ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΑΣ

Γιατί δεν μπαγιατεύει το μέλι;

Το μέλι διατηρείται για πολλά χρόνια, ακόμη και εκτός ψυγείου. Πώς γίνεται αυτό;

Η μεγάλη ανθεκτικότητα του μελιού οφείλεται στην υψηλή περιεκτικότητα σακχάρων στο νέκταρ που συλλέγουν οι μέλισσες, από το οποίο προέρχεται το μέλι. Το μέλι αποτελείται κατά 80% από σάκχαρα.

Το μέλι περιλαμβάνει σταφυλοσάκχαρο, φρουκτόζη, καλαμοσάκχαρο, καθώς και μικρότερες ποσότητες μαλτόζης και άλλων σακχάρων. Ήδη από τη φάση της συλλογής του, η μέλισσα προσθέτει στο νέκταρ ένζυμα που αλλάζουν τη σύσταση των διαφόρων σακχάρων. Μεταξύ άλλων, ένα μέρος του σταφυλοσάκχαρου διασπάται σε σακχαρικό οξύ και περοξείδιο του υδρογόνου, ουσίες που δρουν ενάντια στα βακτηρίδια και τους μύκητες.

Επιπλέον, οι μέλισσες μειώνουν την περιεκτικότητα σε νερό, που καταλήγει να αποτελεί το 20% του μελιού, από 60% στο νέκταρ. Αυτή η μικρή περιεκτικότητα σε νερό είναι μια ακόμη σημαντική παράμετρος στην ανθεκτικότητα του μελιού, αφού έτσι εμποδίζεται η ανάπτυξη βακτηριδίων και μυκήτων. Το μέλι στερεί, θα λέγαμε, την υγρασία των βακτηριδίων και τα εξοντώνει.

Γιατί δημιουργούνται πτυχώσεις στην άμμο;

Έχω αναρωτηθεί πολλές φορές γιατί στις ερήμους, αλλά και στο βυθό της θάλασσας, η άμμος δημιουργεί πτυχώσεις. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Για να κατανοήσουμε πώς δημιουργούνται αυτοί οι σχηματισμοί στην άμμο της ερήμου πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη μας μια θεμελιώδη αρχή της αεροδυναμικής: Η πίεση του αέρα μειώνεται όταν αυτός κινείται με αυξανόμενη ταχύτητα. Αυτό το φαινόμενο είναι που, μεταξύ άλλων, δίνει δύναμη ανύψωσης στις πτέρυγες του αεροπλάνου. Όταν ο αέρας κινείται με ταχύτητα πάνω από το φτερό ενός αεροπλάνου, η πίεσή του πέφτει. Και επειδή η πίεση κάτω από το φτερό είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι στο πάνω μέρος του, το φτερό δέχεται μια δύναμη άντωσης.

Το ίδιο συμβαίνει και με την άμμο της ερήμου. Όταν ο άνεμος, δηλαδή μια αέρια μάζα, κινείται πάνω από την άμμο, θα συναντήσει στην πορεία του χαλικάκια και άλλα μικρά εμπόδια. Έτσι, ο αέρας, για ελάχιστο χρονικό διάστημα, θα αυξήσει λίγο την ταχύτητά του και θα μειώσει την πίεσή του πάνω από την επιφάνεια της άμμου. Η υποπίεση που δημιουργείται είναι αρκετή για να μπορέσει ο αέρας να σηκώσει μερικούς μικρούς κόκκους άμμου και να τους ρίξει λίγο πιο κάτω, μόλις μειωθεί η ταχύτητα και αυξηθεί η πίεσή του. Με αυτό τον τρόπο, η άμμος μεταφέρεται λίγα εκατοστά πιο πέρα από το εμπόδιο που συνάντησε ο αέρας. Αυτό το μικρό ύψωμα θα λειτουργήσει σαν ένα νέο εμπόδιο για τον αέρα, με αποτέλεσμα η διαδικασία να επαναληφθεί και να δημιουργηθεί ένα νέο λοφάκι. Αυτό μπορεί να συνεχίζεται επ’ άπειρον, και το αποτέλεσμα είναι αυτά τα χαρακτηριστικά, όμορφα σχήματα, που θυμίζουν κύματα στην έρημο.

Ακριβώς το ίδιο ισχύει και για τα υγρά, όπου επίσης δημιουργείται μια υποπίεση, καθώς η ταχύτητα του υγρού αυξάνεται όταν συναντάει ένα εμπόδιο. Έτσι, οι πτυχώσεις της άμμου στο βυθό της θάλασσας, που αισθανόμαστε στα πέλματά μας, έχουν δημιουργηθεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.

Εξαφανίζονται τα δακτυλικά αποτυπώματα;

Εξαφανίζονται οι χαρακτηριστικές αυλακώσεις του δέρματός μας, αν καούμε από φωτιά ή κάποιο οξύ;

Τα δακτυλικά αποτυπώματα μπορούν κάλλιστα να εξαφανιστούν σε περίπτωση σοβαρού εγκαύματος από φωτιά ή οξύ. Πρέπει όμως να καεί και η επιδερμίδα και το υπόδερμα ή υποδόριος ιστός. Σε αυτή την περίπτωση, δημιουργείται ουλώδης ιστός, χωρίς τις χαρακτηριστικές γραμμές που σχηματίζουν το ανθρώπινο δακτυλικό αποτύπωμα.

Πρέπει, ωστόσο, το έγκαυμα να είναι σοβαρό για να καεί το δέρμα κάτω από την επιδερμίδα – σε επιπόλαια τραύματα και καψίματα, το δακτυλικό αποτύπωμα αναδημιουργείται.

Μερικές φορές διαβάζουμε σε βιβλία και βλέπουμε σε ταινίες κακοποιούς που καίνε ή τρίβουν τα ακροδάχτυλά τους για να μην αφήσουν ίχνη, αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Στο βαθμό που η αστυνομία μπορεί να πάρει αποτυπώματα από όλα τα δάχτυλα, και ακόμη και από ολόκληρο το χέρι, θα πρέπει κανείς σχεδόν να ακρωτηριαστεί αν θέλει να είναι σίγουρος ότι δε θα αφήσει αποτυπώματα.

Συνεργάζονται μεταξύ τους οι αράχνες;

Ποτέ δε βλέπουμε πολλές αράχνες στον ίδιο ιστό. Υπάρχουν αράχνες που δεν είναι «επιθετικοί ατομιστές» και λειτουργούν πιο συλλογικά;

Από τα σχεδόν 40.000 γνωστά είδη αραχνών, οι βιολόγοι γνωρίζουν περίπου 20 είδη τα οποία ζουν σε μεγάλες αποικίες, που μπορούν να φτάσουν μέχρι και αρκετές χιλιάδες άτομα.

Ορισμένα αφρικανικά και ασιατικά είδη του γένους Stegodyphus συμβιώνουν αρμονικά σε μεγάλους τρισδιάστατους ιστούς, που μπορεί να περιβάλλουν ακόμη και ένα ολόκληρο δέντρο. Οι αράχνες φροντίζουν και συντηρούν τον ιστό τους από κοινού. Εναλλάσσονται στη φροντίδα των μικρών τους και μοιράζονται τη λεία που αιχμαλωτίζουν.

Πρόσφατα, μάλιστα, ανακαλύφθηκε ένα νέο κοινωνικό είδος στο Εκουαδόρ της Νότιας Αμερικής, το Theridion nigroannulatum. Αυτές οι αράχνες φτιάχνουν κοινωνίες που θυμίζουν τις αντίστοιχες κοινωνικών εντόμων όπως οι μέλισσες, τα μυρμήγκια και οι τερμίτες. Τα θηλυκά έχουν δύο διαφορετικά μεγέθη, κάτι που δείχνει ότι υφίσταται ένα σύστημα καστών, καθώς και ένα σύστημα καταμερισμού εργασίας, όπως και στα άλλα κοινωνικά έντομα. Τέλος, μεμονωμένα άτομα ενδέχεται να συνεργάζονται με άλλα είδη αραχνών, καθώς υπάρχουν μικρές αράχνες που τρέφονται από τη λεία που αιχμαλωτίζεται σε ιστούς μεγάλων αραχνών.

Αυτό ισχύει, για παράδειγμα, για τις αράχνες του γένους Argyrodes, που συχνά ζουν στον ιστό των πολύ μεγαλύτερων αραχνών του γένους Nephila. Οι μικρές αράχνες τρέφονται από τα πολύ μικρά έντομα που αιχμαλωτίζονται στον ιστό, καθαρίζοντάς τον έτσι από ζωύφια που δεν τα τρώνε οι μεγάλες αράχνες.

Γιατί δεν παθαίνουν τα πουλιά ηλεκτροπληξία;

Απ’ ό,τι φαίνεται, τα πουλιά δεν παθαίνουν ηλεκτροπληξία όταν κάθονται σε καλώδια υψηλής τάσης. Πώς γίνεται αυτό;

Το ηλεκτρικό ρεύμα, η ροή ηλεκτρονίων μέσα σε ένα ηλεκτρικό καλώδιο, οφείλεται στη διαφορά δυναμικού. Όταν το πουλί έχει και τα δύο πόδια του στο ίδιο καλώδιο, δεν υπάρχει διαφορά δυναμικού που θα επέτρεπε να περάσει ηλεκτρικό ρεύμα μέσα από το σώμα του. Αν όμως το πουλί ερχόταν σε επαφή και με το έδαφος, θα σκοτωνόταν αμέσως από το ρεύμα που θα προέκυπτε από τη μεγάλη διαφορά τάσης ανάμεσα στο έδαφος και το καλώδιο.

Μεγαλύτερα πουλιά, όπως οι αετοί και οι κουκουβάγιες, μπορούν κάλλιστα να σκοτωθούν από τα ηλεκτρικά καλώδια, αν τύχει να ακουμπήσουν δύο καλώδια ταυτόχρονα. Στην περίπτωση αυτή, η διαφορά τάσης ανάμεσα στα καλώδια δημιουργεί το ηλεκτρικό ρεύμα.

Υπάρχουν γιγάντια διαμάντια στο διάστημα;

Έχω ακούσει ότι στο διάστημα υπάρχουν τεράστια διαμάντια. Αληθεύει κάτι τέτοιο;

Από τη δεκαετία του 1960, οι αστροφυσικοί μιλούσαν για την ύπαρξη ορισμένων λευκών νάνων που, εν μέρει τουλάχιστον, αποτελούνται από κρυσταλλικό άνθρακα. Μπορεί κάλλιστα να έχουν τη μορφή διαμαντιού, το οποίο έχει πολύ σταθερή και συμπαγή κρυσταλλική δομή. Οι λευκοί νάνοι είναι οι πυρήνες πρώην άστρων, που έχουν εξαντλήσει τα πυρηνικά τους καύσιμα, μετατρέποντας αρχικά το υδρογόνο τους σε ήλιο και στην συνέχεια το ήλιο σε άνθρακα και οξυγόνο. Καθώς τα αστρικά αυτά υπολείμματα ψύχονται, ο πυρήνας τους σιγά σιγά αρχίζει να στερεοποιείται και να μετατρέπεται σε κρυσταλλικό άνθρακα.

Τη δεκαετία του 1990, όταν ανακαλύφθηκε ότι ο λευκός νάνος BPM 37093 πάλλεται, οι αστρονόμοι συνειδητοποίησαν ότι η μελέτη του θα παρείχε σημαντικά δεδομένα για τον έλεγχο της θεωρίας της κρυσταλλοποίησης του πυρήνα των λευκών νάνων και της σταδιακής μετατροπής του σε «διαμάντι». Έτσι και έγινε. Με τη μέθοδο της αστροσεισμολογίας, της μελέτης δηλαδή της εσωτερικής δομής ενός άστρου μέσω της ανάλυσης της ταλάντωσης της επιφάνειάς του, αστρονόμοι το 2004 βρήκαν ότι μεγάλο μέρος της μάζας του BPM 37093 είχε κρυσταλλοποιηθεί, και είχε γίνει σαν ένα γιγάντιο διαμάντι, με μάζα συγκρίσιμη με αυτή του Ήλιου. Στο διάστημα δημιουργούνται και μικρότερα διαμάντια. Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει μικροσκοπικά διαμάντια σε μετεωρίτες που έχουν πέσει στη Γη.

Τι έχει εφευρεθεί από γυναίκες;

Σπάνια ακούμε για γυναίκες εφευρέτριες. Αληθεύει ότι οι γυναίκες δεν έχουν ποτέ εφεύρει κάτι;

Η ιστορία έχει να επιδείξει πολλές γυναίκες εφευρέτριες. Μπορούμε, για παράδειγμα, να αναφέρουμε την Υπατία από την Αλεξάνδρεια (περίπου 370-415 μ.Χ.), που εφηύρε μια συσκευή διύλισης, καθώς και το υδρόμετρο, που μετράει την πυκνότητα των υγρών.

Ωστόσο, ιστορικά, ήταν δύσκολο για τις γυναίκες εφευρέτριες να αυτοπροβληθούν. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, οι γυναίκες στις ΗΠΑ και την Αγγλία δεν μπορούσαν να κατοχυρώνουν ευρεσιτεχνίες στο όνομά τους, μόνο και μόνο επειδή ήταν γυναίκες. Για παράδειγμα, η Sybilla Masters θεωρείται η πρώτη Αμερικανίδα εφευρέτρια. Το 1712, η Masters εφηύρε μια μηχανή καθαρισμού και επεξεργασίας του καλαμποκιού. Η ευρεσιτεχνία της μηχανής κατοχυρώθηκε τρία χρόνια αργότερα, αλλά στο όνομα του συζύγου της. Το 1886, η Josephine Cochrane εφηύρε το πλυντήριο πιάτων, ενώ γυναίκες εφηύραν επίσης την ηλεκτρική χύτρα και το σίδερο σιδερώματος.

Η Katherine Blodgett εφηύρε το 1938 το μη ανακλαστικό γυαλί, που βρήκε πολύ σημαντικές εφαρμογές στην κατασκευή γυαλιών όρασης, μικροσκοπίων και φωτογραφικών μηχανών. Στις μέρες μας, οι γυναίκες έχουν διακριθεί, μεταξύ άλλων, στην ιατρική έρευνα. Για παράδειγμα, η λιθουανικής καταγωγής Αμερικανίδα Gertrude Belle Elion κέρδισε βραβείο Νόμπελ και κατοχύρωσε 45 ευρεσιτεχνίες στον τομέα της ιατρικής.

Πόσα είδη ζώων υπάρχουν;

Φαίνεται ότι οι βιολόγοι συνεχίζουν να ανακαλύπτουν νέα ζώα. Γνωρίζουμε πόσα είδη ζώων υπάρχουν;

Είναι αδύνατον να προσδιορίσουμε επακριβώς πόσα είδη ζώων υπάρχουν, κι αυτό αφενός επειδή ανακαλύπτονται συνεχώς νέα είδη –ειδικά έντομα και άλλα ασπόνδυλα ζώα– και αφετέρου επειδή για πολλές ομάδες ζώων δεν έχει γίνει μια συγκεντρωτική καταγραφή όλων των ειδών τους που έχουν περιγραφεί επιστημονικά. Δεν υπάρχει επίσης μια πλήρης βάση δεδομένων όλων των ειδών. Ο αριθμός των ειδών έχει να κάνει επιπλέον και με το πώς ορίζουμε το είδος. Πάνω σε αυτό δεν υπάρχει ομοφωνία στους κόλπους της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας.

Υπολογίζεται ότι μέχρι σήμερα έχουν περιγραφεί περίπου 1,5 με 2 εκατομμύρια διαφορετικά είδη έμβιων οργανισμών, από τα οποία τα 1,2 εκατομμύρια περίπου είναι ζώα. Από αυτά, τα έντομα αποτελούν μακράν τη μεγαλύτερη ομάδα, καθώς έχουν ανακαλυφθεί κάπου 1 εκατομμύριο είδη εντόμων. Στο άλλο άκρο της κλίμακας βρίσκονται πολύ μικρές ομάδες ζώων, όπως τα αρθρόποδα της ομοταξίας Μηρόστομα, στην οποία ανήκουν μόλις τέσσερα είδη. Οπωσδήποτε, υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στον αριθμό των ειδών που έχουν ανακαλυφθεί και περιγραφεί και το συνολικό αριθμό ειδών που υπάρχουν στην πραγματικότητα. Είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε πόσα είδη μένει ακόμη να ανακαλυφθούν. Από τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν ο Άγγλος βιολόγος Richard Owen υποστήριζε ότι τα περισσότερα είδη ζώων είχαν ήδη ανακαλυφθεί, αναθεωρούμε συνεχώς τις εκτιμήσεις μας για τα ζωικά είδη που υπάρχουν στον πλανήτη.

Χάρη στη λεπτομερή εξερεύνηση νέων περιοχών και τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών, ο αριθμός των υπαρχόντων ειδών αποδεικνύεται διαρκώς σημαντικά μεγαλύτερος από τον αναμενόμενο. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι δεν προλαβαίνουμε να ταρακουνήσουμε ένα δέντρο σε ένα τροπικό δάσος, και πέφτει ένα νέο, άγνωστο είδος ζώου. Ακόμη και οι πιο προσεκτικοί υπολογισμοί του συνολικού αριθμού ειδών ξεκινούν από την εκτίμηση ότι έχουμε ανακαλύψει το πολύ τα μισά από τα ζωικά είδη που υπάρχουν. Κάποιοι, μάλιστα, ισχυρίζονται ότι υπάρχουν περισσότερα από 100 εκατομμύρια διαφορετικά είδη ζώων.

Πώς μπόρεσε ο πάγος να τρυπήσει τον Τιτανικό;

Ο χάλυβας είναι πιο σκληρός από τον πάγο. Πώς μπόρεσε επομένως ένα παγόβουνο να σχίσει τα ύφαλα του Τιτανικού;

Ο Τιτανικός βυθίστηκε στο παρθενικό του ταξίδι το 1912, μόλις δυόμισι ώρες μετά τη σύγκρουσή του με ένα παγόβουνο. Το πλοίο προσέκρουσε στο παγόβουνο με το πλάι, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα μακρύ ρήγμα κατά μήκος της μιας πλευράς του πλοίου, μερικά μέτρα κάτω από την ίσαλο γραμμή. Το ότι ο πάγος μπόρεσε να σχίσει το χάλυβα οφείλεται σε ένα συνδυασμό συγκυριών.

Πρώτον, το σκαρί του Τιτανικού είχε κατασκευαστεί από χάλυβα πολύ κακής ποιότητας, που είχε μεγάλη περιεκτικότητα σε θείο. Αυτό επιβεβαιώθηκε από το 1985 και μετά, όταν εντοπίστηκε το ναυάγιο και άρχισαν να ανασύρονται τμήματά του. Δεύτερον, το νερό της θάλασσας ήταν πολύ κρύο, συγκεκριμένα -0,50C, και αυτό έκανε το χάλυβα πολύ εύθραυστο. Υπό κανονικές συνθήκες, ο χάλυβας παραμορφώνεται όταν ασκείται πίεση πάνω του, αλλά στην περίπτωση αυτή σχίστηκε.

Τρίτον, τα κομμάτια χάλυβα του κύτους ήταν πριτσινωτά, και η σύγκρουση με το παγόβουνο ήταν τόσο σφοδρή, που πολλά πριτσίνια έφυγαν από τη θέση τους. Αυτό είχε ως συνέπεια να σπάσουν πολλοί από τους αρμούς του σκάφους.

Ζυγίζει η ψυχή 21 γραμμάρια;

Στην ταινία «21 γραμμάρια» λέγεται ότι το σώμα γίνεται ακριβώς 21 γραμμάρια ελαφρύτερο όταν πεθαίνει κανείς. Ισχύει αυτό;

Κατά τη διάρκεια της ακμής του πνευματισμού γύρω στο 1900, έγιναν πολλά μακάβρια πειράματα, κατά τα οποία ετοιμοθάνατοι τοποθετούνταν πάνω σε μια ειδική ζυγαριά και ζυγίζονταν πριν, κατά το θάνατο και μετά το θάνατο.

Πολλοί από τους επιστήμονες που έκαναν αυτά τα πειράματα ανέφεραν ότι ακριβώς τη στιγμή του θανάτου συνέβαινε μια αναπάντεχη και ανεξήγητη μείωση βάρους, συνήθως της τάξης των 20-30 γραμμαρίων. Αυτό το εξέλαβαν ως απόδειξη για το ότι η ψυχή τη στιγμή εκείνη εγκατέλειπε το σώμα.

Η μείωση του βάρους μπορεί επίσης να οφείλεται στην εκπνοή και την ατμοποίηση, και σήμερα οι περισσότεροι επιστήμονες θεωρούν ότι τα αποτελέσματα εκείνων των πειραμάτων αντικατοπτρίζουν κυρίως το πνεύμα της εποχής για την ύπαρξη της ψυχής παρά ένα πραγματικό φαινόμενο.