ΕΝ ΣΥΝΤΟΜΙΑ

Σε ποιο ύψος γίνεται ο ουρανός μαύρος;

Όταν το ηλιακό φως συναντά μόρια διαφόρων αερίων, σωματίδια σκόνης και σταγόνες νερού στην ατμόσφαιρα της γης, διασκορπίζεται και φωτίζει τον ουρανό. Όσο ψηλότερα ανεβαίνουμε, όμως, η πυκνότητα της ατμόσφαιρας μειώνεται. Έτσι, το φως εδώ διασκορπίζεται όλο και λιγότερο και το χρώμα του ουρανού σκουραίνει από γαλάζιο σε μπλε και τελικά σε μαύρο. Σε ύψος 20 χιλιομέτρων, ο ουρανός είναι μπλε, ενώ γίνεται μαύρος από τα 60 χιλιόμετρα και πάνω.

Μπορούν τα ψάρια να ξεχωρίζουν τα χρώματα;

Χρώματα μπορούν να διακρίνουν τα περισσότερα ψάρια – κατά βάση, όμως, μόνο τα ψάρια που ζουν κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας. Τα ψάρια της βαθιάς θάλασσας, που ζουν σε σκοτεινό περιβάλλον, στερούνται αυτής της ικανότητας.

Γιατί το ατομικό νέφος έχει σχήμα μανιταριού;

Μια ατομική βόμβα εκλύει απίστευτες ποσότητες ενέργειας σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Η ενέργεια θερμαίνει τον αέρα στο σημείο της έκρηξης σε τέτοιο βαθμό, που γίνεται πολύ πιο αραιός από τον αέρα που υπάρχει γύρω. Η θερμή στήλη αέρα, επομένως, θα ανέβει προς τα πάνω, όπως ανεβαίνει ο θερμός αέρας από ένα φουγάρο. Αυτή η στήλη μεταφέρει μαζί της χώμα, σκόνη, καπνό και υδρατμούς, που προέρχονται από τα συντρίμμια της βόμβας και οτιδήποτε άλλο κονιοποιήθηκε κατά την έκρηξη. Σε αυτό το υλικό που μεταφέρει οφείλεται ακριβώς το ότι η στήλη είναι τόσο ευδιάκριτη.

Το τελικό ύψος στο οποίο θα φτάσει το ραδιενεργό νέφος εξαρτάται από τη θερμική ενέργεια της βόμβας και τις ατμοσφαιρικές συνθήκες. Η στήλη ανεβαίνει μέσω του χαμηλότερου στρώματος της ατμόσφαιρας, που ονομάζεται τροπόσφαιρα, και μπορεί να φτάσει ακόμη και σε ύψος δέκα χιλιομέτρων, συναντώντας την τροπόπαυση, το όριο του επόμενου στρώματος της ατμόσφαιρας. Εκεί η θερμοκρασία του αέρα αρχίζει και πάλι να αυξάνεται, κάτι που συνιστά εμπόδιο για την περαιτέρω άνοδο της στήλης, με αποτέλεσμα το νέφος να διαχυθεί στα πλάγια. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται το «καπέλο μανιταριού» στην τροπόπαυση. Εάν ωστόσο το ραδιενεργό νέφος εξακολουθεί να έχει αρκετή ενέργεια, μικρό μέρος του θα εισέλθει και στο επόμενο ατμοσφαιρικό στρώμα, στη λεγόμενη στρατόσφαιρα. Η όλη διαδικασία εξελίσσεται ταχύτατα. Μέσα σε τρεισήμισι λεπτά από την έκρηξη, έχει σχηματιστεί το γνωστό σε όλους μας νέφος-μανιτάρι.

Δεν είναι όμως μόνο οι ατομικές βόμβες που σχηματίζουν τέτοια νέφη. Αυτό μπορεί να συμβεί και μετά από μια έκρηξη μεγάλης ποσότητας συμβατικών εκρηκτικών, ενώ και η φύση μπορεί επίσης να δημιουργήσει τέτοια νέφη, μετά από μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις. Η πρώτη περιγραφή ενός νέφους-μανιταριού μας έρχεται από έναν αυτόπτη μάρτυρα της έκρηξης του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.

Οι παχύσαρκοι διατηρούν τη θερμότητα καλύτερα απ' ό,τι οι αδύνατοι;

Το λίπος μονώνει, και είναι γεγονός ότι οι άνθρωποι στις αρκτικές περιοχές έχουν περισσότερο σωματικό λίπος απ’ ό,τι οι άνθρωποι σε θερμότερα γεωγραφικά πλάτη. Γενικά όμως, δεν ισχύει η άποψη ότι οι παχύσαρκοι άνθρωποι διατηρούν τη θερμότητα ευκολότερα από τους αδύνατους – συμβαίνει το αντίθετο. Κι αυτό γιατί το πάχος δυσχεραίνει την κυκλοφορία του αίματος.

Μπορεί ένας κουφός να υποφέρει από βουητό στα αυτιά;

Ακόμα και κουφοί ενδέχεται να υποφέρουν από εμβοή, αυτό το ενοχλητικό σύριγμα, που παρουσιάζεται στο ένα ή και στα δύο αυτιά. Κατά κανόνα, το βουητό είναι συνεχές και πολλοί συνηθίζουν να ζουν με αυτό.

Τι μπορεί να γίνει αν ένας αστροναύτης αρρωστήσει;

Μέχρι στιγμής, κανένας αστροναύτης δεν έχει αρρωστήσει σοβαρά κατά τη διάρκεια αποστολής στο διάστημα. Βέβαια, πολλοί υποφέρουν –κυρίως στην αρχή μιας αποστολής– από τη λεγόμενη ασθένεια του διαστήματος, που τα συμπτώματά της μοιάζουν με αυτά που αισθάνονται ορισμένοι όταν διαβάζουν στο αυτοκίνητο (ζαλάδες, πονοκέφαλος κτλ.). Μεταξύ των πιο σοβαρών περιπτώσεων αστροναυτών που αρρώστησαν είναι αυτή του Fred Haise, που έπαθε ουρολοίμωξη κατά τη διάρκεια της αποστολής του Apollo 13.

Όπως και να ’χει, οι αστροναύτες είναι εκπαιδευμένοι στις πρώτες βοήθειες. Τόσο στα διαστημόπλοια όσο και στο διεθνή διαστημικό σταθμό ISS υπάρχει φαρμακείο και κουτί πρώτων βοηθειών, μαζί με ένα εγχειρίδιο, έτσι ώστε, με τη συνεργασία γιατρών από τον επίγειο σταθμό ελέγχου, να είναι δυνατή η διάγνωση και η αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών. Ακόμη και στην περίπτωση μιας απροσδόκητα επικίνδυνης κατάστασης, υπάρχει σχέδιο αντιμετώπισης. Η τροχιά ενός διαστημοπλοίου είναι συνήθως στα 300 με 400 χιλιόμετρα από το έδαφος, και, σε σοβαρά περιστατικά, μπορεί να ενεργοποιηθεί μια επείγουσα διαδικασία προσγείωσης, ώστε το διαστημόπλοιο να επιστρέψει στη Γη μέσα σε 90 λεπτά.

Οι αστροναύτες που είναι σε υπηρεσία στο διεθνή διαστημικό σταθμό μπορούν να μεταφερθούν στη Γη με τη μικρή διαστημοσυσκευή Soyuz, που έχει χώρο για τρεις αστροναύτες.

Πώς γουργουρίζει η γάτα;

Ο ήχος του γουργουρητού προέρχεται από τις φωνητικές χορδές, που βρίσκονται στο λάρυγγα της γάτας. Προκύπτει τόσο όταν εισπνέει αέρα όσο και όταν τον εκπνέει. Τα καταφέρνει μάλιστα και με εντελώς κλειστό το στόμα, συνεχίζοντας για ώρες, αν το επιθυμεί.

Το γουργουρητό είναι χαρακτηριστικό όλων των αιλουροειδών, αλλά στα μεγάλα αιλουροειδή, όπως στα λιοντάρια και τις τίγρεις, είναι τα μικρά τους κυρίως αυτά που γουργουρίζουν. Σε αυτή την περίπτωση, ο ήχος ενισχύει την επαφή με τη μητέρα, η οποία έτσι είναι σε θέση να ξέρει ανά πάσα στιγμή πού βρίσκονται τα μικρά της και αν είναι καλά. Τα γατάκια φυσικά γουργουρίζουν με το παραπάνω όταν είναι χορτάτα και ικανοποιημένα. Στις οικόσιτες γάτες, το γουργουρητό είναι χαρακτηριστικό και των ενήλικων ζώων, και ο ήχος είναι γι’ αυτές ένα κοινωνικό σινιάλο που δηλώνει οικειότητα.

Γιατί νιώθουμε κώπωση όταν έχουμε φάει;

Μετά το φαγητό, αισθανόμαστε κουρασμένοι γιατί ένα μεγάλο μέρος της ενέργειας του σώματος χρησιμοποιείται για την πέψη. Η ορμόνη χολοκυστοκινίνη, στην οποία οφείλεται το αίσθημα του κορεσμού, μας κάνει επίσης να νιώθουμε κόπωση και υπνηλία. Τέλος, ορισμένα τρόφιμα περιέχουν το αμινοξύ τρυπτοφάνη, που μετατρέπεται στην ουσία-σήμα σεροτονίνη, η οποία λειτουργεί ηρεμιστικά.

Ποιος ανακάλυψε την οδοντόκρεμα;

Απ’ όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν οδοντόκρεμα ήταν οι Αιγύπτιοι. Ήδη το 5.000 π.Χ. κατασκεύαζαν οδοντόκρεμα σε μορφή σκόνης. Η σκόνη ήταν φτιαγμένη από διάφορα υλικά, όπως θρυμματισμένα κομμάτια από κεφάλι βοδιού, ελαφρόπετρα, σκόνη από τσόφλια αυγών και σμύρνα. Δε γνωρίζουμε ακριβώς πώς χρησιμοποιούσαν τη σκόνη, αλλά οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι την έτριβαν πάνω στα δόντια τους με τα δάχτυλα.

Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν ως επί το πλείστον καρβουνόσκονη και φλοιούς δέντρων. Οι Ρωμαίοι ήταν επιπλέον οι πρώτοι που αντιμετώπιζαν τη δυσοσμία της αναπνοής με διάφορα μπαχαρικά. Μετά τους Ρωμαίους, η υγιεινή των δοντιών έμεινε στάσιμη για τα επόμενα 1.200 χρόνια. Μόλις το 1700 άρχισαν Ευρωπαίοι και Αμερικανοί γιατροί, οδοντίατροι και χημικοί να παρασκευάζουν οδοντική σκόνη. Το διττανθρακικό νάτριο ήταν το βασικό συστατικό στα περισσότερα μείγματα του είδους, αλλά σε πολλές περιπτώσεις πρόσθεταν συστατικά άκρως επικίνδυνα, για παράδειγμα σκόνη από τούβλα.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, κάποιοι σκέφτηκαν να προσθέσουν στην οδοντική σκόνη γλυκερίνη, κι έτσι δημιουργήθηκε η οδοντόκρεμα, που η γεύση της ήταν σαφώς πιο ευχάριστη.

Η εταιρεία Colgate ήταν η πρώτη που έβγαλε σε μαζική παραγωγή οδοντόκρεμα, το 1873. Πουλιόταν σε βάζα. Το 1892 έκανε την εμφάνισή της οδοντόκρεμα στη μορφή που τη συναντάμε σήμερα, δηλαδή, σε σωληνάριο.

Πόσο γρήγορα μπορεί να τρέξει ένας άνθρωπος;

Όταν ο Καναδός Donovan Bailey έτρεξε το 1996 τα 100 μέτρα σε 9,84 δευτερόλεπτα, υπολογίστηκε ότι η ταχύτητά του έφτασε τα 43,56 χιλιόμετρα την ώρα. Αυτό είναι, μέχρι στιγμής, και το ρεκόρ.