ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΑΣ

Από πόσο μακριά φαίνεται ο Ήλιος;

Πόσο πρέπει να απομακρυνθούμε από το ηλιακό μας σύστημα, για να μη βλέπουμε πια τον Ήλιο;

Στην πράξη, αυτό εξαρτάται από τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους οι πιθανοί παρατηρητές. Αν υποθέσουμε ότι πρόκειται για κάποιον εξωγήινο πολιτισμό που διαθέτει όργανα αντίστοιχα με τα καλύτερα που υπάρχουν στη Γη, η απάντηση είναι ότι ο Ήλιος, θεωρητικά, θα ήταν δυνατό να παρατηρηθεί από απόσταση που ισούται με τη διάμετρο του Γαλαξία μας – δηλαδή, περίπου 100.000 έτη φωτός. Αυτό σημαίνει ότι ο Ήλιος θα μπορούσε να φαίνεται και από την απέναντι πλευρά του Γαλαξία μας, αν η πυκνότητα της μεσοαστρικής σκόνης και των άστρων στο γαλαξιακό επίπεδο δεν εμπόδιζε τις παρατηρήσεις.

Αν όμως διαθέτει κανείς μόνο τα μάτια του, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Στον Πλούτωνα, τον εξώτερο γνωστό πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος, ο Ήλιος παραμένει το πιο φωτεινό άστρο στον ουρανό, αλλά η ένταση της φωτεινότητάς του έχει ήδη μειωθεί τόσο πολύ, που αυτός αρχίζει να μοιάζει με τα άλλα άστρα.

Αν βρισκόταν κανείς κοντά σε κάποιο από τα γειτονικά μας άστρα, σε μια απόσταση 5 έως 6 ετών φωτός, ο Ήλιος δε θα ξεχώριζε ιδιαίτερα στον ουρανό. Θα ήταν, μάλιστα, μόλις ορατός.

Γιατί λαλούν οι πετεινοί;

Οι πετεινοί είναι τα ξυπνητήρια της φύσης, αλλά γιατί λαλούν συνήθως το πρωί;

Το πρωινό λάλημα είναι ένας τρόπος με τον οποίο ο πετεινός υπερασπίζεται το ζωτικό του χώρο και τα δικαιώματά του πάνω στις κότες. Μόλις ξημερώσει, είναι έτοιμος να προασπίσει την περιοχή του από ενδεχόμενους εισβολείς, που ίσως την παραβίασαν κρυφά μέσα στο σκοτάδι. Ο πετεινός μπορεί να διακρίνει μικρές διαφοροποιήσεις του φωτός, και γι’ αυτό κάποιοι αρχίζουν να λαλούν μόλις εμφανιστεί η πανσέληνος.

Κατά τα άλλα, το ασυνήθιστα δυνατό λάλημα του πετεινού οφείλεται στο ότι οι σημερινές οικόσιτες κότες κατάγονται από πτηνά που ζούσαν σε πυκνή ζούγκλα. Σε τέτοια μέρη, ένα όμορφο και μελωδικό τραγούδι δεν ακούγεται και πολύ μακριά.

Πώς αντιδρούν τα σαρκοφάγα φυτά;

Δεν μπορώ να καταλάβω πώς τα σαρκοφάγα φυτά κλείνουν τόσο γρήγορα. Οι αντιδράσεις των φυτών, κατά κανόνα, είναι πολύ αργές.

Μέχρι πρότινος, η ταχύτατη αντίδραση των σαρκοφάγων φυτών αποτελούσε ένα μυστήριο και για τους επιστήμονες. Για παράδειγμα, η Διωνέα η μυγοφάγος κλείνει μέσα σ’ ένα δέκατο του δευτερολέπτου – μια από τις ταχύτερες κινήσεις στο φυτικό βασίλειο.

Οι επιστήμονες πίστευαν ότι τα φυτά κλείνουν μεταβάλλοντας την πίεση των υγρών στα κυτταρικά τοιχώματα, αλλά ήξεραν ότι αυτό δεν ήταν αρκετό για να ερμηνεύσει αυτή την ταχύτατη αντίδραση. Χρησιμοποιώντας, μεταξύ άλλων, κάμερες υψηλής ταχύτητας, μια ερευνητική ομάδα των Πανεπιστημίων Provence της Μασσαλίας και Harvard της Βοστόνης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, όταν τα φύλλα του φυτού ανοίγουν, «συσσωρεύουν ελαστικότητα», σαν να είχαν ενσωματωμένα ελατήρια. Στην κρίσιμη στιγμή, η συγκράτηση διακόπτεται και το φυτό κλείνει αστραπιαία. Χάρη σ’ αυτή την ελαστική δομή, τα φύλλα έχουν κοίλο σχήμα όταν είναι ανοιχτά, και κυρτό όταν είναι κλειστά.

Υπάρχουν περίπου 500 είδη σαρκοφάγων φυτών, αλλά δεν έχουν όλα τόσο γρήγορες αντιδράσεις. Ορισμένα εκκρίνουν μια κολλώδη ουσία, πάνω στην οποία αιχμαλωτίζονται τα έντομα, μέχρι το φυτό να κλείσει.

Γιατί οι σφαίρες προκαλούν τόσο σοβαρά τραύματα;

Πώς είναι δυνατόν ένα τόσο μικρό αντικείμενο, όπως η σφαίρα, να προκαλεί τόσο μεγάλα τραύματα στο σώμα;

Τα τραύματα από πυροβολισμό προκαλούνται επειδή η σφαίρα βρίσκει το σώμα με μεγάλη ταχύτητα. Με την εκπυρσοκρότηση, η σφαίρα αποκτά μεγάλη κινητική ενέργεια. Όταν η σφαίρα βρίσκει το σώμα, η ταχύτητά της μειώνεται απότομα και η κινητική της ενέργεια μεταφέρεται στους ιστούς. Αν ο πυροβολισμός γίνει από κοντινή απόσταση, μπορεί να προκαλέσει καταστροφή των ιστών σε μια περιοχή τριάντα φορές μεγαλύτερη από τη διάμετρο της σφαίρας.

Ακόμη και το σχήμα του βλήματος παίζει σημαντικό ρόλο. Επειδή το κέντρο βάρους της σφαίρας βρίσκεται στο πίσω μέρος της, αυτή αρχίζει να περιστρέφεται, καθώς η επαφή με τους ιστούς την επιβραδύνει. Έτσι, η ενέργεια διασπείρεται σε μεγαλύτερη έκταση, και τα τραύματα στους ιστούς μεγαλώνουν αντίστοιχα. Με τον ίδιο τρόπο, τα τραύματα είναι πιο εκτεταμένα, αν η σφαίρα παραμορφωθεί ή σπάσει χτυπώντας το σώμα.

Ένας πυροβολισμός είναι σίγουρα θανατηφόρος, αν η σφαίρα διαπεράσει την καρδιά ή την αορτή. Ένα βλήμα που διαπερνά τον εγκέφαλο μπορεί επίσης να επιφέρει το θάνατο μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα.

Πόσο αποτελεσματικά είναι τα μαγνητικά βραχιόλια;

Πολλοί άνθρωποι έχουν πειστεί ότι τα μαγνητικά βραχιόλια λειτουργούν κατά του πόνου. Υπάρχει κάποια επιστημονική τεκμηρίωση γι’ αυτό;

Μια βρετανική έρευνα της Ιατρικής Σχολής Peninsula απέδειξε ότι τα μαγνητικά βραχιόλια καταπραΰνουν πράγματι τον πόνο σε άτομα που πάσχουν από αρθρίτιδα. Σ’ ένα διπλό τυφλό πείραμα, διαπιστώθηκε ότι σε μια ομάδα ασθενών με αρθρίτιδα στο γόνατο ή στο ισχίο οι πόνοι υποχώρησαν σημαντικά, σε σχέση με μια άλλη ομάδα, που υπεβλήθη σε αγωγή με βραχιόλι placebo. Οι επιστήμονες συμπέραναν ότι το βραχιόλι έχει πράγματι αποτέλεσμα, χωρίς όμως να γνωρίζουν το γιατί.

Παρά το γεγονός ότι τα μαγνητικά βραχιόλια φαίνεται να έχουν θετικά αποτελέσματα, οι Βρετανοί επιστήμονες τονίζουν ότι πολλά ερωτήματα δεν έχουν ακόμη απαντηθεί. Για παράδειγμα, είναι άγνωστο ποια μαγνητική δύναμη είναι η καλύτερη ή πόσο συχνά θα πρέπει να φορά κανείς το βραχιόλι για να έχει αποτέλεσμα. Γι αυτό, θα πρέπει να γίνουν περισσότερα και ευρύτερης κλίμακας πειράματα, πριν οι επιστήμονες μπορέσουν να κάνουν συστάσεις σχετικά με τη χρήση των μαγνητικών βραχιολιών.

Πώς δημιουργούνται τα νεφελώματα στο σύμπαν;

Συχνά βλέπουμε φωτογραφίες θεαματικών νεφελωμάτων. Πώς δημιουργούνται όμως;

Τα νεφελώματα είναι μεσοαστρικά νέφη αερίων και σκόνης, τα οποία λειτουργούν συχνά ως αστρικά μαιευτήρια, καθώς οι φυσικές διεργασίες που συντελούνται σε αυτά προκαλούν τη δημιουργία νέων άστρων. Πολλά νεφελώματα σχηματίζονται στα τελευταία στάδια της ζωής των άστρων, ενώ σε άλλα η πρώτη τους ύλη προϋπήρχε με τη μορφή σκόνης και ατόμων υδρογόνου και ηλίου.

Τι είναι η τρύπα του όζοντος;

Ακούμε και διαβάζουμε συχνά για την τρύπα του όζοντος. Τι ακρίβώς είναι, πώς αντιμετωπίζεται και τι συνέπειες έχει για τον πλανήτη;

Το όζον είναι ένα αέριο το οποίο εμφανίζεται σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις στην ατμόσφαιρα της Γης και του οποίου το μόριο αποτελείται από τρία άτομα οξυγόνου. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση όζοντος (περίπου το 90%) εμφανίζεται στην στρατόσφαιρα, σε ένα «στρώμα» το οποίο ξεκινά από τα 10 με 17 περίπου χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της Γης και φτάνει έως και τα 50 χιλιόμετρα.

Το στρώμα του όζοντος μεταβάλλεται από περιοχή σε περιοχή και ανάλογα με τις εποχές, ενώ επηρεάζει και επηρεάζεται από το κλίμα, καθώς ο μηχανισμός σχηματισμού του εξαρτάται από τη θερμοκρασία, την υγρασία, τους ανέμους και τη περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε άλλες χημικές ενώσεις. Το όζον της στρατόσφαιρας αποτελεί τη μοναδική ασπίδα του πλανήτη μας ενάντια στις βλαβερές επιπτώσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας του Ήλιου, η οποία είναι ιδιαίτερα επιζήμια για όλους τους έμβιους οργανισμούς. Χωρίς την ασπίδα του όζοντος, για παράδειγμα, τα κρούσματα καρκίνων του δέρματος, καταρράκτη και βλαβών του ανοσοποιητικού μας συστήματος θα πολλαπλασιάζονταν ραγδαία.

Δυστυχώς, το όζον στη στρατόσφαιρα σιγά-σιγά καταστρέφεται από τις εκπομπές αερίων πάνω στη Γη όπως το διοξείδιο του άνθρακα και οι χλωροφθοράνθρακες (CFC). Περιοχές όπου το όζον έχει μειωθεί δραστικά έχει επικρατήσει να ονομάζονται «τρύπες του όζοντος» και για πρώτη φορά εντοπίστηκαν στη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 επάνω από την Ανταρκτική.

Η πρώτη διεθνής προσπάθεια περιορισμού των CFC έγινε με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ το 1987, στο οποίο τέθηκαν συγκεκριμένοι στόχοι αναφορικά με το περιορισμό των χημικών ουσιών που αποδεδειγμένα καταστρέφουν το όζον της στρατόσφαιρας.

Περιττεύουν κάποια μέρη του ανθρώπινου σώματος;

Υπάρχουν κάποια μέρη του σώματός μας που μας είναι άχρηστα;

Η κατασκευή του ανθρώπινου σώματος είναι εξαιρετικά λειτουργική. Είναι, όμως, γεγονός ότι πολλά μέρη του σώματός μας, μέσα από τη διαδικασία της εξέλιξης, έχουν καταστεί περιττά. Ο Κάρολος Δαρβίνος ανέφερε, μεταξύ άλλων, τους φρονιμίτες, την τριχοφυΐα του σώματος και τους κοκκυγικούς σπονδύλους, στα οποία θεμελίωσε την υπόθεση ότι οι πρόγονοι του ανθρώπου ήταν χορτοφάγα όντα που διέθεταν πλούσιο τρίχωμα και ουρά. Από τους προγόνους μας έχουμε, επίσης, κληρονομήσει κάποιους μυς που θα ήταν πολύ χρήσιμοι αν περπατούσαμε με τα τέσσερα ή αν σκαρφαλώναμε στα δέντρα.

Ταυτόχρονα, σύγχρονες γενετικές έρευνες έδειξαν ότι στο DNA μας υπάρχουν υπολείμματα γονιδίων τα οποία δεν είναι πια ενεργά. Η γενετική έρευνα επισημαίνει, επιπλέον, ότι καταγόμαστε από ζώα με πολύ καλύτερη όσφρηση από τη δική μας.

Μερικά άλλα παράδοξα του σώματός μας, όπως οι θηλές στο στήθος των ανδρών, σχετίζονται με τον τρόπο ανάπτυξης του εμβρύου στη μήτρα. Κατά τις πρώτες έξι εβδομάδες της κύησης, και τα δύο φύλα αναπτύσσονται με τον ίδιο τρόπο. Αρχικά σχηματίζεται ένα πρόπλασμα γεννητικών οργάνων, μια κοινή καταβολή, η οποία στη συνέχεια εξελίσσεται εμφανίζοντας τα αρσενικά ή τα θηλυκά χαρακτηριστικά. Για το λόγο αυτό, οι άντρες έχουν μια μικρή δομή που αντιστοιχεί στη γυναικεία μήτρα, ενώ οι γυναίκες έχουν ινώδεις σωλήνες κοντά στις ωοθήκες, που αντιστοιχούν στους σπερματικούς πόρους των ανδρών.

Γιατί τα στοιχεία εμφανίζονται σε διάφορες καταστάσεις;

Πότε ένα στοιχείο, όπως, π.χ., ο σίδηρος, βρίσκεται σε στερεά, υγρή ή αέρια κατάσταση; Από τι εξαρτάται αυτό;

Τα άτομα του σιδήρου σε θερμοκρασία δωματίου πάλλονται σε σταθερά σημεία σ’ ένα πλέγμα. Δε διαθέτουν αρκετή κινητική ενέργεια, ώστε να απελευθερωθούν από την ηλεκτρομαγνητική δύναμη των γειτονικών τους ατόμων. Όταν, όμως, ο σίδηρος θερμανθεί, τα άτομα δονούνται ταχύτερα και, όταν η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 1.535οC, αποκτούν αρκετή ενέργεια, ώστε να αρχίσουν να μετακινούνται μεταξύ τους – τότε ο σίδηρος ρευστοποιείται και λιώνει. Όταν η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 2.750οC, η ενέργεια των ατόμων είναι τόση, που απελευθερώνονται εντελώς από τα άλλα άτομα, και ο σίδηρος μεταβάλλεται σε αέριο.

Τα σημεία τήξης/πήξης και βρασμού ποικίλλουν από στοιχείο σε στοιχείο, καθώς οι δυνάμεις συνοχής διαφέρουν από μόριο σε μόριο.

Ο αλβινισμός συναντάται σε όλα τα ζωικά είδη;

Υπάρχουν τίγρεις με αλβινισμό, συναντάται όμως το φαινόμενο σε όλα τα ζωικά είδη;

Οι βιολόγοι έχουν καταγράψει ζώα που πάσχουν από το λεγόμενο αλφισμό (ή αλβινισμό ή λευκοπάθεια) σε όλα σχεδόν τα είδη, τόσο σε θηλαστικά, όσο και σε ψάρια, πτηνά, αμφίβια και ερπετά. Ο αλφισμός οφείλεται είτε σε γενετικό σφάλμα ενός γονιδίου είτε σε πρόβλημα μεταβολισμού, που έχει ως κύριο αποτέλεσμα την απουσία μελανίνης στο δέρμα. Επίσης, συναντάμε τον αλφισμό σε όλες τις ανθρώπινες φυλές.

Παρ’ όλο που συναντάται παντού στο ζωικό βασίλειο, ο αλφισμός είναι ένα φαινόμενο σπάνιο στη φύση. Όσα ζώα πάσχουν απ’ αυτόν ζουν σε αντίξοες συνθήκες, μια και τα ομοειδή τους τα αντιμετωπίζουν σαν ξένα. Δυσκολεύονται να βρουν ταίρι και συχνά αποβάλλονται από την αγέλη. Επιπλέον, το ξεχωριστό παρουσιαστικό τους, με το ολόλευκο δέρμα ή τρίχωμα, αποτελεί εύκολο στόχο για τα σαρκοφάγα.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, τα ζώα με αλφισμό κατά κανόνα αντιμετωπίζουν προβλήματα όρασης –μολονότι δεν έχουν απαραίτητα κόκκινη απόχρωση στην ίριδα–, ενώ διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να προσβληθούν από καρκίνο, λόγω της έλλειψης μελανίνης.