ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΑΣ

Μπορεί να βρέχει με καθαρό ουρανό;

Μου έχει τύχει να βρέχει με τον ουρανό καθαρό, εκτός από ελάχιστα διάσπαρτα συννεφάκια. Πώς είναι δυνατόν κάτι τέτοιο;

Η βροχή και το χιόνι προϋποθέτουν οπωσδήποτε την ύπαρξη νεφών. Η βροχή προέρχεται από μικρά και λεπτά σύννεφα, αρκεί αυτά να περιέχουν κρυστάλλους πάγου. Πολλές φορές, τα σύννεφα της βροχής βρίσκονται ψηλά και δε φαίνονται καλά.

Τυχαίνει, όμως, να βρέξει και με καθαρό ουρανό. Όταν σε ένα βουνό φυσάει, δημιουργούνται σύννεφα και βρέχει στην προσήνεμη πλευρά του, ενώ ένα ξηρό και θερμό αέριο ρεύμα στην υπήνεμη πλευρά θα μας δώσει έναν καθαρό ουρανό. Ενδέχεται όμως σταγόνες της βροχής να μεταπηδήσουν από την προσήνεμη στην υπήνεμη πλευρά του βουνού, και σε αυτή την περίπτωση σχηματίζουμε την εντύπωση ότι βρέχει με καθαρό ουρανό.

Υπάρχει επίσης η περίπτωση να χιονίζει, και να βλέπουμε νιφάδες να πέφτουν, χωρίς να βλέπουμε σύννεφα στον ουρανό. Το χιόνι χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να φτάσει στο έδαφος. Έτσι, σε αυτή την περίπτωση, τα σύννεφα από τα οποία προέρχεται το χιόνι έχουν προλάβει να διαλυθούν πριν οι νιφάδες βρεθούν στη γη.

Μπορεί ένα τεστ DNA να βγει λάθος;

Όταν η αστυνομία ανακαλύπτει στον τόπο ενός εγκλήματος γενετικό υλικό από κάποιον που έχει υποβληθεί σε μετάγγιση αίματος, μπορεί το τεστ DNA να δείξει λάθος δράστη;

Αν ένας δολοφόνος αφήσει σταγόνες αίματος στον τόπο του εγκλήματος, η αστυνομία μπορεί με ένα τεστ DNA να αποκαλύψει την ταυτότητά του – με την προϋπόθεση βέβαια ότι το DNA του δράστη υπάρχει στα σχετικά αρχεία. Η άποψη όμως ότι η αστυνομία μπορεί να κάνει λάθος στην περίπτωση που ο δολοφόνος έχει κάνει μετάγγιση αίματος ή μεταμόσχευση οργάνου, είναι λανθασμένη.

Οι ειδικευμένοι ιατροδικαστές, όταν διεξάγουν σχετικά τεστ, χρησιμοποιούν DNA από τα λευκά αιμοσφαίρια του αίματος. Αν ο ένοχος θέλει να τους ξεγελάσει, πρέπει να βιαστεί, αφού μέσα σε λίγες ώρες –το πολύ ένα 24ωρο– μετά από μια μετάγγιση, τα ξένα λευκά αιμοσφαίρια θα έχουν αποδομηθεί και θα έχει μόνο τα δικά του. Αν η εγκληματική πράξη γίνει πριν από την αποδόμηση των ξένων λευκών αιμοσφαιρίων, θα έχουμε να κάνουμε με μια μείξη των δύο προφίλ DNA. Από τη στιγμή που ο δράστης, παρά τη μετάγγιση, δεν παύει να έχει περισσότερο όγκο δικού του αίματος, το προφίλ του δικού του DNA θα είναι ευδιάκριτο και θα τον προδώσει.

Αν ο ένοχος έχει κάνει, για παράδειγμα, μεταμόσχευση ήπατος, αυτό δε σημαίνει απολύτως τίποτε, αφού τα ηπατικά κύτταρα δεν αναμειγνύονται με το αίμα του. Οι ειδικοί όμως ίσως μπερδευτούν άσχημα αν ο δολοφόνος έχει κάνει μεταμόσχευση μυελού των οστών. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ενδέχεται ο ξένος μυελός να αναλάβει την παραγωγή λευκών αιμοσφαιρίων. Σε αυτή την περίπτωση, το τεστ DNA θα υποδείξει έναν εντελώς διαφορετικό ένοχο. Αν αυτός ο άνθρωπος υπάρχει στα αρχεία DNA, καλό θα είναι να έχει κάποιο άλλοθι. Πάντως, μια τέτοια ιδέα δεν εμπνέει και τόσο τους εγκληματίες, αφού μια μεταμόσχευση μυελού είναι αρκετά επικίνδυνη και μπορεί να έχει σοβαρές παρενέργειες.

Πού πάνε οι μετεωρίτες;

Όταν ένας μετεωρίτης πέσει στη γη, ανοίγει ένα μεγάλο κρατήρα – αλλά τι γίνεται ο ίδιος ο μετεωρίτης;

Ένας κρατήρας μετεωρίτη φαίνεται πάντα άδειος, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, για να ανοίξουν τέτοιες τρύπες, απαιτούνται τεράστιες μάζες πετρωμάτων· οπότε, ευλόγως αναρωτιέται κανείς πού πήγε ο μετεωρίτης. Η ερμηνεία έχει σε μεγάλο βαθμό να κάνει με το μέγεθος του μετεωρίτη και την ενέργεια που αναπτύσσεται κατά την πρόσκρουσή του στη γη.

Αν ο μετεωρίτης δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλος και επιπλέον αποτελείται από στερεά υλικά, όπως σίδηρο ή πέτρα, συνήθως διατηρείται μετά την πτώση του. Χιλιάδες τέτοιες πέτρες που έπεσαν από τον ουρανό έχουν συλλεχθεί κατά καιρούς, και ορισμένες από αυτές εκτίθενται σε μουσεία.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, στη γη πέφτουν και μεγάλοι μετεωρίτες, με μάζα αρκετών τόνων. Η πρόσκρουση είναι φυσικά πολύ βίαιη, και η κατάληξή της είναι κατά κανόνα η διάλυση του μετεωρίτη σε πολλά κομμάτια, ή ακόμη και η πλήρης εξαέρωσή του. Οι πολύ μεγάλοι μετεωρίτες είναι σπάνιοι, και ευτυχώς μεσολαβούν πολλές χιλιάδες χρόνια ανάμεσα σε δύο πτώσεις τέτοιου είδους μετεωριτών. Ένας πολύ μεγάλος μετεωρίτης έπεσε πριν από 50.000 χρόνια στην Αριζόνα.

Έχουν όλα τα ζώα ανάγκη από ύπνο;

Κοιμούνται όλα τα ζώα, ή υπάρχουν απλά ζώα, όπως τα σαλιγκάρια για παράδειγμα, που τα καταφέρνουν και χωρίς ύπνο;

Όλα οι οργανισμοί έχουν κατά τη διάρκεια ενός 24ώρου περιόδους ανάπαυσης και περιόδους δραστηριότητας. Αυτοί οι βιολογικοί ρυθμοί ακολουθούν συνήθως τον κύκλο φωτός-σκότους και ελέγχονται από ένα εσωτερικό βιολογικό ρολόι. Τα αρθρόποδα, όπως τα έντομα και οι σκορπιοί, είναι τα απλούστερα ζώα στα οποία έχει παρατηρηθεί ένα είδος ύπνου. Αν αυτά τα ζώα δεν αναπαυθούν, μειώνεται η κινητικότητά τους και αδυνατούν να φέρουν σε πέρας τα καθήκοντά τους. Δεν κοιμούνται ωστόσο τόσο βαθιά όσο τα θηλαστικά και τα πουλιά, που διαθέτουν ένα ανεπτυγμένο νευρικό σύστημα. Στα τελευταία, ο ύπνος εμφανίζεται κατά σταθερές περιόδους και συνοδεύεται από εγκεφαλική δραστηριότητα διαφόρων μορφών. Η διάρκεια του ύπνου ποικίλλει από ζώο σε ζώο.

Οι φώκιες στους πάγους, για παράδειγμα, κοιμούνται για δύο λεπτά και ξυπνούν, προκειμένου να έχουν τα μάτια τους ανοικτά για πολικές αρκούδες, ενώ μεγάλα αιλουροειδή όπως τα λιοντάρια μπορεί να κοιμούνται ακόμη και 20 ώρες το 24ωρο. Ο λόγος για τον οποίο τα ζώα έχουν ανάγκη τον ύπνο δεν έχει ακόμη αποσαφηνιστεί πλήρως.

Μια εξήγηση είναι ότι ο ύπνος περιορίζει την κατανάλωση ενέργειας και επομένως την ανάγκη για τροφή. Οι επιστήμονες πιστεύουν επίσης ότι ο ύπνος βοηθά το νευρικό σύστημα ενός ζώου να αποθηκεύσει στη μνήμη του εντυπώσεις και εμπειρίες. Επιπλέον, ο ύπνος μπορεί να ενισχύει και το ανοσοποιητικό σύστημα, καθώς ένα μέρος από τις ουσίες που επιφέρουν τον ύπνο διεγείρουν και το ανοσοποιητικό.

Έχει το μάτι το ίδιο μέγεθος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας;

Έχω ακούσει ότι το μάτι είναι το μόνο όργανο του σώματος που δεν αναπτύσσεται. Ισχύει αυτό;

Κι όμως, το μάτι μεγαλώνει. Ακολουθεί την ανάπτυξη του κεφαλιού, και από 18 περίπου χιλιοστά κατά τη γέννηση φτάνει τα 23 χιλιοστά στην ηλικία των τριών ετών – μετρώντας πάντα από τον κερατοειδή χιτώνα μέχρι το πίσω μέρος του αμφιβληστροειδούς.

Ωστόσο, από αυτή την ηλικία και μετά, δεν έχουμε μεγάλες αλλαγές. Στην εφηβεία το μάτι φτάνει στο τελικό του μέγεθος, που είναι τα 24 χιλιοστά. Αν το μάτι σταματήσει πρόωρα να μεγαλώνει σε μήκος, τότε έχουμε υπερμετρωπία. Οι εισερχόμενες ακτίνες φωτός συγκεντρώνονται σε ένα σημείο πίσω από τον αμφιβληστροειδή. Αυτό είναι κάτι που το μάτι μπορεί να το εξισορροπήσει, αυξάνοντας την κυρτότητα του φακού. Έτσι, αποκαθίσταται η οξύτητα της όρασης, αλλά το αποτέλεσμα είναι η κόπωση του ματιού, που προκαλεί πονοκεφάλους.

Σε άλλα άτομα επιμηκύνεται ο άξονας του βολβού, κι έτσι προκαλείται μυωπία, καθώς οι εισερχόμενες ακτίνες φωτός συγκεντρώνονται σε ένα σημείο μπροστά από τον αμφιβληστροειδή. Ένας μύωπας βλέπει πάντα θολά, γι’ αυτό και χρειάζεται ένα ζευγάρι γυαλιά ή φακούς επαφής, που διαθλούν τις ακτίνες του φωτός.

Πώς στοιβάζει η φύση τις πέτρες;

Βλέπουμε συχνά μεγάλες πέτρες να στέκονται η μια πάνω στην άλλη, σαν ένα σύμπλεγμα βράχων. Πώς βρέθηκαν εκεί;

Πράγματι, είναι να απορεί κανείς όταν βλέπει τεράστιες πέτρες να βρίσκονται η μια πάνω στην άλλη, για παράδειγμα σε μια πεδιάδα, αλλά η φύση έχει στην πράξη πολλούς τρόπους να «δημιουργεί» και να μετακινεί πέτρες. Τα νερά ποταμών, λιμνών και θαλασσών μπορούν να παρασύρουν μικρές σχετικά πέτρες, και μέχρι πριν από 10.000 χρόνια οι παγετώνες μετακινούσαν πέτρες στη βόρεια Ευρώπη.

Οι παγετώνες μπορούσαν να μεταφέρουν πέτρες βάρους χιλιάδων τόνων πολλά χιλιόμετρα μακριά. Αυτό δε σημαίνει ότι όλες οι μεγάλες πέτρες αυτού του είδους έχουν μετακινηθεί. Όταν οι βροχές και οι άνεμοι διαβρώνουν βουνά, το αποτέλεσμα είναι λάσπη, άμμος και πέτρες όλων των μεγεθών. Η λάσπη, η άμμος και οι μικρότερες πέτρες παρασύρονται από τα νερά και τους πάγους, ενώ οι μεγαλύτερες πέτρες όχι. Μετά τη διάβρωση του βουνού, και αφού οι κοιλάδες έχουν γεμίσει με άμμο και χαλίκια, το τοπίο μετατρέπεται από ένα απόκρημνο βουνό με κοιλάδες σε μια επίπεδη πεδιάδα με βράχους που προεξέχουν, οι οποίοι δεν είναι παρά ό,τι απέμεινε από τα βουνά που διαβρώθηκαν. Το κάτω μέρος των πελώριων αυτών βράχων στην πραγματικότητα είναι η παλιά κορυφή του βουνού, που έχει πλέον θαφτεί από χώμα.

Μπορούμε να προαισθανθούμε την κακοκαιρία;

Γιατί πολλοί άνθρωποι νιώθουν πόνους στις αρθρώσεις όταν επίκειται κακοκαιρία;

Όλοι οι άνθρωποι επηρεαζόμαστε από τον καιρό, και πιο συγκεκριμένα από την ατμοσφαιρική πίεση, τη θερμοκρασία και την υγρασία, που επιδρούν στην κατάσταση του σώματός μας. Η ατμοσφαιρική πίεση, για παράδειγμα, επηρεάζει άμεσα τα αιμοφόρα αγγεία, τους τένοντες, τις αρθρώσεις και τα άκρα. Η κακοκαιρία είναι συνυφασμένη με χαμηλή πίεση και υψηλή υγρασία, και το σώμα «καταγράφει» μια επικείμενη χειροτέρευση του καιρού.

Εδώ και χρόνια, είναι αντικείμενο συζήτησης το γιατί άτομα με αρθριτικές παθήσεις βιώνουν σοβαρότερα συμπτώματα όταν ο καιρός είναι κακός. Υπάρχουν πολλά αντικρουόμενα ερευνητικά αποτελέσματα, αλλά πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι όντως υπάρχει μια σημαντική επίδραση του καιρού στα άτομα με αρθριτικές παθήσεις.

Μια έρευνα από Ισπανούς επιστήμονες το 2004 έδειξε ότι η χαμηλή πίεση επιδεινώνει τους πόνους σε ανθρώπους που πάσχουν από αρθριτικά. Οι χαμηλές θερμοκρασίες μπορούν να επιδεινώσουν περαιτέρω τους πόνους από ρευματοειδή αρθρίτιδα. Αυτό οφείλεται στο ότι τένοντες, μύες, οστά και ιστοί σε ουλές παλιών τραυμάτων έχουν διαφορετική πυκνότητα, κι έτσι ο κρύος και υγρός καιρός ενδεχομένως τα διαστέλλει ή τα συστέλλει. Αυτό προκαλεί μικρές κινήσεις, που καταγράφονται από τους ευαίσθητους υποδοχείς πόνου στις αρθρώσεις που έχουν προσβληθεί από νόσο.

Τι χρώμα είχαν οι δεινόσαυροι;

Σε βιβλία και κινηματογραφικές ταινίες οι δεινόσαυροι απεικονίζονται συνήθως πράσινοι, καφέ ή γκρι, αλλά πώς ξέρουμε τι χρώματα είχαν;

Το δέρμα διατηρείται σε απολιθώματα μόνο σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις. Αυτό μπορεί να συμβεί στην περίπτωση που ένα νεκρό ζώο πρόλαβε να μουμιοποιηθεί πριν εξελιχθεί η διαδικασία απολίθωσής του. Πάντως, έχουν βρεθεί κατά καιρούς φολίδες ή επιδερμίδα από διάφορα είδη δεινοσαύρων, και είναι ξεκάθαρο ότι οι δεινόσαυροι είχαν δέρμα παρόμοιο με αυτό των σημερινών ερπετών. Η σύσταση ορισμένων φολίδων οδήγησε ερευνητές να υποστηρίξουν ότι αυτές θα πρέπει να έφεραν κάποια χρωστική ουσία, αλλά ενδείξεις για συγκεκριμένα χρώματα δεν έχουν βρεθεί ποτέ, αφού η χρωστική διασπάται γρήγορα και τα απολιθώματα παίρνουν το χρώμα των πετρωμάτων μέσα στα οποία απολιθώνονται. Κατά συνέπεια, οι γνώσεις μας για το χρώμα των δεινοσαύρων είναι ελλιπείς, κι έτσι οι επιστήμονες βασίζονται κυρίως σε υποθέσεις.

Όπως και τα σημερινά ζώα, έτσι και οι δεινόσαυροι είναι σίγουρο ότι αναζητούσαν τροφή, αντιμετώπιζαν εχθρούς και έψαχναν για ταίρι. Γι’ αυτό και υποθέτουμε ότι τα χρώματά τους εξυπηρετούσαν τις ίδιες ανάγκες με αυτές των σημερινών ζώων, για παράδειγμα, το καμουφλάζ, ή την επικοινωνία με τα ομοειδή. Ένας δεινόσαυρος που ζούσε εν μέσω πυκνής βλάστησης μπορούμε να εικάσουμε ότι θα είχε πρασινωπό ή καφετί χρώμα, και ίσως επίσης να είχε βούλες ή λωρίδες συγκεκριμένου χρώματος, που θα τον βοηθούσαν να κρύβεται ανάμεσα στα φύλλα ή στη σκιά. Οι δεινόσαυροι που ζούσαν σε ακάλυπτα τοπία θα πρέπει να είχαν χρώματα παρόμοια με αυτά που έχουν σήμερα τα ζώα της σαβάνας.

Μπορεί να κοπεί ένα ανθρώπινο κεφάλι με σπαθί;

Ήταν τα σπαθιά στην αρχαιότητα τόσο δυνατά και κοφτερά, ώστε να αποκεφαλίζουν έναν άνθρωπο;

Ο διαχωρισμός του κεφαλιού από το υπόλοιπο σώμα με μια σπαθιά απαιτεί ένα πολύ γερό και κοφτερό σπαθί. Τόσο τα ρωμαϊκά σπαθιά όσο και αυτά του μεσαίωνα, αλλά και τα σπαθιά των Ιαπώνων σαμουράι, είχαν τη δύναμη να αποκεφαλίσουν έναν άνθρωπο. Δε φαίνεται όμως κάτι τέτοιο να συνέβαινε συχνά στις μάχες. Για να κοπεί το κεφάλι του εχθρού απαιτείται κάτι περισσότερο από ένα γερό και κοφτερό σπαθί, και συγκεκριμένα, απαιτείται ένα ισχυρό και ακριβές χτύπημα. Από την άλλη, όμως, ο αποκεφαλισμός με σπαθί ήταν, σε διάφορες ιστορικές περιόδους, μια συνήθης μέθοδος εκτέλεσης. Συχνά χρειάζονταν περισσότερα από ένα χτυπήματα για να κοπεί το κεφάλι.

Μπορούν να υπάρξουν φοίνικες στη Σκανδιναβία σαν αποτέλεσμα του φαινομένου του θερμοκηπίου;

Υπάρχει πιθανότητα, λόγω της παγκόσμιας αλλαγής του κλίματος, να γίνει κάποτε εφικτή η ανάπτυξη φοινικόδεντρων στις σκανδιναβικές χώρες;

Νίκος Πολίτης, Λευκάδα

Δεν είναι εντελώς σαφές το πώς θα εξελιχθούν οι κλιματικές αλλαγές, αλλά, όπως όλα δείχνουν, μέχρι το 2100 η υπερθέρμανση του πλανήτη θα σημάνει για τη νότια Σκανδιναβία εν προκειμένω μια αύξηση της μέσης θερμοκρασίας από 0,7 έως 4,6 βαθμούς. Η άνοδος θα είναι ακόμη μεγαλύτερη βορειότερα. Η υπερθέρμανση θα είναι επίσης μεγαλύτερη κατά τη νύχτα, ενώ η διαφορά ως προς την αύξηση της θερμοκρασίας μεταξύ χειμώνα και καλοκαιριού θα είναι μικρή. Θα έχουμε περισσότερες βροχές το χειμώνα και κάπως λιγότερες το καλοκαίρι.

Αυτό δε σημαίνει φυσικά ότι η Σκανδιναβία θα γεμίσει φοίνικες. Ορισμένοι πάντως σε αυτές τις χώρες έχουν ήδη αρχίσει να φυτεύουν διάφορα είδη φοινικόδεντρων στις αυλές τους. Καθώς μάλιστα πρόκειται για ανθεκτικά είδη, σίγουρα οι μελλοντικές συνθήκες θα τα ευνοήσουν, στις νότιες τουλάχιστον περιοχές της Σκανδιναβίας, όπου οι χειμώνες δεν είναι τόσο ψυχροί.