ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΑΣ

Υπάρχουν γνήσια άγρια άλογα;

Υπάρχουν ακόμη κοπάδια άγριων αλόγων που ζουν ελεύθερα στη φύση;

Άλογα όπως εκείνα που ζούσαν κάποτε ελεύθερα στη φύση δεν υπάρχουν πια. Σε αρκετά μέρη του κόσμου, όμως, υπάρχουν κοπάδια αλόγων που ζουν ελεύθερα. Ωστόσο, πρόκειται για άλογα που έλκουν την καταγωγή τους από εξημερωμένα ζώα. Διότι στην ορολογία της βιολογίας γίνεται διαχωρισμός ανάμεσα στα άγρια ζώα και τα ζώα που ζουν ελεύθερα. Τα τελευταία είτε αφέθηκαν ελεύθερα στη φύση εκ των υστέρων είτε δραπέτευσαν από την αιχμαλωσία.

Το ίδιο ισχύει και για τα άλογα μάστανγκ της Βόρειας Αμερικής, που για πολλούς είναι αναπόσπαστο τμήμα της κληρονομιάς της περιοχής. Στην ουσία, δεν αποτελούν μέρος της πανίδας της Βόρειας Αμερικής, αλλά εισήχθησαν κατά το 16ο αιώνα από Ισπανούς αποικιοκράτες και αργότερα εξαπλώθηκαν στη φύση.

Πιο κοντινός σε αυτό που αποκαλούμε γνήσιο άγριο άλογο είναι ο ίππος Przewalski, που ζει στη Μογγολία. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960, στην κεντρική Ασία υπήρχε ένας άγριος πληθυσμός τέτοιων αλόγων, αλλά αφανίστηκε από τον άνθρωπο. Το ζώο εξακολούθησε, ωστόσο, να επιβιώνει σε αιχμαλωσία, σε πολλούς ζωολογικούς κήπους ανά τον κόσμο, και από αυτά τα ζώα δημιουργήθηκε ένας σημαντικός πληθυσμός. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μικρά κοπάδια αυτών των αλόγων αφέθηκαν ξανά ελεύθερα στη Μογγολία. Ο ίππος Przewalski αποκαταστάθηκε στο φυσικό του περιβάλλον ύστερα από σχεδόν 30 χρόνια, αλλά πλέον όλα τα άλογα που ζουν ελεύθερα κατάγονται από άλογα που γεννήθηκαν σε αιχμαλωσία, και έτσι από βιολογική άποψη δεν είναι αυθεντικά άγρια άλογα.

Ο ίππος Przewalski φαίνεται ότι επανήλθε δριμύτερος και προσαρμόστηκε καλά. Παλιότερα αφθονούσε σε μεγάλες περιοχές της Ασίας και της Ευρώπης, και είναι πιθανό αυτό το άλογο να αναπαριστούν πολλές βραχογραφίες των σπηλαίων.

Αισθάνεται ο εγκέφαλος;

Έχω ακούσει πως ο εγκέφαλος δεν αισθάνεται και γι’ αυτό μπορεί να χειρουργηθεί χωρίς αναισθησία. Πώς γίνεται τότε να έχουμε πονοκέφαλο;

Είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος δεν έχει αισθητήριους υποδοχείς στον ίδιο τον εγκέφαλο. Γι’ αυτό οι χειρουργοί μπορούν να κάνουν τομή στον εγκεφαλικό ιστό ενός ανθρώπου χωρίς αυτός να νιώσει τίποτα. Υπάρχουν όμως πολυάριθμοι αισθητήριοι υποδοχείς στις εγκεφαλικές μεμβράνες και στο κρανίο, και γι’ αυτό η αναισθησία είναι απαραίτητη, όταν πρόκειται να χειρουργηθεί κάποιος στον εγκέφαλο.

Όταν έχουμε πονοκέφαλο, αυτό τις περισσότερες φορές οφείλεται σε πρόβλημα που βρίσκεται έξω από τον εγκέφαλο – π.χ., στον αυχένα, τη ρινική κοιλότητα ή τα δόντια. Καθώς τα σήματα πόνου μεταφέρονται από την πάσχουσα περιοχή στον εγκέφαλο μέσω των αισθητήριων νεύρων, αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο πόνος να γίνεται αντιληπτός στο κεφάλι. Κατά συνέπεια, μπορούμε να πούμε ότι ο πόνος που εμφανίζεται, π.χ., σε ένα δόντι, μεταφέρεται από το δόντι στον εγκέφαλο, και έτσι τον βιώνουμε σαν πονοκέφαλο.

Εξαίρεση αποτελεί η ημικρανία, η οποία οφείλεται στη μεγάλη διόγκωση των αιμοφόρων αγγείων του εγκεφάλου. Μέσω του αισθητήριου νεύρου του προσώπου, του τρίδυμου νεύρου, ο πόνος «μεταφέρεται» στην επιφάνεια, όπου καταγράφεται ως πόνος. Αντίθετα, σοβαρότατες ασθένειες του ίδιου του εγκεφάλου, όπως οι όγκοι, δεν προκαλούν πάντα πονοκεφάλους.

Φορούσαμε πάντοτε ρούχα;

Οι περισσότεροι θεωρούμε ότι είναι ντροπή να κυκλοφορούμε γυμνοί. Γιατί; Ήταν πάντοτε έτσι;

Το γυμνό σώμα δεν ήταν πάντα ντροπή. Στην αρχαία Ελλάδα, για παράδειγμα, το γυμνό δεν ήταν ντροπή. Οι νέοι ασκούνταν γυμνοί στα «γυμνάσια» και οι αθλητές έπαιρναν μέρος στους μεγάλους αγώνες χωρίς κανένα είδος περιβολής. Το γυμνό ήταν ένα είδος δημοκρατικής «αμφίεσης», ένα κοινό προνόμιο όλων των ελεύθερων πολιτών και μια έκφραση αντίθεσης προς στην ανάγκη των βαρβάρων να φορούν βαριά και πολυτελή ρούχα.

Επίσης, στην αρχαία Αίγυπτο οι επαγγελματίες ορισμένων ομάδων δούλευαν γυμνοί, όπως οι ψαράδες, για παράδειγμα.

Στους περισσότερους πολιτισμούς, όμως, με εξαίρεση τις φυλές που ζουν στην άγρια φύση, το ντύσιμο ήταν μια γενικευμένη επιταγή. Εκτός από την πρακτική αναγκαιότητα να κρατηθεί το σώμα ζεστό, πίσω από το ντύσιμο κρύβεται και η προσπάθεια περιστολής της σεξουαλικότητας, που εκλαμβανόταν ως αισχύνη. Σ’ αυτή την άποψη αντιτάχτηκε η σεξουαλική επανάσταση των δεκαετιών 1960-1970, προβάλλοντας την ανάγκη το σώμα να θεωρείται κάτι φυσικό και όχι ντροπή.

Ποιος ήταν ο ισχυρότερος σεισμός που έγινε ποτέ;

Ήταν ο σεισμός του τσουνάμι της νότιας Ασίας ο ισχυρότερος που καταγράφηκε ποτέ;

Αν το δούμε ιστορικά, έχουν γίνει αναμφίβολα ισχυρότεροι σεισμοί. Ο μεγαλύτερος σεισμός που έχει ποτέ καταγραφεί από σεισμογράφους ήταν εκείνος που εκδηλώθηκε στις 22 Μαΐου του 1960, έξω από τις ακτές της Χιλής. Οι μετρήσεις έδειξαν ότι ήταν μεγέθους περίπου 9,5 της κλίμακας Ρίχτερ. Το επίκεντρο του σεισμού βρισκόταν 150 χιλιόμετρα ανοιχτά των ακτών μιας αραιοκατοικημένης περιοχής, κι έτσι «μόνο» 2.000-3.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, λόγω των δονήσεων και του τσουνάμι που ακολούθησε. Το τσουνάμι διέσχισε όλο τον Ειρηνικό και 22 ώρες αργότερα έπληξε την Ιαπωνία και τις Φιλιππίνες, προσθέτοντας άλλα 200 άτομα στον κατάλογο των θυμάτων.

Ο σεισμός που έπληξε τη νοτιοανατολική Ασία το 2004, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις, υπολογίζεται ότι είχε μέγεθος 9,0-9,2 της κλίμακας Ρίχτερ – πράγμα που σημαίνει ότι ήταν σημαντικά ασθενέστερος. Επειδή, όμως, οι ακτές εκεί είναι πυκνοκατοικημένες, οι συνέπειες ήταν βαρύτατες.

Σεισμοί τέτοιου μεγέθους είναι ευτυχώς σπάνιοι. Από το 1900, οπότε άρχισε η συστηματική καταγραφή της σεισμική δραστηριότητας, γίνεται κατά μέσο όρο το λιγότερο μια φορά το χρόνο ένας σεισμός μεγέθους άνω των 8,0 Ρίχτερ. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι γίνονται 150.000 σεισμοί μεγέθους 3,0-8,0 Ρίχτερ το χρόνο.

Ξυπνούν οι αρκούδες από τη χειμερία νάρκη;

Τι συμβαίνει όταν οι αρκούδες πέφτουν σε χειμερία νάρκη; Είναι δυνατόν να ξυπνήσουν; Τι ισχύει για τα υπόλοιπα ζώα;

Η χειμερία νάρκη της αρκούδας είναι μια μορφή ύπνου, κατά τη διάρκεια του οποίου οι ζωτικές λειτουργίες ελαχιστοποιούνται. Ενώ, όταν η αρκούδα κοιμάται κανονικά, η καρδιά της χτυπάει με 40-50 παλμούς το λεπτό, κατά τη χειμερία νάρκη πάλλεται μόλις 6–19 φορές το λεπτό. Ακόμα και η λειτουργία των πνευμόνων ελαχιστοποιείται στις 6 ανάσες το λεπτό. Οι αρκούδες έχουν συνήθως θερμοκρασία σώματος 37 βαθμούς, αλλά κατά τη χειμερία νάρκη η θερμοκρασία τους πέφτει στους 32 περίπου βαθμούς. Η σχετικά μικρή πτώση της θερμοκρασία επιτρέπει στην αρκούδα να ξυπνήσει, αν διαισθανθεί, για παράδειγμα, ότι κινδυνεύει.

Η ικανότητα της αφύπνισης ξεχωρίζει την αρκούδα από τα περισσότερα άλλα ζώα που κοιμούνται καθ’ όλο το χειμώνα. Οι σκαντζόχοιροι και οι σκίουροι, για παράδειγμα, δεν πέφτουν σε νάρκη, αλλά σε λήθαργο, οπότε σχεδόν το σύνολο των φυσιολογικών τους λειτουργιών αδρανοποιείται. Η θερμοκρασία του σώματος αυτών των ζώων πέφτει περίπου στους 4 βαθμούς και η λειτουργία της καρδιάς τους μειώνεται από τους 200 στους 5 παλμούς το λεπτό.

Οι αρκούδες, κατά τη χειμερία νάρκη, αξιοποιούν επίσης αποτελεσματικά τις εκκρίσεις τους. Για παράδειγμα, χρησιμοποιούν τα ούρα για την παραγωγή πρωτεϊνών, αποφεύγοντας έτσι την απώλεια μυϊκής μάζας.

Υπάρχουν άνθρωποι με ουρά;

Έχω ακούσει ότι υπάρχουν άνθρωποι με ουρά. Συμβαίνει κάτι τέτοιο και γιατί;

Υπάρχουν αρκετά βεβαιωμένα παραδείγματα ανθρώπων οι οποίοι στη βάση της σπονδυλικής τους στήλης έχουν μια απόφυση που θυμίζει ουρά. Το φαινόμενο είναι σπάνιο, αλλά όχι άγνωστο, και οι ρίζες του χάνονται στα βάθη της προϊστορίας.

Οι ανθρώπινες ουρές είναι συχνά λείες και σαρκώδεις, με μήκος μόλις ένα χιλιοστό, αλλά υπάρχουν παραδείγματα που έφταναν σε μήκος μέχρι και τα 30 εκατοστά. Οι ουρές αυτές συνήθως δεν έχουν κινητικότητα, αλλά υπάρχουν μεμονωμένες περιπτώσεις όπου η ουρά περιέχει σπονδύλους και κινείται.

Οι ουρές σχετίζονται κατά πάσα πιθανότητα με την εξελικτική πορεία του ανθρώπινου είδους. Κατά γενική ομολογία, οι μακρινοί πρόγονοι των ανθρώπων είχαν ουρά. Μάλιστα, ακόμη και σήμερα φέρουμε αταβιστικά ίχνη της ουράς αυτής, με τα μικρά συνοστεωμένα οστά του κόκκυγα, στο κατώτερο άκρο του ιερού οστού. Κατά την κύηση, το έμβρυο αναπτύσσει για σύντομο χρονικό διάστημα μια ουρά, η οποία όμως υποχωρεί γρήγορα και κατά τη γέννηση τα ίχνη της έχουν εξαφανιστεί.

Υπάρχουν δύο θεωρίες σχετικά με την εμφάνιση ουράς σε ανθρώπους. Η πρώτη υποστηρίζει ότι πρόκειται για εμβρυϊκή ουρά, η οποία για κάποιο λόγο δεν εξαφανίστηκε. Η δεύτερη θεωρία λέει ότι φέρουμε ακόμη στα κύτταρά μας πολλά από τα γονίδια των προγόνων μας και πως, κάτω από ορισμένες συνθήκες, κάποια από αυτά μπορεί να εκδηλωθούν.

Στη σπάνια περίπτωση κατά την οποία γεννιέται ένα παιδί με ουρά, αυτή συνήθως αφαιρείται με μια μικρή χειρουργική επέμβαση. Διαφορετικά, η ουρά μεγαλώνει, όσο το παιδί αναπτύσσεται.

Ονειρεύονται τα ζώα;

Παρατηρώντας το σκιουράκι μου ενώ κοιμόταν, είδα ότι τιναζόταν σαν να ονειρευόταν. Ονειρεύονται τα ζώα, όπως οι άνθρωποι;

Όντως τα ζώα ονειρεύονται και, μάλιστα, τα όνειρά τους είναι αρκετά σύνθετα. Απ’ ό,τι φαίνεται, ενώ κοιμούνται, ανασύρουν από τη μνήμη τους ερεθίσματα που έχουν βιώσει κατά τη διάρκεια της ημέρας. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξαν Αμερικανοί ερευνητές του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) ύστερα από έρευνες σε ποντίκια.

Οι επιστήμονες μελέτησαν την εγκεφαλική δραστηριότητα των ποντικιών, ενώ τα ζώα ήταν σε εγρήγορση και κατά τη διάρκεια του ύπνου. Παρατήρησαν ότι κατά την ημέρα, όταν έτρεχαν, για παράδειγμα, στον εγκέφαλό τους ενεργοποιούνταν ένα δίκτυο νευρώνων οι οποίοι συνδέονται με τον ιππόκαμπο – μια περιοχή του εγκεφάλου η οποία είναι γνωστό ότι σχετίζεται με τη μνήμη.

Όπως και οι άνθρωποι, τα ποντίκια βιώνουν διάφορες φάσεις του ύπνου: από τον ελαφρύ ύπνο μέχρι το λεγόμενο ύπνο REM (Rapid Eye Movement). Οι άνθρωποι ονειρεύονται σχεδόν πάντα κατά τη φάση του ύπνου REM. Στη συγκεκριμένη έρευνα, οι επιστήμονες μελέτησαν πάνω από 40 περιπτώσεις ύπνου REM στα κοιμισμένα ποντίκια και ανακάλυψαν ότι, σε πολλές περιπτώσεις, στον εγκέφαλό τους εμφάνιζε δραστηριότητα στην ίδια περιοχή που ήταν ενεργή όταν έτρεχαν. Η εγκεφαλική δραστηριότητα ήταν τόσο όμοια με εκείνη που είχαν παρατηρήσει όταν τα ποντίκια ήταν σε εγρήγορση, που κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα ζώα όντως ονειρεύονται και ότι τα όνειρά τους συνδέονται με πραγματικές εμπειρίες.

Μπορεί κανείς να φωτογραφίσει μια μαύρη τρύπα;

Είναι δυνατόν να φωτογραφηθεί μια μαύρη τρύπα στο Σύμπαν;

Κανονικά, δεν μπορούμε να φωτογραφίσουμε μια μαύρη τρύπα, αφού ούτε καν το φως δεν μπορεί να διαφύγει από τη βαρυτική της έλξη. Ωστόσο, αντιληφθούμε τη παρουσία της παρατηρώντας την επίδραση που ασκεί με την αδυσώπητη έλξη της στην ύλη που τη περιβάλλει.

Πριν από μερικά χρόνια, Αμερικανοί αστρονόμοι παρατήρησαν αέρια να στροβιλίζονται με όλο και μεγαλύτερες ταχύτητες κοντά στο κέντρο του γαλαξία Μ84. Ο υπολογισμός της ταχύτητας περιστροφής των αερίων, όπως αποτυπώνεται σε αυτή την εικόνα, αποτελεί σαφή ένδειξη για την ύπαρξη μιας κολοσσιαίας μαύρης τρύπας, με μάζα 300 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από αυτήν του Ήλιου. Εάν δεν υπήρχε η μαύρη τρύπα, η γραμμή θα ήταν σχεδόν κατακόρυφη και δε θα έμοιαζε με τμήμα από καρδιογράφημα!

Δίνεται χάρη στους θανατοποινίτες, αν δε λειτουργήσει ο «εξοπλισμός»;

Λέγεται ότι οι θανατοποινίτες έπαιρναν χάρη, αν κάτι πήγαινε στραβά κατά την εκτέλεσή τους. Πρόκειται για αλήθεια ή μύθο;

Πρακτικά, λίγες είναι οι πιθανότητες να γλιτώσει κανείς από το δήμιο. Στις ΗΠΑ υπάρχουν αρκετά παραδείγματα εκτελέσεων όπου κάτι πήγε στραβά με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, χωρίς όμως αυτό να επηρεάσει την τελική έκβαση.

Ωστόσο, αν ανατρέξει κανείς στην ιστορία, υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις που κάποιοι μελλοθάνατοι γλίτωσαν την εκτέλεση, ακριβώς επειδή επιβίωσαν από τον απαγχονισμό. Μια τέτοια περίπτωση είναι αυτή του John Smith, ο οποίος επρόκειτο να εκτελεστεί στην Αγγλία το 1705. Η πτώση από την αγχόνη δεν προκάλεσε ρήξη του αυχένα του και, αφού σφάδαζε επί ένα τέταρτο, οι θεατές άρχισαν να διαμαρτύρονται. Τότε, κατέβασαν το Smith από την αγχόνη και αργότερα του δόθηκε χάρη.

Ωστόσο, το πιο γνωστό παράδειγμα εκτέλεσης που πήγε στραβά είναι ο παραλίγο απαγχονισμός του John Lee, στις 23 Φεβρουαρίου του 1885, πάλι στην Αγγλία. Παρά τους λεπτομερείς ελέγχους, η καταπακτή φράκαρε τρεις φορές. Τελικά, η ποινή του Lee, ο οποίος είχε καταδικαστεί για φόνο, μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη. Ο John Lee ορκιζόταν πως ήταν αθώος και πως όλα αυτά οφείλονταν σε θεϊκή επέμβαση. Τελικά, το 1907 αφέθηκε ελεύθερος και πιστεύεται ότι μετανάστευσε στις ΗΠΑ.

Πεθαίνει κανείς από «ραγισμένη» καρδιά;

Υπάρχει πιθανότητα να πεθάνει κάποιος από ερωτική απογοήτευση;

Μπορεί η μεγάλη στενοχώρια να αποβεί μοιραία; Νέες έρευνες τείνουν στο συμπέρασμα ότι η ερωτική απογοήτευση είναι πιθανό να οδηγήσει σε πραγματικά καρδιολογικά προβλήματα, τα οποία, στη χειρότερη των περιπτώσεων, μπορεί να καταλήξουν ακόμη και στο θάνατο. Ο ειδικός καρδιολόγος Ilan Wittstein του πανεπιστημίου John Hopkins των ΗΠΑ, μαζί με μια ομάδα ερευνητών, απέδειξε ότι η υπερβολική συναισθηματική φόρτιση, που συχνά ακολουθεί τη διακοπή μιας ερωτικής σχέσης, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την κατάρρευση της καρδιάς.

Ο Wittstein παρατήρησε ότι σε ορισμένες γυναίκες που παρουσίασαν στηθάγχη οι ορμόνες του στρες είχαν αυξηθεί δραματικά. Οι ορμόνες αυτές έχουν τοξική επίδραση στην καρδιά και μπορούν να παραλύσουν το μυοκάρδιο, έτσι ώστε ο «ασθενής» να παρουσιάσει συμπτώματα που έχουν χαρακτηριστικά καρδιακού επεισοδίου. Οι γυναίκες αυτές είχαν όλες βιώσει μια βαριά συναισθηματική απώλεια, η οποία οφειλόταν κυρίως σε ερωτική απογοήτευση. Ο Ilan Wittstein αποκαλεί το φαινόμενο αγχογενή μυοκαρδιοπάθεια ή –στην καθομιλουμένη– «σύνδρομο της ραγισμένης καρδιάς».