ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΑΣ

Πώς δημιουργήθηκε ο Ήλιος μας;

Λέγεται πως ο Ήλιος δημιουργήθηκε από αέρια και σκόνη. Πώς συνέβη αυτό;

Όπως γνωρίζουμε σήμερα, τα άστρα γεννιούνται στις σκοτεινότερες και ψυχρότερες περιοχές αέριων νεφών, οι οποίες αποτελούνται κατά κύριο λόγο από 75% υδρογόνο και 25% ήλιο, με προσμίξεις άλλων ενώσεων και σκόνης. Εξαιτίας διαφορετικών παραγόντων, όπως η γειτονική έκρηξη ενός σουπερνόβα, περιοχές του νέφους που έχουν ελάχιστα μεγαλύτερη πυκνότητα από τις γειτονικές τους αρχίζουν και καταρρέουν λόγω μεγαλύτερης βαρύτητας, ενώ η εσωτερική τους πίεση και θερμοκρασία αρχίζουν και αυξάνουν. Σε κάθε τέτοια περιοχή θα δημιουργηθεί και ένα νέο άστρο.

Η εσωτερική πίεση αντιστέκεται στη βαρύτητα, που τείνει να το συρρικνώσει, γι’ αυτό και η περαιτέρω κατάρρευση επιβραδύνεται. Όσο όμως εξακολουθεί η κατάρρευση, η εσωτερική πίεση και η θερμοκρασία στο εσωτερικό του αυξάνουν. Και κάποια στιγμή η θερμοκρασία ανεβαίνει τόσο, που ξεκινούν οι θερμοπυρηνικές αντιδράσεις σύντηξης και το υδρογόνο μετατρέπεται σε ήλιο. Τη στιγμή που θα συμβεί αυτό η εσωτερική πίεση εξισορροπεί τη βαρύτητα και ένα νέο αστέρι κάνει την εμφάνισή του. Επειδή οι περιοχές του νέφους που καταρρέουν έχουν την τάση να περιστρέφονται, σχηματίζονται σταδιακά γύρω τους πεπλατυσμένοι δίσκοι υπερθερμασμένων υλικών. Το νεαρό αστέρι βρίσκεται στο κέντρο, ενώ ο δίσκος που το περιβάλλει μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για τη δημιουργία πλανητών.

Ο δίσκος διέρχεται μια φάση βίαιης εξέλιξης

Σε αυτό το στάδιο, μεγάλα τμήματά του εξακοντίζονται στο διάστημα λόγω της ακτινοβολίας του νέου άστρου. Παρ’ όλα αυτά, απομένει αρκετή ύλη, ικανή για τη δημιουργία ενός πλανητικού συστήματος, όπως συνέβη και με το δικό μας ηλιακό σύστημα.

Πώς επανέρχεται στη θέση της μια αναποδογυρισμένη χελώνα;

Μπορεί μια χελώνα που έχει ανατραπεί να επανέλθει στην κανονική της στάση;

Για ζώα όπως οι χελώνες και τα σκαθάρια, με σκληρό ραχιαίο περίβλημα, είναι ζωτικής σημασίας το να μπορούν να γυρίσουν, αν έχουν πέσει με την πλάτη. Ειδάλλως, θα είναι εντελώς ανήμπορα. Τέτοιου είδους ατυχήματα συμβαίνουν όταν, για παράδειγμα, προσπαθούν να περάσουν πάνω από εμπόδια, ή όταν τα αρσενικά παλεύουν μεταξύ τους. Σε ορισμένα είδη χελωνών, τα αρσενικά προσπαθούν να ανατρέψουν το ένα το άλλο.

Οι χελώνες έχουν αναπτύξει διάφορες τεχνικές για να μπορούν να γυρίσουν σε κανονική στάση. Οι τεχνικές αυτές εξαρτώνται κυρίως από το σχήμα του καβουκιού στα διάφορα είδη. Οι θαλάσσιες χελώνες έχουν, κατά κανόνα, ένα πεπλατυσμένο σκληρό καβούκι, με μυτερές άκρες, ένα σχήμα, δηλαδή, ιδανικό για πλεύση. Αν μια τέτοια χελώνα βρεθεί με την πλάτη προς τα κάτω, τεντώνει όσο γίνεται το λαιμό της έξω από το καβούκι της, ώστε στη συνέχεια να πιέσει κόντρα στο έδαφος, για να ανασηκωθεί το καβούκι της σε κάθετη θέση και να μπορέσει να γυρίσει στην κανονική της στάση.

Οι χερσαίες χελώνες, αντίθετα, έχουν κατά κανόνα ψηλά, θολωτά καβούκια, για καλύτερη προστασία από τα σαρκοβόρα. Τα είδη με πολύ θολωτά καβούκια έχουν πολύ κοντό λαιμό για να μπορούν να κάνουν χρήση της ίδιας τεχνικής με αυτή της θαλάσσιας χελώνας. Έτσι, οι χελώνες αυτές χρησιμοποιούν μια τεχνική που βασίζεται στη βαρύτητα. Συγκεκριμένα, κινούν έντονα τα άκρα τους και μετατοπίζουν το κέντρο βάρους του σώματός τους, βοηθούντος και του ιδιαίτερα καμπύλου σχήματος του καβουκιού τους.

Μαθηματικοί του Πανεπιστημίου της Βουδαπέστης απέδειξαν πρόσφατα ότι ορισμένα θολωτά καβούκια έχουν ακριβώς εκείνο το σχήμα που είναι το βέλτιστο γι’ αυτή την τεχνική. Στα είδη χελωνών στα οποία τα αρσενικά παλεύουν μεταξύ τους, προσπαθώντας να ανατρέψουν το ένα το άλλο, το καβούκι των αρσενικών έχει σχήμα πολύ πιο κατάλληλο για επαναφορά απ’ ό,τι το καβούκι των θηλυκών.

Άλλα είδη χελωνών χρησιμοποιούν ένα συνδυασμό των δύο προαναφερόμενων τεχνικών.

Γιατί εμφανίζονται αποτυπώματα στο δέρμα μας;

Όταν φοράμε πολύ σφιχτές κάλτσες, εμφανίζεται συχνά στο δέρμα μας ένα αποτύπωμα. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η πυκνότητα του δέρματός μας εξαρτάται, μεταξύ άλλων, και από την περιεκτικότητά του σε ιστικό υγρό. Όταν πιέζουμε δυνατά ένα σημείο στο δέρμα μας, ένα μέρος του ιστικού υγρού μετακινείται προς τα πλάγια. Επιπλέον, μειώνεται η κυκλοφορία του αίματος στη συγκεκριμένη περιοχή.

Στο σημείο λοιπόν που πιέζουμε, δημιουργείται ένα αποτύπωμα, λόγω της μειωμένης ποσότητας ιστικού υγρού και της μειωμένης ποσότητας αίματος στα αγγεία. Μόλις σταματήσουμε να πιέζουμε, το ιστικό υγρό επανέρχεται στην αρχική του θέση και τα αγγεία γεμίζουν και πάλι γρήγορα με αίμα, με αποτέλεσμα το αποτύπωμα να εξαφανιστεί.

Συνεχής πίεση στο δέρμα για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει πληγές, όπως συμβαίνει στις κατακλίσεις. Οι ιστοί που συμπιέζονται στερούνται οξυγόνου και τροφικών στοιχείων, εξαιτίας της διακοπής της κυκλοφορίας του αίματος, κι έτσι τα κύτταρα νεκρώνονται.

Μπορεί κανείς να υποστεί βλάβη στα μάτια από την τηλεόραση;

Είναι επικίνδυνο να καθόμαστε πολλή ώρα μπροστά στην τηλεόραση ή την οθόνη του υπολογιστή;

Γενικά, το να παρακολουθούμε τηλεόραση δεν είναι επικίνδυνο για τα μάτια μας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα μάτια στεγνώνουν πιο εύκολα, γιατί τα ανοιγοκλείνουμε σπανιότερα. Αυτό συμβαίνει συχνά όταν για μεγάλο χρονικό διάστημα προσπαθούμε να συγκεντρωθούμε σε κάτι. Ευτυχώς, αυτή η ξηροφθαλμία είναι παροδική και αντιμετωπίζεται εύκολα – για παράδειγμα, με το να κλείσουμε την τηλεόραση, ή χρησιμοποιώντας οφθαλμικές σταγόνες.

Υπάρχουν, ωστόσο, μελέτες που υποδεικνύουν ότι η πολύωρη εργασία μπροστά σε οθόνη υπολογιστή μπορεί να δημιουργήσει σοβαρότερα οφθαλμικά προβλήματα. Τα μάτια κουράζονται και ξηραίνονται συχνά, με αποτέλεσμα να τσούζουν, αλλά μπορεί να παρουσιαστεί ακόμη και διπλωπία. Οι επιστήμονες δε γνωρίζουν επακριβώς τις αιτίες αυτών των προβλημάτων, αλλά πάντως δεν υπάρχει κάτι χειροπιαστό που να μας λέει ότι ενήλικα άτομα μπορούν να υποστούν μόνιμες οφθαλμικές βλάβες επειδή δουλεύουν πολλές ώρες μπροστά σε έναν υπολογιστή. Δεν υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι η οθόνη προκαλεί μυωπία.

Ποιο ζώο είναι ο μεγαλύτερος χασομέρης;

Ποιο ζώο έχει τον περισσότερο ελεύθερο χρόνο μετά το φαγητό και τον ύπνο του;

Μια και τα ζώα εκ των πραγμάτων ξοδεύουν ένα μεγάλο μέρος του χρόνου τους σε αναζήτηση τροφής, το ζώο με τον περισσότερο ελεύθερο χρόνο θα πρέπει να αναζητηθεί ανάμεσα σε εκείνα που χορταίνουν την πείνα τους ευκολότερα. Καταρχήν, αποκλείονται όλα τα φυτοφάγα ζώα, καθώς η τροφή τους είναι σημαντικά πιο φτωχή σε ενέργεια και πρωτεΐνες απ’ ό,τι το κρέας, κι έτσι ένα τέτοιο ζώο για να χορτάσει θέλει μεγάλες ποσότητες τροφής και αφιερώνει πολύ χρόνο στην επεξεργασία της.

Μεταξύ των σαρκοφάγων τώρα, πρέπει να αποκλείσουμε τα μικρότερα ζώα, αφού έχουν συγκριτικά μεγαλύτερες ενεργειακές ανάγκες από τα μεγαλόσωμα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η επιφάνειά τους είναι μεγαλύτερη σε σχέση με τον όγκο τους απ’ ό,τι είναι στα μεγαλόσωμα ζώα. Ένα μικρόσωμο ζώο υφίσταται, επομένως, μεγαλύτερη απώλεια θερμότητας, που πρέπει να εξισορροπηθεί με πιο έντονο μεταβολισμό.

Τα μεγάλα αιλουροειδή, λοιπόν, όπως οι τίγρεις και τα λιοντάρια, απολαμβάνουν μια ζωή με λιγότερο στρες. Μετά την καταβρόχθιση της λείας τους, μπορούν να περάσουν αρκετές μέρες –ή και βδομάδες– χωρίς να σκέφτονται το φαγητό. Αυτό όμως δεν είναι τίποτα μπροστά στις δυνατότητες των μεγάλων σαρκοφάγων ερπετών. Καθώς είναι ζώα εξώθερμα, που σημαίνει ότι δε χρειάζεται να καταναλώνουν πολλή ενέργεια για να διατηρούν σταθερή τη θερμοκρασία του σώματός τους, έχουν ανάγκη λιγότερης τροφής απ’ ό,τι τα θηλαστικά.

Ο κροκόδειλος, για παράδειγμα, μπορεί να τα βγάλει πέρα χωρίς φαγητό για μήνες ολόκληρους, και αυτό τον καθιστά από τους επικρατέστερους υποψηφίους για το ζώο με τον περισσότερο ελεύθερο χρόνο.

Γιατί τα σκυλιά γέρνουν το κεφάλι στο πλάι;

Τα σκυλιά συνηθίζουν να γέρνουν το κεφάλι τους στο πλάι όταν η προσοχή τους είναι τεταμένη. Γιατί;

Οι σκύλοι προέρχονται από τους λύκους, οι οποίοι συγκαταλέγονται στα πιο κοινωνικά θηλαστικά του κόσμου. Για να λειτουργήσει αρμονικά μια αγέλη λύκων, τα ζώα αυτά έχουν επινοήσει ένα πλούσιο ρεπερτόριο σινιάλων επικοινωνίας, ώστε το ένα να μπορεί να «διαβάσει» τις διαθέσεις του άλλου. Το πώς λοιπόν ένας λύκος κουνάει την ουρά του, το κεφάλι, τα αυτιά ή τα χείλια του έχει μεγάλη σημασία.

Οι σκύλοι έχουν κληρονομήσει πολλά από τα σινιάλα των λύκων. Όταν ένας σκύλος γέρνει το κεφάλι του, συνήθως έχει εντοπίσει κάτι ενδιαφέρον. Σε μια αγέλη αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί τα ζώα μπορούν να καταλάβουν ότι ένα από τα μέλη της αγέλης έχει παρατηρήσει κάτι, για παράδειγμα κάποιον κίνδυνο. Στους σκύλους, ωστόσο, το γερμένο κεφάλι μπορεί να δηλώνει και διάθεση για παιχνίδι, όπως όταν κουνάνε την ουρά τους. Ο σκύλος μπορεί, επίσης, να γείρει το κεφάλι του με χαριτωμένο τρόπο επειδή ξέρει ότι έτσι θα του δώσουν μια λιχουδιά. Υπάρχουν παραδείγματα σκύλων που ανεβάζουν τα ακρόχειλά τους, σαν να χαμογελούν, επειδή γνωρίζουν ότι ο ιδιοκτήτης τους θα τα ανταμείψει.

Μπορεί η φωτιά να καταπολεμηθεί με φωτιά;

Σε πυρκαγιές βλέπουμε συχνά πυροσβέστες να ανάβουν αντιπυρά. Πώς λειτουργεί αυτή η μέθοδος;

Η αντιπυρά είναι μια φωτιά που ανάβεται σκόπιμα μπροστά από ένα μέτωπο φωτιάς. Το αντιπύρ, όπως επίσης ονομάζεται, καίει ό,τι μπορεί να αποτελέσει «τροφή» για την κύρια πυρκαγιά. Έτσι, δημιουργείται μια καμένη ζώνη, απ’ την οποία είναι δύσκολο να περάσει η μεγάλη πυρκαγιά. Στην καλύτερη περίπτωση, το αντιπύρ μπορεί να αποτρέψει πλήρως την επέκταση της πυρκαγιάς, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει κίνδυνος το ίδιο το αντιπύρ να ξεφύγει από κάθε έλεγχο και η όλη κατάσταση να επιβαρυνθεί. Η πείρα, λοιπόν, παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στη χρήση αυτής της μεθόδου.

Το αντιπύρ λειτουργεί καλύτερα αν οι πυροσβέστες το ανάψουν κοντά στο μέτωπο της φωτιάς, ώστε να απορροφηθεί τελικά από την αρχική πυρκαγιά. Αυτό είναι εφικτό, στο βαθμό που μια μεγάλη πυρκαγιά στέλνει προς τα επάνω θερμό αέρα και ταυτόχρονα «τραβά» συνεχώς νέες μάζες αέρα. Αν οι πυροσβέστες ανάψουν το αντιπύρ στη σωστή απόσταση και λάβουν υπόψη την κατεύθυνση του ανέμου, τότε αυτό θα κινηθεί προς την κύρια φωτιά, χωρίς να επεκταθεί προς άλλες κατευθύνσεις.

Σε περιοχές όπου οι δασικές πυρκαγιές είναι συχνές, το αντιπύρ χρησιμοποιείται ακόμη και για να προληφθεί μια πυρκαγιά. Αυτό γίνεται με ελεγχόμενες φωτιές, που καίνε τόσο υλικό όσο χρειάζεται ώστε να μην μπορεί μια ενδεχόμενη πυρκαγιά να «τραφεί». Υπάρχουν όμως και αρκετά παραδείγματα που τέτοιες σκόπιμες φωτιές δημιούργησαν πανικό.

Τι είναι οι «σουβλιές» που νιώθουμε συχνά στα πλευρά;

Υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε για να αποφύγουμε αυτό τον ενοχλητικό πόνο;

Παρ’ όλο που αυτός ο πόνος στο πλάι της κοιλιάς είναι πολύ συνηθισμένος, οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη καταφέρει να δώσουν μια ικανοποιητική απάντηση για τα αίτιά του. Ο πόνος εμφανίζεται μετά από έντονη σωματική άσκηση χωρίς προθέρμανση, ή μετά από πολύ φαγητό, όταν η κυκλοφορία του αίματος στο γαστρεντερικό μας σύστημα είναι αυξημένη.

Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν, λοιπόν, ότι ο πόνος αυτός είναι αποτέλεσμα ενός «αγώνα επικράτησης» ανάμεσα στα όργανα της πέψης και τους μυς που εργάζονται, με τρόπαιο το αίμα και το οξυγόνο. Σε αυτή την περίπτωση, ο πόνος είναι μια προειδοποίηση για απεργία που μας αποστέλλει το σώμα μας, εξαιτίας της σύγκρουσης αυτής. Κι ενώ η ακριβής αιτία αυτού του πόνου παραμένει αβέβαιη, αρκετοί υποστηρίζουν ότι μπορούμε να τον προλάβουμε. Σε αυτό μπορούν να βοηθήσουν η προθέρμανση πριν από έντονη σωματική προσπάθεια και η αποφυγή του στρες μετά το φαγητό. Αν ο πόνος είναι καθ’ οδόν, καλύτερα να κάνουμε μια μικρή ανάπαυλα.

Κατά τα άλλα, έρευνες δείχνουν ότι όσο καλύτερα γυμνασμένοι είμαστε, τόσο σπανιότερα κάνει την εμφάνισή του αυτός ο πόνος.

Αδυνατίζουμε τρώγοντας αγγούρια;

Αληθεύει πράγματι ότι καταναλώνουμε περισσότερη ενέργεια για να χωνέψουμε ένα αγγούρι από την ενέργεια που αυτό μας δίνει;

Το ότι υπάρχουν τρόφιμα με «αρνητικό ενεργειακό περιεχόμενο», δηλαδή τρόφιμα που καταναλώνουμε περισσότερη ενέργεια για να τα χωνέψουμε απ’ όση μας παρέχουν τα ίδια, είναι μια πολύ διαδεδομένη αντίληψη. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, μπορεί κανείς να χάσει βάρος τρώγοντας αποκλειστικά αυτά τα τρόφιμα. Το πιο γνωστά παραδείγματα είναι του αγγουριού και του σέλινου. Δυστυχώς, η θεωρία αυτή δεν ισχύει.

Το αγγούρι και το σέλινο περιέχουν όντως πολύ λίγη ενέργεια, 45 και 95 kJ ανά 100 γραμμάρια αντίστοιχα, αλλά δεν έχουν «αρνητικό ενεργειακό περιεχόμενο». Το σέλινο περιέχει μεγάλες ποσότητες κυτταρίνης, την οποία δεν μπορούμε να χωνέψουμε, και το αγγούρι μεγάλες ποσότητες νερού, που δεν προσφέρει ενέργεια μέσω καύσης.

Καθημερινά, χρειαζόμαστε 7.500 έως 10.000 kJ ενέργεια, ανάλογα με το σωματικό μας βάρος, το φύλο και τη σωματική μας δραστηριότητα. Αυτό σημαίνει ότι, αν ακολουθούσαμε την προαναφερόμενη δίαιτα, θα έπρεπε να τρώμε 8 με 11 σέλινα ή 16 με 22 αγγούρια ημερησίως, προκειμένου να καλύψουμε τις ενεργειακές μας ανάγκες.

Με άλλα λόγια: Θα είχαμε χορτάσει προτού πάρουμε την απαιτούμενη ενέργεια για τις διάφορες σωματικές λειτουργίες μας, κι επομένως θα χάναμε βάρος, αλλά σύντομα θα αρρωσταίναμε από διάφορες ασθένειες, αφού ούτε το αγγούρι ούτε το σέλινο περιέχουν επαρκείς ποσότητες βιταμινών, ιχνοστοιχείων και άλλων συστατικών που έχει ανάγκη ο οργανισμός μας.

Υπάρχει σκέψη χωρίς γλώσσα;

Ένα παιδί που δεν έχει μάθει ακόμη να μιλάει μπορεί να κάνει μια σκέψη του τύπου «πεινάω»;

Οι σκέψεις μπορούν κάλλιστα να έχουν μη λεκτικό χαρακτήρα. Εύκολα μπορεί κανείς, για παράδειγμα, να συνειδητοποιήσει, χωρίς να σκεφτεί με λέξεις, τις συνέπειες που θα έχει αν περάσει με κόκκινο φανάρι σε ένα δρόμο ταχείας κυκλοφορίας. Οι άνθρωποι που γεννήθηκαν κωφοί χρησιμοποιούν κάτι σαν εσωτερική «βουβή ταινία», την οποία διανθίζουν με συναισθήματα και εντυπώσεις που προσλαμβάνουν με τις υπόλοιπες αισθήσεις.

Η νοηματική γλώσσα βοηθά τους κωφούς να επικοινωνούν μέσω μιας αφηρημένης διαδικασίας, ακριβώς όπως συμβαίνει και με την ομιλία. Αν κάποιος έχει μάθει τη νοηματική γλώσσα από παιδί, σκέπτεται και ονειρεύεται στη νοηματική.

Ακόμη κι αν η σκέψη δεν ταυτίζεται με τη γλώσσα, δε χωράει αμφιβολία ότι η γλώσσα λειτουργεί ως κινητήριος δύναμη πίσω από τις νοητικές μας ικανότητες. Οι επιστήμονες, ωστόσο, διαφωνούν ως προς το βαθμό στον οποίο η γλώσσα διαμορφώνει τις σκέψεις του ανθρώπου και την αντίληψή του για την πραγματικότητα.

Ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι η σκέψη υπόκειται στη δύναμη του λόγου κατά τέτοιον τρόπο, που η γλώσσα μας ουσιαστικά διαμορφώνει την πραγματικότητά μας. Άλλοι όμως υποστηρίζουν ότι κάθε γλώσσα υπακούει σε μια παγκόσμια και έμφυτη νοητική γλώσσα, κι επομένως η σκέψη είναι ανεξάρτητη από τη διαδικασία της γλωσσικής μάθησης.

Οι περισσότεροι επιστήμονες βρίσκονται, ωστόσο, ανάμεσα σε αυτές τις δύο ακραίες απόψεις, θεωρώντας ότι γλώσσα και σκέψη είναι δύο αλληλοεπικαλυπτόμενες ενότητες, που η μία επιδρά στην άλλη διαρκώς.