admin

Γιατί επιδεινώνεται η όραση;

Σε όλους σχεδόν τους ανθρώπους η όραση επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου. Πόσο χειροτερεύει η όραση και σε τι οφείλεται αυτό;

Έρευνες στις ΗΠΑ δείχνουν ότι ο άνθρωπος, μετά την ηλικία των 40 ετών, χρειάζεται διπλάσια ποσότητα φωτός κάθε 13 χρόνια. Ένας 53χρονος χρειάζεται, δηλαδή, διπλάσιο φως από έναν 40χρονο κτλ. Η επιδείνωση της όρασης με το πέρασμα του χρόνου οφείλεται, μεταξύ άλλων, στο γεγονός ότι μειώνεται η φωτοευαισθησία του αμφιβληστροειδούς χιτώνα και η ικανότητα διάκρισης των αντιθέσεων του φωτός. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι συρρικνώνεται η κόρη του ματιού. Όπως ατροφούν πολλά άλλα μέρη του σώματος, έτσι μικραίνει και το μέγεθος της κόρης.

Κατά μέσο όρο, η διάμετρος της κόρης ενός 20χρονου είναι 4,7 χιλιοστά, ενώ σ’ έναν 80χρονο έχει συρρικνωθεί στα 2,3 χιλιοστά. Η συρρίκνωση είναι ακόμη μεγαλύτερη τη νύχτα, και πολλοί είναι αυτοί που αισθάνονται ότι, με την πάροδο των ετών, έχει επιδεινωθεί κυρίως η νυχτερινή τους όραση.

Επιπλέον, επιδεινώνεται και η ικανότητα διάκρισης των χρωμάτων, καθώς ο φακός απορροφά όλο και περισσότερο τα μπλε χρώματα, με αποτέλεσμα να βλέπει κανείς τα πάντα μέσα σε μια κιτρινωπή σκιά. Κι ενώ δεν μπορούν να γίνουν πολλά όσον αφορά τη συρρίκνωση της ίριδας, έρευνες στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης δίνουν ελπίδες για την ανάπτυξη φαρμάκων που θα επιβραδύνουν ή θα επιδιορθώνουν τη φθορά του φακού.

Γιατί τα μπαλόνια με ήλιον χάνουν πάντα αέριο;

Παρ’ όλο που δεν υπάρχει τρύπα σ’ ένα μπαλόνι ηλίου, αυτό χάνει το περιεχόμενό του μετά από λίγο καιρό. Για ποιο λόγο;

Κι όμως, τα μπαλόνια ηλίου ξεφουσκώνουν γιατί έχουν τρύπες, όπως και τα άλλα μπαλόνια – η διαφορά είναι απλά στο μέγεθος της τρύπας. Τα μπαλόνια με ήλιον κατασκευάζονται κατά κανόνα από ένα είδος πλαστικού που αποτελείται από μεγάλες μοριακές αλυσίδες. Τα μόρια αυτά είναι αρκετά ασύμμετρα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να συμπιεστούν με 100 % πυκνότητα. Γι’ αυτό, δημιουργούνται εύκολα μικρές σχισμές, που όμως είναι πολύ μικροσκοπικές για να μπορούν να διαφύγουν από κει τα μόρια του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα. Αντίθετα, τα άτομα του ηλίου μπορούν να διαφύγουν, αν έρθουν σε επαφή με το άνοιγμα με τον κατάλληλο τρόπο. Έτσι, το ήλιο διαρρέει πολύ αργά, άτομο προς άτομο.

Έχουν επιτυχία οι υιοθεσίες στο ζωικό βασίλειο;

Γιατί αναλαμβάνουν τα ζώα να γίνουν θετές μητέρες για άλλα είδη; Πετυχαίνουν τέτοιες υιοθεσίες;

Όταν ένα θηλυκό υιοθετεί το μικρό ενός άλλου είδους, αυτό οφείλεται κατά κανόνα στο ότι δεν ξεχωρίζει τη διαφορά. Πιστεύει, με άλλα λόγια, ότι το μικρό είναι δικό του. Αυτό συμβαίνει ειδικά όταν το θηλυκό μόλις έχει γεννήσει, και επομένως έχει ισχυρό κίνητρο για να φροντίσει ένα νεογέννητο.

Ωστόσο, η υιοθεσία στέφεται με επιτυχία μόνο αν το μικρό δε μυρίζει ή συμπεριφέρεται πολύ διαφορετικά από τα δικά της. Επιπλέον, θα πρέπει το μικρό να είναι κάπως μεγαλύτερο σε ηλικία, ώστε να μη χρειάζεται μητρικό γάλα. Απεναντίας, όταν η πιο σημαντική ανάγκη είναι η φροντίδα, τότε ακόμα και οι πιο απρόσμενες υιοθεσίες μπορούν να έχουν επιτυχία.

Ένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα είναι ένας μικρός ιπποπόταμος, που υιοθετήθηκε από μια τεράστια χελώνα ηλικίας 120 ετών σε ένα πάρκο στην Κένυα. Τα ζώα είναι αχώριστα – κολυμπούν, τρώνε και κοιμούνται μαζί. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι ο λόγος για τον οποίο επέλεξαν το ένα το άλλο είναι ότι έχουν το ίδιο σκούρο γκρι χρώμα.

Γιατί χαιρετάμε έτσι στο στρατό;

Ο στρατιωτικός τρόπος χαιρετισμού, με το δεξί χέρι τεντωμένο στο μέτωπο, έχει τις ρίζες του στο Μεσαίωνα. Την εποχή εκείνη, οι ιππότες σήκωναν την καλύπτρα του κράνους τους, για να δείξουν το πρόσωπό τους στους άλλους.

Από τι φτιάχνεται το φλις;

Το φλις είναι ένα σχετικά νέο είδος απαλού υφάσματος με πέλος, το οποίο προσφέρει ικανοποιητική μόνωση από το κρύο. Στην κατασκευή του χρησιμοποιούνται πορώδη νήματα, συνήθως από πολυεστέρα.

Λειτουργεί ο κώδικας Μορς στο διάστημα;

Αν, θεωρητικά, είχαμε έναν εξαιρετικά ελαφρύ σωλήνα με μήκος ενός έτους φωτός, θα ήταν δυνατό να «χτυπήσουμε» ένα μήνυμα σε κώδικα Μορς που θα έφτανε ακαριαία, και έτσι να επικοινωνούμε ταχύτερα από το φως;

Η σκέψη είναι δελεαστική, αλλά δεν ισχύει, καθώς δεν υπάρχει κανένα υλικό που να είναι απολύτως συμπαγές. Τα άτομα του σωλήνα συνδέονται μεταξύ τους με ηλεκτρικές δυνάμεις που μπορούμε να τις φανταστούμε σαν μικρά ελατήρια. Γι αυτό κι ένα χτύπημα Μορς μεταδίδεται πολύ πιο αργά από την ταχύτητα του φωτός. Ακόμα και αν κατασκευάζαμε το σωλήνα από διαμάντι, που είναι ένα εξαιρετικά συμπαγές υλικό, το μήνυμα θα μεταδιδόταν με μόλις 12 χλμ. το δευτερόλεπτο. Θα έπαιρνε τότε 25.000 χρόνια μέχρι το μήνυμα να φτάσει στην άλλη άκρη του σωλήνα.

Πότε κατασκευάστηκε το πρώτο αποχετευτικό σύστημα;

Από πότε χρονολογούνται οι πρώτοι υπόνομοι και ποιος τους κατασκεύασε;

Το αρχαιότερο αποχετευτικό σύστημα είναι αυτό των Βαβυλώνιων, και κατασκευάστηκε περί το 4.000 π Χ.. Οι υπόνομοι απομάκρυναν από τους δρόμους το νερό της βροχής, αλλά και μεμονωμένα σπίτια ήταν συνδεδεμένα με το δίκτυο.

Ωστόσο, το πρώτο ολοκληρωμένο υπόγειο αποχετευτικό σύστημα κατασκευάστηκε κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, για να απομακρύνει τα λύματα από τα λουτρά και τις τουαλέτες. Οι πρώτοι υπόνομοι κατασκευάστηκαν κάτω από τη Ρώμη γύρω στο 800 π.Χ. Το δίκτυο, για πολλούς αιώνες, προοριζόταν αποκλειστικά για τα δημόσια κτίρια, αλλά γύρω στο 100 μ.Χ. επετράπη η σύνδεση και ιδιωτικών κατοικιών.

Το ρωμαϊκό αποχετευτικό σύστημα δεν ήταν μόνο πολύ προηγμένο, αλλά και φιλικό προς το περιβάλλον. Για παράδειγμα, το νερό από τα δημόσια λουτρά συχνά ανακυκλωνόταν και χρησιμοποιούνταν στις τουαλέτες, πριν καταλήξει στους μεγάλους υπονόμους, οι οποίοι χύνονταν στον Τίβερη.

Πώς μπορεί να αλλάζει σχήμα το κύτταρο μέσα στο σώμα;

Πώς μπορεί να αλλάζει το σχήμα των κυττάρων στους ζωικούς οργανισμούς, αλλά παρ’ όλα αυτά το κύτταρο να παραμένει οργανωμένο και λειτουργικό;

Τα φυτικά κύτταρα έχουν ένα σκληρό περίβλημα, το οποίο, μεταξύ άλλων, περιέχει ένα «σκληρό υλικό», την κυτταρίνη, που βοηθά ένα κλαδί ή ένα μίσχο να στέκεται όρθιο. Τα ζωικά κύτταρα όμως περιβάλλονται μόνο από μία μαλακή και εύπλαστη μεμβράνη λιπιδίων, η οποία έχει κάποια κινητικότητα, που επιτρέπει στα κύτταρα να αλλάζουν σχήμα.

Ωστόσο, τα κύτταρα διαθέτουν και μία καλά ανεπτυγμένη εσωτερική δομή, τον αποκαλούμενο κυτταρικό σκελετό, που αποτελείται από ένα δίκτυο μικροσωληνίσκων (κύριο συστατικό των οποίων είναι η πρωτεΐνη τουμπουλίνη), το οποίο εκτείνεται σε ολόκληρο το κύτταρο. Ο κυτταρικός σκελετός συγκρατεί το κύτταρο σε μία καλά οργανωμένη μορφή. Καθώς όμως οι μικροσωληνίσκοι μπορούν να μεταβάλλονται γρήγορα, με μία διαδικασία πολυμερισμού και αποπολυμερισμού των υπομονάδων της τουμπουλίνης, το κύτταρο έχει τη δυνατότητα να αλλάζει γρήγορα το σχήμα του.

Ο κυτταρικός σκελετός όμως επιτελεί και άλλες λειτουργίες. Είναι το μέσο με το οποίο μεταφέρονται ουσίες και κυτταρικά οργανίδια μέσα στο ίδιο το κύτταρο. Για παράδειγμα, ένα μόριο RNA, που σχηματίστηκε μέσα στον πυρήνα του κυττάρου, μεταφέρεται με τη βοήθεια των πρωτεϊνών του κυτταρικού σκελετού σε κάποιο άλλο μέρος του κυττάρου, όπου υπάρχει ένα ριβόσωμα. Εκεί το RNA μεταφράζεται σε μία πρωτεΐνη, η οποία με τη σειρά της μεταφέρεται, πάλι από τον κυτταρικό σκελετό, οπουδήποτε μέσα στο κύτταρο απαιτείται.

Τέλος, όταν ένα κύτταρο διαιρείται, και τα χρωμοσώματα πρέπει να κατανεμηθούν και στα δύο νέα κύτταρα, πάλι ο κυτταρικός σκελετός αναλαμβάνει τη μεταφορά του γενετικού υλικού στα νέα κύτταρα.

Πώς ξέρουμε την προέλευση των μετεωριτών;

Έχω διαβάσει ότι ένας μετεωρίτης (ο ALH84001) που βρέθηκε στη Γη προέρχεται από τον Άρη. Πώς το ξέρουμε και πώς έφτασε εδώ;

Ο ALH84001 δημιούργησε αίσθηση πριν από μερικά χρόνια, όταν κάποιοι επιστήμονες υποστήριξαν ότι πάνω του είχαν βρεθεί ίχνη ζωής που προέρχονταν από τον Άρη.

Υπάρχουν πολλές αμφιβολίες για το αν επρόκειτο πράγματι για ενδείξεις ζωής, από την άλλη, όμως, είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο μετεωρίτης προέρχεται από τον Άρη. Οι επιστήμονες βασίζουν το συμπέρασμά τους κυρίως στο γεγονός ότι αυτό το είδος μετεωρίτη περιέχει ίχνη αερίων σε μια σύνθεση πανομοιότυπη με αυτήν της ατμόσφαιρας του Άρη – μια σύνθεση που δεν υπάρχει πουθενά αλλού στο ηλιακό μας σύστημα.

Κατά πάσα πιθανότητα, κάποια σύγκρουση αστεροειδούς στον Άρη εκτίναξε τον ALH84001 από τον Κόκκινο Πλανήτη. Μπορεί κανείς να δει ότι ο μετεωρίτης υπερθερμάνθηκε και παραμορφώθηκε εξαιτίας μιας ισχυρής επίδρασης, που πιθανόν να προκλήθηκε από τη σύγκρουση. Στη συνέχεια, η βαρυτική δύναμη του Άρη και του Δία τον έθεσε σε τροχιά σύγκρουσης με τη Γη, όπου και προσγειώθηκε πριν από 13.000 χρόνια, στο Νότιο Πόλο.

Ποια ζώα είναι οι πιο στενοί συγγενείς του ελέφαντα;

Συγγενεύει ο ελέφαντας με τα άλλα παχύδερμα, όπως ο ρινόκερος και ο ιπποπόταμος;

Ακόμη και αν υπάρχουν κάποιες εμφανισιακές ομοιότητες, οι ελέφαντες δε συγγενεύουν καθόλου ούτε με τους ιπποπόταμους ούτε με τους ρινόκερους. Αντίθετα, θα πρέπει να ψάξουμε αλλού στο ζωικό βασίλειο για να βρούμε τους οικογενειακούς δεσμούς τους.

Οι ελέφαντες είναι οι τελευταίοι επιζώντες μιας οικογένειας ζώων η οποία συμπεριλάμβανε πολλά είδη που ζούσαν κάποτε σε μεγάλες περιοχές της Γης. Τα μέλη της οικογένεια που έχουν απομείνει σήμερα είναι ο ινδικός και ο αφρικανικός ελέφαντας, μαζί με δύο ακόμα ομάδες ζώων. Η μια είναι οι θαλάσσιοι ίπποι. Πρόκειται για τέσσερα διαφορετικά είδη, που ζουν στις τροπικές θάλασσες γύρω από την Καραϊβική, την Αφρική και την Αυστραλία. Οι θαλάσσιοι ίπποι μπορεί να φτάσουν σε βάρος μέχρι και τους δύο τόνους και είναι, όπως και οι ελέφαντες, γκριζωποί και αργοί χορτοφάγοι. Η συγγένεια φαίνεται επίσης στην ιδιαίτερη οδοντοστοιχία των ζώων αυτών. Μερικοί αρσενικοί θαλάσσιοι ίπποι έχουν, για παράδειγμα, κοντούς, ίσιους χαυλιόδοντες αντίστοιχους μ’ αυτούς των ελεφάντων.

Και ενώ η συγγένεια των θαλάσσιων ίππων με τους ελέφαντες είναι μάλλον κατανοητή, είναι λίγο απρόσμενο το ότι ο αφρικανικός ασβός (Mellivora capensis) θα πρέπει επίσης να προσκληθεί δικαιωματικά σ’ αυτή τη μικρή οικογενειακή συγκέντρωση.

Για μια ακόμη φορά, κύρια ένδειξη της συγγένειας αποτελούν τα χαρακτηριστικά δόντια. Τα μπροστινά δόντια έχουν εξελιχθεί σε κοντούς χαυλιόδοντες, που όμως δεν προεξέχουν από το στόμα, ενώ τα πλαϊνά είναι μεγάλοι επίπεδοι μασητήρες. Αυτή η συγγένεια αποδείχτηκε πρόσφατα, μετά από αναλύσεις του πυρηνικού και του μιτοχονδριακού DNA του ασβού και των ελεφάντων, που μαρτυρούν ότι κατάγονται από κάποιον κοινό πρόγονο.