ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΑΣ

Γιατί μερικοί πίθηκοι έχουν κόκκινο πρόσωπο;

Ορισμένοι πίθηκοι στη Λατινική Αμερική έχουν κατακόκκινο πρόσωπο. Σε τι οφείλεται αυτό;

Πρόκειται για δύο είδη πιθήκων του γένους Cacajao, που ονομάζονται ουακάρι και ζουν στα τροπικά δάση της Λατινικής Αμερικής. Το πρόσωπο των πιθήκων αυτών είναι άτριχο και κόκκινο. Δεν είναι γνωστό γιατί συμβαίνει αυτό, αλλά οι ζωολόγοι εικάζουν ότι σχετίζεται με την ανάγκη για αναγνώριση των ατόμων του ίδιου είδους μέσα στα πυκνά φυλλώματα του τροπικού δάσους ή με τη δήλωση καλής υγείας, καθώς η ένταση του χρώματος μειώνεται στα άρρωστα άτομα αλλά και σε συνθήκες αιχμαλωσίας.

Γιατί οι δρομείς τρέχουν αριστερόστροφα;

Οι αγώνες στίβου και αυτοκινήτων, οι ιπποδρομίες και πολλά άλλα αγωνίσματα διεξάγονται κατά κανόνα αριστερόστροφα. Για ποιο λόγο;

Έχει παρατηρηθεί ότι εμάς τους ανθρώπους –τουλάχιστον τους δεξιόχειρες– μας διευκολύνει να στρίβουμε προς αριστερά. Για παράδειγμα, πολλές έρευνες δείχνουν ότι παραμένουμε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και ψωνίζουμε περισσότερα πράγματα σε ένα καταστήματα, όταν κινούμαστε με κατεύθυνση αντίθετη από τη φορά των δεικτών του ρολογιού. Γι’ αυτό και πολλά μεγάλα καταστήματα έχουν υιοθετήσει την ανάλογη διαρρύθμιση.

Δε γνωρίζουμε ακριβώς το λόγο για τον οποίο οι αγώνες διεξάγονται αριστερόστροφα. Αν πάρουμε τους αγώνες δρόμου στο στίβο, για παράδειγμα, μία εξήγηση μπορεί να είναι ότι, έτσι, το συνήθως δυνατότερο δεξί πόδι θα τρέξει τη μεγαλύτερη απόσταση. Αν, ωστόσο, παρατηρήσει κανείς διάφορους δρομείς στις προπονήσεις τους στο στίβο, θα διαπιστώσει ότι οι περισσότεροι τρέχουν και τότε αριστερόστροφα.

Μια άλλη θεωρία εστιάζει στην οπτική γωνία των θεατών. Ίσως οι θεατές να παρακολουθούν πιο άνετα τους δρομείς ή τα άλογα, όταν εισέρχονται στην τελική ευθεία από τα αριστερά προς τα δεξιά – όπως ακριβώς διαβάζουμε στη δική μας περιοχή του κόσμου. Αυτή η θεωρία υποστηρίζεται και από το γεγονός ότι στην αρχαία Ελλάδα η κατεύθυνση της γραφής από τα αριστερά προς τα δεξιά παγιώθηκε σχεδόν ταυτόχρονα με αυτήν των αγώνων δρόμου, γύρω στο 500 π. Χ. Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε αργότερα και από τους Ρωμαίους.

Τι είναι το πλάσμα;

Γνωρίζουμε ότι η ύλη εμφανίζεται σε στερεά, υγρή και αέρια κατάσταση. Τι είναι όμως το πλάσμα;

Το πλάσμα, η 4η κατάσταση της ύλης, όπως συχνά αποκαλείται, αποτελείται από ελεύθερα κινούμενα ηλεκτρόνια και ιόντα, δηλαδή θετικά φορτισμένα άτομα, που έχουν χάσει κάποια από τα ηλεκτρόνιά τους. Για να μετατραπεί ένα αέριο σε πλάσμα, χρειάζεται μεγάλη ποσότητα ενέργειας, ικανή να αποσπάσει τα ηλεκτρόνια από τα άτομά τους. Γι’ αυτό και το πλάσμα είναι μια ηλεκτρικά αγώγιμη μορφή ύλης, που αντιδρά σε ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία. Αυτή ακριβώς η ιδιότητά του χρησιμοποιείται για το «περιορισμό» του πλάσματος σε πυρηνικούς αντιδραστήρες σύντηξης. Περισσότερο από το 99% του ορατού σύμπαντος, τα άστρα αλλά και η μεσοαστρική ύλη αποτελείται από κάποια μορφή πλάσματος.

Στη Γη, αντίθετα, οι εμφανίσεις πλάσματος είναι σχετικά σπάνιες και παρατηρούνται, για παράδειγμα, στους κεραυνούς ή στο Βόρειο Σέλας. Η φυσική πλάσματος έχει γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, αφού εκτός από τη σημασία της στην αστροφυσική, έχει βρει αναρίθμητες εφαρμογές, που ξεκινούν από την αποστείρωση επικίνδυνων αποβλήτων και καταλήγουν στην ιατρική και στην παραγωγή ενέργειας.

Κατά τα άλλα, οι φυσικοί ερευνούν και άλλες μορφές της ύλης, όπως το συμπύκνωμα Bose-Einstein , το πλάσμα κουάρκ-γλουονίων, την παράξενη ύλη κτλ.

Ποιο είναι το πιο μεγάλο λουλούδι;

Πόσο μεγάλα γίνονται τα λουλούδια; Τους προσφέρει το μέγεθος κάποιο πλεονέκτημα;

Το λουλούδι Rafflesia arnoldii, που φυτρώνει στη νοτιοανατολική Ασία, έχει το μεγαλύτερο άνθος στον κόσμο. Η διάμετρός του μπορεί να φτάσει το ένα μέτρο και το βάρος του τα 11 κιλά. Το Rafflesia arnoldii παρασιτεί στις ρίζες άλλων φυτών και το ίδιο δε διαθέτει ούτε ρίζες ούτε φύλλα αλλά ούτε και μίσχο.

Το φυτό ανθίζει ανά διαστήματα αρκετών ετών και η ανθοφορία του διαρκεί λίγες μόνο ημέρες. Καθώς οι αποστάσεις μεταξύ θηλυκών και αρσενικών λουλουδιών είναι μεγάλες, είναι σημαντικό για το φυτό να προσελκύει τα έντομα, τα οποία είναι αναγκαία για τη μεταφορά της γύρης του. Και αυτό το επιτυγχάνει με τα μεγάλα του άνθη, αλλά και αναδίνοντας μια έντονη οσμή σαπίλας.

Γιατί γελάμε;

Τι ρόλο παίζει το γέλιο στην ανθρώπινη συμπεριφορά;

Πολλοί ερευνητές συσχετίζουν το γέλιο με τη δημιουργία και τη σύσφιξη των ανθρώπινων σχέσεων. Ο ανθρωπολόγος Mahadev Apte υποστηρίζει ότι το γέλιο προκύπτει όταν οι άνθρωποι αισθάνονται άνετα με την παρουσία άλλων ανθρώπων, και αποκαλύπτει ότι αισθάνονται ανοιχτοί και ελεύθεροι. Επιπλέον, όσο περισσότερο γέλιο υπάρχει σε μια συγκέντρωση ανθρώπων, τόσο περισσότερο συσφίγγονται οι σχέσεις μεταξύ των ατόμων. Αυτό, σε συνδυασμό με την κοινή επιθυμία των μελών της ομάδας να μην απομονωθούν από το σύνολο, ίσως να αποτελεί και το λόγο για τον οποίο το γέλιο είναι «μεταδοτικό».

Έρευνες δείχνουν, επίσης, ότι οι κυρίαρχες προσωπικότητες σε ένα περιβάλλον –το «αφεντικό», ο φύλαρχος ή ο αρχηγός της οικογένειας– χρησιμοποιούν το χιούμορ πιο συχνά από τους «υφισταμένους» τους. Αυτό μπορεί να το παρατηρήσει κανείς, για παράδειγμα, σε ένα γραφείο, όπου όλοι γελούν όταν γελάει ο διευθυντής. Ο φιλόσοφος John Moreall πιστεύει ότι σε τέτοιες περιπτώσεις ο έλεγχος του γέλιου σε μία ομάδα είναι ένας τρόπος άσκησης εξουσίας, μέσω του ελέγχου της συναισθηματικής κατάστασης της ομάδας. Άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το γέλιο είναι ένα κοινωνικό σήμα και ότι σε μια επαπειλούμενη σύγκρουση, για παράδειγμα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν μια χειρονομία συμφιλίωσης ή ως τρόπος αποφυγής του θυμού, καθώς, εάν ένα επιθετικό άτομο «παρασυρθεί» στο γέλιο, ο κίνδυνος της σύγκρουσης θα ελαττωθεί.

Πίνεται το θαλασσινό νερό;

Λένε πως ναυαγοί που ήπιαν θαλασσινό νερό βρήκαν οδυνηρό θάνατο. Είναι αλήθεια ή πρόκειται απλώς για μύθο;

Το θαλασσινό νερό περιέχει περίπου 35 γραμμάρια αλάτι ανά λίτρο και, αν κανείς πιει πολύ από αυτό, επιβαρύνονται σοβαρά τα νεφρά του. Στη χειρότερη περίπτωση, μπορεί πράγματι να επέλθει νεφρική ανεπάρκεια. Αν όμως ένας ναυαγός αρκεστεί σε μικρές ποσότητες θαλασσινού νερού, αυτό μπορεί και να του σώσει τη ζωή. Αυτό αποδείχθηκε από το Γάλλο γιατρό Alain Bombard, ο οποίος αμφισβητούσε την κοινή πεποίθηση.

Μετά από μια βδομάδα πειραματισμών, κατά την οποία έπινε μόνο αλμυρό νερό, ο Bombard έκανε, το 1952, το μεγάλο πείραμα: διέσχισε μόνος τον Ατλαντικό με ένα μικρό φουσκωτό χωρίς πόσιμο νερό, συλλέγοντας το νερό της βροχής και της δροσιάς και πίνοντας επακριβώς καθορισμένες ποσότητες θαλασσινού νερού. Οι υπολογισμοί του έδειξαν ότι τα νεφρά είναι ικανά να επεξεργαστούν μέχρι 12 γραμμάρια αλατιού ανά εικοσιτετράωρο, πράγμα που σημαίνει ότι ένας ενήλικας μπορεί να πίνει περίπου 0,3 λίτρα θαλασσινό νερό το εικοσιτετράωρο. Το πείραμα του Bombard επικρίθηκε από άλλους επιστήμονες. Παρ’ όλα αυτά, εκείνος λάμβανε πολλά γράμματα από ευγνώμονες ναυαγούς μέχρι το θάνατό του, το 2005.

Από πότε κόβουν οι άντρες τα μαλλιά τους κοντά;

Γιατί έχουν οι άντρες συνήθως κοντά μαλλιά, ενώ οι γυναίκες μακριά; Έτσι ήταν πάντα;

Οι συνήθειες γύρω από το μήκος των αντρικών μαλλιών έχουν αλλάξει πολλές φορές στην πορεία της ιστορίας και για μεγάλες περιόδους τα μακριά μαλλιά ήταν ο κανόνας. Σε πολλές βραχογραφίες της λίθινης εποχής στην Ευρώπη, για παράδειγμα, απεικονίζονται άντρες κυνηγοί με μακριά μαλλιά, τα οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι πιασμένα ψηλά.

Οι αρχαίοι Έλληνες άρχισαν να κόβουν τα μαλλιά τους γύρω στο 500 π.Χ. Αλλά και στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία συνηθίζονταν τα κοντά μαλλιά, αφού ήταν βολικά για τους στρατιώτες και τους αθλητές, και θεωρούνταν επιπλέον ένδειξη ανδρισμού. Κατά το 17ο αιώνα έγιναν μόδα τα μακριά μαλλιά και οι εντυπωσιακές κομμώσεις, και από τότε το μήκος εναλλάσσεται. Με λίγα λόγια, το κατά πόσον οι άντρες κόβουν τα μαλλιά τους κοντά είναι θέμα πρακτικών αναγκών αλλά και μόδας.

Γιατί ζεσταινόμαστε στους 30 βαθμούς;

Όταν η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 30 βαθμούς, αισθανόμαστε ότι κάνει ζέστη. Πώς επιδρά η θερμοκρασία στο σώμα μας; Γιατί αρχίζουμε να ιδρώνουμε, όταν η θερμοκρασία υπερβεί αυτήν του σώματος, των 37 βαθμών;

Οι φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος παράγουν θερμότητα και, όταν κανείς κινείται, η παραγωγή θερμότητας αυξάνεται ακόμη περισσότερο. Γι’ αυτό, προκειμένου να διατηρήσει την εσωτερική θερμοκρασία του γύρω στους 37 βαθμούς, το σώμα πρέπει να αποβάλλει συνεχώς θερμότητα – κάτι που κυρίως γίνεται μέσω του δέρματος.

Σε μέτρια θερμοκρασία περιβάλλοντος, υπάρχει ένα σχετικό ισοζύγιο ανάμεσα στη θερμότητα που παράγεται στο σώμα μας και σ’ αυτήν που εκλύεται από το δέρμα προς τον αέρα που μας περιβάλλει. Όταν, όμως, η θερμοκρασία του περιβάλλοντος αυξάνεται, το σώμα δυσκολεύεται να αποβάλει το πλεόνασμα της θερμότητας και αντιδρά με τη διεύρυνση των αιμοφόρων αγγείων, ιδιαίτερα στα χέρια και στα πόδια. Έτσι, ψύχεται ευκολότερα το ζεστό αίμα, καθώς διέρχεται από τα άκρα του σώματος. Αν η θερμοκρασία ανέβει ακόμη περισσότερο, αρχίζουμε επιπλέον να ιδρώνουμε. Και αυτό, γιατί, καθώς ο ιδρώτας εξατμίζεται, από το δέρμα αποβάλλεται περισσότερη θερμότητα.

Επομένως, η αίσθησή μας ότι ζεσταινόμαστε πολύ δεν έχει να κάνει τόσο με τη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ του σώματος και του περιβάλλοντος. Το ότι ιδρώνουμε, λαχανιάζουμε και νιώθουμε τα άκρα μας πρησμένα οφείλεται περισσότερο στην εντατική προσπάθεια του σώματος να αποβάλει θερμότητα. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι να διατηρείται σταθερή η θερμοκρασία γύρω από τον εγκέφαλο και τα υπόλοιπα ζωτικά όργανα. Αντίθετα, τα χέρια και τα πόδια αντέχουν σε σχετικά χαμηλότερες θερμοκρασίες. Γι’ αυτό, όταν κάνει κρύο και το σώμα προσπαθεί να διατηρήσει τη θερμότητα, τότε η θερμοκρασία του δέρματος στα περιφερειακά του τμήματα είναι σημαντικά χαμηλότερη από αυτήν του υπόλοιπου σώματος.

Ειδικά στα χέρια και στα πόδια, η θερμοκρασία του δέρματος είναι κατά κανόνα χαμηλότερη από τους 37 βαθμούς. Μάλιστα, η ιδανική θερμοκρασία για τη λειτουργία των χεριών είναι το διάστημα ανάμεσα στους 32 και τους 36 βαθμούς. Η χαμηλότερη αυτή θερμοκρασία είναι και ο λόγος για τον οποίο τα χέρια και τα δάχτυλά μας σχεδόν «καίγονται», όταν τα βάλουμε σε νερό με θερμοκρασία 37 βαθμών – κάτι που δεν ισχύει για το κεφάλι και τον κορμό μας.

Πόσο γρήγορα μπορεί να μετακινηθεί ο άνθρωπος;

Πώς επηρεάζεται ο άνθρωπος, όταν κινείται με μεγάλες ταχύτητες; Ποιος κατέχει το ρεκόρ ταχύτητας;

Οι τρεις αστροναύτες Thomas P. Stafford, John W. Young και Eugene Α. Cernan κατέχουν από το 1969 το ρεκόρ, με ταχύτητα 11.107 μέτρα το δευτερόλεπτο ή σχεδόν 40.000 χιλιόμετρα την ώρα. Το ρεκόρ σημειώθηκε κατά την επάνοδο του διαστημοπλοίου Απόλλων 10 στην ατμόσφαιρα της Γης, αφού είχε προηγουμένως διαγράψει τροχιά γύρω από τη Σελήνη.

Το επίτευγμα αυτό δεν προκάλεσε σωματικές βλάβες στους αστροναύτες και, θεωρητικά, δεν υπάρχουν όρια για το πόσο γρήγορα μπορεί να κινηθεί ένας άνθρωπος. Οι δυνάμεις που ασκούνται στο ανθρώπινο σώμα κατά την επιτάχυνση μπορούν να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα, αλλά όχι η ίδια η ταχύτητα. Αν υπάρχει ο αναγκαίος χρόνος και –πάνω απ’ όλα– τα αναγκαία καύσιμα, ένας πύραυλος μπορεί, θεωρητικά, να προσεγγίσει την ταχύτητα του φωτός – 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο.

Τέτοιες ταχύτητες είναι αδύνατο να επιτευχθούν στη Γη, γιατί, αφενός, η αντίσταση του αέρα θέτει περιορισμούς και, από την άλλη, υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες στον έλεγχο του σκάφους. Έτσι, λοιπόν, το ρεκόρ στην ξηρά είναι «μόλις» 1.228 χιλιόμετρα την ώρα και ανήκει στο πυραυλοκίνητο όχημα Thrust SSC από το 1997. Στο νερό, τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα. Το ρεκόρ εκεί κατέχει από το 1978 το Spirit of Australia, με 511 χιλιόμετρα την ώρα. Έκτοτε έγιναν δύο προσπάθειες για να επιτευχθεί μια καλύτερη επίδοση. Και στις δύο περιπτώσεις, όμως, οι χειριστές των σκαφών έχασαν τη ζωή τους.

Απεικονιζόταν πάντα ο θάνατος με μορφή σκελετού;

Συχνά ο θάνατος απεικονίζεται σαν σκελετός. Από πόσο παλιά συμβαίνει αυτό;

Η απεικόνιση του θανάτου με τη μορφή σκελετού έχει τις ρίζες της στον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα. Το 14ο αιώνα, η πανούκλα αποδεκάτισε το 1/4 του πληθυσμού της Ευρώπης και σε πολλά μέρη τα πτώματα αφήνονταν άταφα στους δρόμους. Από τη συμβολική σύνδεση της εικόνας του σκελετού με τα άψυχα κορμιά, προέκυψε σιγά σιγά η απεικόνιση του θανάτου με τη μορφή σκελετού, ο οποίος, με ή χωρίς τη ριχτή του κάπα, θέριζε με το δρεπάνι του όποιον άνθρωπο έβρισκε στο διάβα του.

Χαρακτηριστικό σε πολλές απεικονίσεις είναι ότι ο δρεπανηφόρος Χάρος, με μαντιλοδεμένα μάτια, δε δείχνει έλεος σε κανέναν. Όλοι –πλούσιοι και φτωχοί, νέοι και γέροι– είναι ίσοι μπροστά του. Το ίδιο θέμα επεκτείνεται το 15ο και το 16ο αιώνα, σε παραστάσεις όπου οι ζωντανοί χορεύουν μαζί με σκελετούς το χορό του θανάτου. Ο πιο γνωστός από αυτούς τους χορούς του θανάτου είναι «Ο Μακάβριος Χορός», ένα άγαλμα ύψους τριάντα μέτρων, του Bernt Notke, που βρίσκεται στην εκ-κλησία Marienkirche, στο Lubeck της Γερμανίας.