ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΑΣ

Πώς κάνει τόσο θόρυβο ένα τζιτζίκι;

Στις διακοπές μου εκπλήσσομαι από το απίστευτο βουητό των τζιτζικιών. Πώς μπορεί ένα τόσο μικρό έντομο να κάνει τόση φασαρία;

Οι ήχοι προέρχονται από τα αρσενικά τζιτζίκια, και ο σκοπός τους είναι να πληροφορηθούν τα θηλυκά ότι υπάρχει ένα ελκυστικό αρσενικό εκεί κοντά. Σχετικές μετρήσεις δείχνουν πως ο ήχος που παράγουν τα τζιτζίκια σε πλήρη δραστηριότητα μπορεί να ξεπεράσει τα 90 ντεσιμπέλ, γεγονός που τα κατατάσσει στην κορυφή της λίστας με τα πιο θορυβώδη έντομα που γνωρίζουμε. Το τραγούδι ενός τζίτζικα της νότιας Ευρώπης μπορεί να ακουστεί από απόσταση 800 μέτρων.

Τα αρσενικά ορισμένων ειδών της Αυστραλίας μπορούν να παράγουν ήχο έντασης έως και 120 ντεσιμπέλ. Η αλήθεια είναι πως ακόμη και το ίδιο το τζιτζίκι δυσκολεύεται να ανεχθεί το εκκωφαντικό του βουητό, αλλά ευτυχώς μπορεί να απομονώνει το ακουστικό του νεύρο, ώστε να μην ξεκουφαίνεται το ίδιο από τον ήχο.

Το τζιτζίκι παράγει τον οξύ και δονητικό ήχο του με τη βοήθεια κάποιων ειδικών μυών στο πίσω μέρος του σώματός του. Εκεί υπάρχουν δύο όργανα που μοιάζουν με τύμπανα, και όταν οι τεντωμένοι μύες χτυπούν πάνω τους παράγουν έναν ισχυρό ηχητικό παλμό. Μια μεμβράνη που βρίσκεται στα πτερύγια ενισχύει τον ήχο και μετατρέπει σχεδόν ολόκληρο το σώμα του εντόμου σε ενισχυτή.

Κάθε είδος έχει το δικό του ήχο, αλλά τόσο η συχνότητα όσο και η έντασή του εξαρτάται από τη θερμοκρασία και την ώρα της ημέρας.

Γιατί η ημισέληνος είναι το σύμβολο του Ισλάμ;

Τι αντιπροσωπεύει η ημισέληνος ως σύμβολο του ισλαμισμού;

Το ισλαμικό ημερολόγιο βασίζεται στις φάσεις της Σελήνης. Πάντως, η ημισέληνος δεν είναι επίσημο σύμβολο του ισλαμισμού. Η Σελήνη συμβόλιζε πολλά πράγματα σε πολλούς πολιτισμούς, για παράδειγμα τη θηλυκότητα, την αρρενωπότητα, τη γονιμότητα, αλλά και το πέρασμα του χρόνου. Η ημισέληνος υπήρξε κατά καιρούς μια ιδιαίτερα δημοφιλής παράσταση. Όταν οι Οθωμανοί Τούρκοι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη το 1453, υιοθέτησαν το σύμβολο της Πόλης, που ήταν η ημισέληνος. Κόσμησαν με αυτή τη σημαία τους και τα τζαμιά τους. Από τότε, η ημισέληνος πέρασε στις σημαίες και άλλων μουσουλμανικών κρατών.

Πώς μετράμε την ταχύτητα ενός σερβίς;

Στα τουρνουά τένις βλέπουμε συχνά σε ένα φωτεινό πίνακα την ταχύτητα του σερβίς ενός παίκτη. Πώς υπολογίζεται η ταχύτητα της μπάλας και ποιος κατέχει το ρεκόρ;

Η ταχύτητα του σερβίς μετράται από ένα ραντάρ που εκπέμπει ένα ραδιοσήμα μικρού κύματος. Όταν το ραδιοσήμα συναντήσει τo μπαλάκι, ανακλάται σε έναν αισθητήρα. Επειδή, όμως, το μπαλάκι βρίσκεται σε κίνηση, τα ραδιοκύματα συμπιέζονται. Αυτό σημαίνει πως τα ραδιοκύματα που συναντούν το μπαλάκι επιστρέφουν με λίγο υψηλότερη συχνότητα. Από αυτήν τη διαφορά στη συχνότητα, ένας υπολογιστής μπορεί να καταγράψει την ταχύτητα της μπάλας.

Η μέτρηση βασίζεται σε ένα φυσικό φαινόμενο που είναι γνωστό ως φαινόμενο Doppler και συναντάται επίσης στα ηχητικά κύματα. Για παράδειγμα, όταν ένα ασθενοφόρο πλησιάζει, η σειρήνα του ακούγεται διαφορετικά απ’ ό,τι όταν απομακρύνεται. Τα ραντάρ είναι τοποθετημένα διακριτικά στις δύο άκρες του γηπέδου, ώστε να μην τα αντιλαμβάνονται οι θεατές.

Το σχετικό ρεκόρ ανήκει σε έναν από τους καλύτερους τενίστες του κόσμου, τον Αμερικανό Andy Roddick, που πέτυχε χτύπημα με ταχύτητα 249,4 χιλιομέτρων την ώρα.

Ποιος μπορεί να δει πιο πίσω στο γενεαλογικό του δέντρο;

Πολλοί άνθρωποι ερευνούν τις οικογενειακές τους ρίζες, αλλά ποιος άνθρωπος μπορεί σήμερα να γνωρίζει περισσότερους προγόνους του;

Οι επιστήμονες δεν μπορούν να έχουν μια σαφή απάντηση για το ποιοι είναι αυτοί που γνωρίζουν τους περισσότερους προγόνους τους, γιατί αυτό εξαρτάται από το πώς ορίζει κανείς τη συγγένεια και πόσο υψηλές είναι οι απαιτήσεις τεκμηρίωσής της.

Τα γενεαλογικά δέντρα των βασιλικών οίκων της Αγγλίας και της Δανίας φτάνουν περίπου 1.000 χρόνια πίσω. Πρόκειται για πρότυπα επαρκώς τεκμηριωμένων γενεαλογικών δέντρων. Τα σημερινά μέλη της βασιλικής οικογένειας της Δανίας έλκουν την καταγωγή τους από το βασιλιά Γκορμ τον Πρεσβύτερο, που πέθανε το 958. Ο Δανός πρίγκιπας Κρίστιαν μπορεί να πάει 53 γενεές πίσω – αν και με κάποια κενά.

Όταν κανείς δεν ενδιαφέρεται να αναζητήσει πληροφορίες για όλους τους ανιόντες συγγενείς του, αλλά θέλει να τεκμηριώσει τη συγγένειά του με κάποιο προϊστορικό πρόσωπο, αυτό μπορεί να γίνει με μια ανάλυση DNA. Το 1997, επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης ανακάλυψαν πως ο καθηγητής ιστορίας Adrian Targett συγγενεύει με τον Άνθρωπο του Cheddar, ένα σκελετό ηλικίας 9.000 ετών που βρέθηκε κοντά στο ομώνυμο χωριό το 1903. Ανάμεσα στον Targett και τον Άνθρωπο του Cheddar μεσολαβούν τουλάχιστον 300 γενεές.

Αργότερα, ωστόσο, αποδείχτηκε ότι ο Targett δεν ήταν ο μόνος εν ζωή άνθρωπος που το προφίλ του DNA του ταυτιζόταν με εκείνο του Ανθρώπου του Cheddar. Μεταξύ άλλων, δύο μαθητές από το Cheddar αποδείχθηκε ότι συγγενεύουν επίσης με τον Άνθρωπο του Cheddar, και ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι το DNA του 1% των Άγγλων θα πρέπει να ταυτίζεται με το DNA του Ανθρώπου του Cheddar.

Πώς προκύπτουν οι έμμονες ιδέες;

Τι συμβαίνει όταν αισθανόμαστε ότι πρέπει οπωσδήποτε να κάνουμε κάτι που δεν έχουμε καμιά όρεξη να το κάνουμε;

Οι έμμονες ιδέες είναι σκέψεις ή παραστάσεις που στριφογυρίζουν στο μυαλό μας προκαλώντας άγχος. Συχνά, προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε το άγχος αυτό με ψυχαναγκαστικές πράξεις. Το πιο κλασσικό παράδειγμα είναι ο φόβος για τα μικρόβια, που οδηγεί στην έμμονη ιδέα της μόλυνσης, η οποία με τη σειρά της έχει σαν αποτέλεσμα να πλένουμε συνεχώς τα χέρια μας ή να κάνουμε συνεχώς καθαριότητα στο σπίτι.

Επί πολλά χρόνια, οι επιστήμονες συνέδεαν τις έμμονες ιδέες με τα χαμηλά επίπεδα του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη στον εγκέφαλο, αλλά πρόσφατες τομογραφίες PET μας έδωσαν νέες, εντελώς διαφορετικές ενδείξεις. Ο Lewis Baxter Jr του Πανεπιστημίου της Φλόριντα παρατήρησε ότι άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είχαν αυξημένη εγκεφαλική δραστηριότητα στα λεγόμενα βασικά γάγγλια του εγκεφάλου. Η Judith Rapoport του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ ανέπτυξε τη θεωρία ότι αυτή η αυξημένη δραστηριότητα των βασικών γαγγλίων ενεργοποιεί ανεπιθύμητα πρότυπα συμπεριφοράς, που είχαν απωθηθεί σαν κατάλοιπα του παρελθόντος μας. Επειδή τα βασικά γάγγλια δεν ελέγχονται από τα κέντρα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για τις συνειδητές λειτουργίες μας, οι ψυχαναγκαστικές πράξεις έχουν την τάση να επιμένουν και να επεκτείνονται.

Βλέπουν οι πίθηκοι χρώματα;

Έχουν όλα τα πρωτεύοντα θηλαστικά την ικανότητα να διακρίνουν χρώματα;

Όλα τα πρωτεύοντα θηλαστικά έχουν καλή χρωματική όραση, η οποία τα βοηθά να ξεχωρίζουν πιο εύκολα αντικείμενα και τροφή στο περιβάλλον τους. Έχει μεγάλη σημασία για την επιβίωσή τους να μπορούν, για παράδειγμα, να διακρίνουν κόκκινα φρούτα μέσα σε πράσινα φύλλα.

Ωστόσο, η ικανότητα των πρωτευόντων θηλαστικών να διακρίνουν τα χρώματα διαφέρει, και αυτό σχετίζεται με το ότι αυτή η εξελιγμένη χρωματική όραση ειδικά στα ανώτερα πρωτεύοντα εξελίχθηκε για να μπορούν να βλέπουν κοκκινίλες στο δέρμα των ομοειδών τους. Κι αυτό γιατί είναι σημαντικό για τα πιο κοινωνικά ζώα να μπορούν να αποκωδικοποιήσουν τα εξωτερικά σημάδια που δείχνουν τι συμβαίνει στο σώμα των μελών της ομάδας. Στους χιμπαντζήδες, για παράδειγμα, τα κόκκινα οπίσθια των θηλυκών υποδηλώνουν περίοδο οργασμού, ενώ σε πολλά πρωτεύοντα ένα κοκκινισμένο πρόσωπο μπορεί να υποδηλώνει θυμό και εκνευρισμό. Ιδιαίτερη ικανότητα να ξεχωρίζουν το κόκκινο χρώμα έχουν τα πρωτεύοντα με άτριχες περιοχές στο σώμα τους.

Πόσο αργά μπορεί να κινηθεί κάτι;

Είναι δυνατόν να βρίσκεται κάτι σε συνεχή κίνηση, αλλά τόσο αργά ώστε να κινείται λιγότερο από ένα χιλιοστό το χρόνο;

Σχεδόν απειροελάχιστα αργές, αλλά πολύ σταθερές κινήσεις παρατηρούνται σε παχύρρευστα υγρά. Όσο πιο παχύρρευστο είναι ένα υγρό, τόσο πιο αργά ρέει. Έτσι, το ιξώδες του κέτσαπ είναι 50.000 φορές μεγαλύτερο από αυτό του νερού. Παρ’ ότι όλοι γνωρίζουμε πόσο εκνευριστικά αργά ρέει το κέτσαπ, ρέει ωστόσο πολύ ταχύτερα από ένα χιλιοστό το χρόνο.

Αντίθετα, άξιος διεκδικητής του ρεκόρ είναι ο μόλυβδος, που είναι ταυτόχρονα ένα πολύ βαρύ και πολύ μαλακό μέταλλο. Αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, ότι το ίδιο το βάρος μιας μολύβδινης οροφής την έλκει προς τα κάτω, παραμορφώνοντάς την. Η κίνηση αυτή εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, π.χ., από τη θερμοκρασία και την πίεση, αλλά ένα κομμάτι μολύβδου που κρέμεται στον αέρα θα χρειαστεί τουλάχιστον 100 χρόνια για να διπλασιαστεί σε μήκος. Ανάλογα με το μέγεθος του κομματιού, η ταχύτητα της κίνησής του μπορεί να είναι μικρότερη από ένα χιλιοστό το χρόνο.

Όμως, και στη φύση παρατηρούνται αργές κινήσεις. Οι τεκτονικές πλάκες της Γης κινούνται με ταχύτητα πέντε περίπου εκατοστών το χρόνο, ενώ η ενδοχώρα του Καναδά ανυψώνεται κατά ένα εκατοστό το χρόνο.

Τι είναι τα αιωρούμενα στίγματα στα μάτια;

Όταν κοιτάζουμε σε μια φωτεινή επιφάνεια, βλέπουμε καμιά φορά διάφανες, μικρές φυσαλίδες να σχηματίζονται μπροστά στα μάτια μας. Μοιάζουν με μονοκύτταρους οργανισμούς. Τι είναι;

Οι φωτεινές φουσκάλες είναι όντως «μονοκύτταροι οργανισμοί», γιατί αυτό που βλέπουμε είναι η σκιά λευκών αιμοσφαιρίων που ρέουν στα αιμοφόρα αγγεία του αμφιβληστροειδούς χιτώνα. Τα λευκά αιμοσφαίρια απορροφούν λιγότερο φως απ’ ό,τι τα ερυθρά, γι’ αυτό και φαίνονται σαν φωτεινές τρύπες στη ροή των αιμοσφαιρίων. Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται στα τριχοειδή αγγεία που βρίσκονται κοντά στην ωχρά κηλίδα του αμφιβληστροειδούς, το σημείο όπου έχουμε την οξύτερη όραση. Μερικές φορές, μπορεί να δούμε αυτές τις φουσκάλες να κινούνται συγχρονισμένα πάνω κάτω ακολουθώντας τους χτύπους της καρδιάς.

Ένα άλλο πασίγνωστο φαινόμενο είναι τα μαύρα αιωρούμενα στίγματα («μυγάκια»), τα οποία οφείλονται σε μικρές ποσότητες πηχτής γέλης (ζελέ), που σχηματίζονται μέσα στο υαλοειδές υγρό της κοιλότητας του ματιού και οι οποίες ρίχνουν τη σκιά τους στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.

Πώς στρίβει η γάτα το σώμα της στον αέρα;

Η γάτα μας έχει πέσει αμέτρητες φορές από ψηλά, αλλά σχεδόν πάντα προσγειώνεται στα πόδια της. Πώς το καταφέρνει αυτό;

Όταν πέφτει μια γάτα, στο σώμα της επιδρά μόνο η βαρύτητα – αν εξαιρέσουμε την αντίσταση του αέρα. Θεωρητικά, δε θα έπρεπε να μπορεί να στρίβει στον αέρα. Το ότι, παρ’ όλα αυτά, οι γάτες μπορούν και κάνουν τέτοια ακροβατικά οφείλεται, πρωτίστως, στο μικρό τους βάρος, στην εξαιρετικά εύκαμπτη σπονδυλική τους στήλη και στους ευέλικτους μυς τους. Έτσι, στρέφοντας κατάλληλα το σώμα τους στον αέρα, οι γάτες μπορούν να πετύχουν μία πλήρη περιστροφή γύρω από τον άξονά τους. Ταυτόχρονα, επειδή διαθέτουν μια πολύ εξελιγμένη αίσθηση προσανατολισμού, ξέρουν πάντα πού είναι το πάνω και το κάτω όταν πέφτουν.

Ερευνητές της συμπεριφοράς των ζώων διεξήγαγαν πειράματα, στα οποία άφηναν γάτες να πέφτουν από διάφορα ύψη. Διαπίστωσαν ότι οι γάτες προλάβαιναν να κάνουν μια περιστροφή ακόμη και από ύψος μισού μέτρου πάνω από το έδαφος.

Επίσης, κτηνίατροι στις ΗΠΑ παρατήρησαν γάτες που έπεφταν από διάφορα ύψη και έκαναν στατιστικούς υπολογισμούς. Αποδείχθηκε ότι οι γάτες τραυματίζονται πιο δύσκολα όταν πέφτουν από μεγάλα ύψη – προφανώς επειδή προλαβαίνουν να μειώσουν την ταχύτητα πτώσης απλώνοντας το σώμα τους στον αέρα.

Υπάρχουν ανάποδα μηνύματα;

Ορισμένα ροκ συγκροτήματα έχουν κατηγορηθεί ότι στους στίχους τραγουδιών τους κρύβουν σατανιστικά μηνύματα, τα οποία ακούγονται μόνο αν ο δίσκος παιχτεί ανάποδα. Ισχύει αυτό; Και αν ναι, μπορεί όντως κάποιοι να επηρεαστούν;

Πολλά συγκροτήματα, όπως οι Beatles, οι Led Zeppelin και οι Eagles, έχουν κατά καιρούς κατηγορηθεί για τέτοιου είδους «ανάποδα μηνύματα». Το 1985, οι Judas Priest κατηγορήθηκαν ότι σατανιστικά μηνύματα σε τραγούδια τους οδήγησαν δύο νεαρά αγόρια σε απόπειρα αυτοκτονίας. Το συγκρότημα, ωστόσο, απαλλάχθηκε των κατηγοριών, αφού αποδείχθηκε ότι ανάλογα μηνύματα μπορεί κανείς, αν το θελήσει, να βρει ακόμη και σε θρησκευτική μουσική.

Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε και μια έρευνα των Αμερικανών ψυχολόγων John Vokey και Don Read το 1985. Σε ένα πείραμα, που οι συμμετέχοντας άκουγαν ένα μουσικό κομμάτι ανάποδα, χωρίς να έχουν καμιά πληροφορία ότι υπάρχει κάποιο μήνυμα, λιγότεροι από το 10% αναγνώρισαν ότι κάτι υπάρχει. Αντίθετα, όταν τους ζητήθηκε να ακούσουν μια συγκεκριμένη φράση, που στην πραγματικότητα είχε επιλεγεί εντελώς τυχαία, το ποσοστό αυτών που την αναγνώρισαν εκτοξεύτηκε στο 90%.

Πολλοί από τους ισχυρισμούς περί ανάποδων μηνυμάτων προέρχονται από την αμερικανική νεοσυντηρητική δεξιά, όπου ένα πλήθος οργανώσεων –με επικεφαλής τη Moral Majority («Ηθική Πλειοψηφία»)– θεωρεί εδώ και χρόνια ότι η ροκ μουσική ευθύνεται, σε μεγάλο βαθμό, για όλα τα δεινά που μαστίζουν τις δυτικές κοινωνίες.

Ωστόσο, όπως σχολίασαν χαρακτηριστικά οι Judas Priest, το να προτρέπεις τους θαυμαστές σου να αυτοκτονήσουν δεν είναι και το καλύτερο μάρκετινγκ. Αν τα ανάποδα μηνύματα είχαν όντως κάποια επίδραση, τότε οι καλλιτέχνες θα επέλεγαν να βάλουν στους δίσκους τους μηνύματα του τύπου «Αγοράστε περισσότερους δίσκους μας».