθούν τα μάτια να καμουφλάρονται καλύτερα, ενώ άλλοι θεωρούν ότι έτσι τα μάτια εστιάζουν πιο αποτελεσματικά.

Πρόσφατα, δύο βιολόγοι του Πανεπιστημίου του Lund στη Σουηδία παρουσίασαν μια ευφυή θεωρία σχετικά με το γιατί η μακρόστενη κόρη είναι πιο κατάλληλη για τα νυκτόβια ζώα. Οι ερευνητές μελέτησαν τα μάτια διάφορων ζώων και διαπίστωσαν ότι όλα τα ζώα με μακρόστενες κόρες διαθέτουν επίσης στο μάτι τους ειδικό πολυεστιακό φακό. Ο φακός αυτός είναι χωρισμένος σε πολλές ζώνες, καθεμιά από τις οποίες μπορεί να συλλαμβάνει φως συγκεκριμένου μήκους κύματος. Ο πολυεστιακός φακός προσφέρει στα νυκτόβια ζώα πολύ καλύτερη χρωματική όραση στο σκοτάδι απ’ ό,τι διαθέτουν τα ζώα με τους συνήθεις φακούς.

Οι ζώνες του πολυεστιακού φακού είναι διαταγμένες σαν ομόκεντροι δακτύλιοι γύρω από το κέντρο του φακού, καθιστώντας έτσι τη στενόμακρη κόρη πολύ λειτουργική. Στο φως της ημέρας, η λεπτή στενόμακρη κόρη επιτρέπει στο φως να περάσει σε όλες τις ζώνες του πολυεστιακού φακού, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ικανότητα του ζώου να διακρίνει χρώματα – κάτι που δε θα ήταν εφικτό με στρογγυλή κόρη.

Πώς επέρχεται το αίσθημα του κορεσμού;

Βαθιά μέσα στον εγκέφαλό μας, στην περιοχή που ονομάζεται υποθάλαμος, βρίσκονται, μεταξύ άλλων, τα εγκεφαλικά κέντρα του κορεσμού και της πείνας. Αυξημένη δραστηριότητα σε αυτά τα δύο κέντρα μάς κάνει να αισθανόμαστε κορεσμό και πείνα αντίστοιχα.

Από τη στιγμή που η τροφή φτάνει στο στομαχικό σάκο και προκαλεί σε αυτόν διαστολή, αναστέλλεται η παραγωγή της γκρελίνης –της ορμόνης της όρεξης–, κι έτσι νιώθουμε το αίσθημα του κορεσμού. Όταν οι θρεπτικές ουσίες της τροφής φτάνουν στο συκώτι μέσω του αίματος, καταγράφεται η συγκέντρωση γλυκόζης στο αίμα. Το μήνυμα αυτό μεταφέρεται στον εγκέφαλο από νευρικές οδούς του αυτόνομου νευρικού συστήματος, ενεργοποιώντας επίσης το αίσθημα του κορεσμού. Ακόμη και η συγκέντρωση αμινοξέων και λιπιδίων συμβάλλει στο αίσθημα κορεσμού, επηρεάζοντας τον υποθάλαμο.

Η ορμόνη λεπτίνη παράγεται στο λιπώδη ιστό και εκκρίνεται όταν αυξάνεται η συγκέντρωση λίπους στο σώμα. Η αυξημένη συγκέντρωση λεπτίνης στο αίμα προκαλεί αίσθημα κορεσμού, ενώ συμβάλλει επίσης στη ρύθμιση του μεταβολισμού. Άτομα με μια μετάλλαξη στο γονίδιο που κωδικοποιεί τη λεπτίνη δυσκολεύονται να ρυθμίσουν την πρόσληψη τροφής, καθώς δεν αισθάνονται ποτέ εντελώς χορτασμένα, γι’ αυτό και συνήθως υποφέρουν από παχυσαρκία.

Πώς ισορροπούν οι οικοδομικοί γερανοί;

Ένας γερανός σχήματος Τ ανυψώνει ένα βάρος από τη μία μεριά και από την άλλη έχει ένα αντίβαρο. Γιατί δεν ανατρέπονται αυτοί οι γερανοί όταν δε σηκώνουν φορτία;

Ένας οικοδομικός γερανός σπάνια βρίσκεται σε ισορροπία. Για το λόγο αυτό, χρειάζεται σταθερά θεμέλια, ώστε να αντισταθμίζονται οι ροπές των δυνάμεων που τείνουν να τον ανατρέψουν, και επομένως πρέπει να λαμβάνονται υπόψη το φορτίο, το βάρος του ίδιου του γερανού και ο άνεμος. Ένας οικοδομικός γερανός διαθέτει συνήθως έναν εμπρόσθιο βραχίονα μήκους 60 μέτρων και έναν οπίσθιο βραχίονα μήκους 20 μέτρων. Ένας τέτοιος γερανός μπορεί, για παράδειγμα, να έχει ανυψωτική ικανότητα 300 τονομέτρων, που σημαίνει ότι μπορεί να ανυψώνει 10 τόνους σε απόσταση 30 μέτρων στο βραχίονα, ή 5 τόνους σε απόσταση 60 μέτρων.

Για να ελαχιστοποιηθούν οι ροπές των δυνάμεων που απειλούν το φορτωμένο γερανό με ανατροπή προς τα εμπρός, θα πρέπει όταν ο γερανός δεν ανυψώνει φορτίο να έχει στον πίσω βραχίονα ένα αντίβαρο ίσο με το ήμισυ της ανυψωτικής του ικανότητας – δηλαδή, 150 τονόμετρα για ένα γερανό με ανυψωτική ικανότητα 300 τονομέτρων. Αυτό επιτυγχάνεται με αντίβαρα από όγκους μπετόν, που προσαρμόζονται στην άκρη του πίσω βραχίονα. Ένα αντίβαρο 7,5 τόνων σε απόσταση 20 μέτρων στον πίσω βραχίονα διατηρεί το γερανό σε ισορροπία όταν σηκώνει 2,5 τόνους στα 60 μέτρα, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη το βάρος του ίδιου του βραχίονα του γερανού. Η ροπή που ασκείται προς τα εμπρός ή προς τα πίσω θα είναι τότε το πολύ 150 τονόμετρα, γι’ αυτό και ο βραχίονας θα πρέπει να είναι αρκετά ισχυρός για να συγκρατήσει αυτή τη ροπή και να τη διοχετεύσει στα θεμέλια από μπετόν μέσω μεγάλων μπουλονιών. Επιπλέον, το θεμέλιο θα πρέπει να είναι αρκετά βαρύ για να μην ανατραπεί ο γερανός από το ίδιο του το βάρος.