admin

Έχουν τα ζώα συναισθήματα;

Πολλές φορές παρατηρούμε ότι τα ζώα συμπεριφέρονται σαν να έχουν συναισθήματα. Τι λέει η επιστήμη γι’ αυτό;

Οι φιλόζωοι –άλλα και οι ζωολόγοι– διηγούνται, πολλές φορές, ιστορίες για ζώα που δείχνουν εμφανή συναισθήματα αγάπης, φιλίας ή λύπης για άλλα ζώα, τόσο του ίδιου όσο και διαφορετικού είδους. Ενδεικτικά, αναφέρονται αρκετά περιστατικά, όπου όλοι οι ελέφαντες ενός κοπαδιού μαζεύονται γύρω από ένα νεκρό μικρό ελεφαντάκι και, σπρώχνοντάς το μαλακά με τις προβοσκίδες τους, προσπαθούν να το βοηθήσουν να σηκωθεί. Όταν καταλάβουν ότι είναι μάταιο, στέκονται γύρω του για μέρες με τα αυτιά τους κατεβασμένα, σαν να παρευρίσκονται σε κηδεία. Ο ίδιος ο Κάρολος Δαρβίνος, μάλιστα, έγραψε μία πραγματεία με τον τίτλο «Η Έκφραση των Συναισθημάτων στον Άνθρωπο και στα Ζώα». Σύμφωνα με το Δαρβίνο, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι τα ζώα έχουν συναισθήματα.

Ωστόσο, οι επιστήμονες διαχωρίζουν τα συναισθήματα σε δύο κατηγορίες: τα πρωτεύοντα (π.χ. φόβος, επιθετικότητα, πανικός, ενθουσιασμός) και τα δευτερεύοντα συναισθήματα (π.χ. περηφάνια, ντροπή, χαρά, λύπη, ευτυχία, αγάπη, ζήλια). Τα πρωτεύοντα συναισθήματα είναι έμφυτα – ενστικτώδη. Τα δευτερεύοντα είναι πιο πολύπλοκα και δε βιώνονται με ενιαίο τρόπο, αλλά εμφανίζουν ποικίλες αποχρώσεις και διαβαθμίσεις κατά περίπτωση.

Οι περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν ότι τα ζώα έχουν πρωτεύοντα συναισθήματα. Κάποιοι πιστεύουν, επίσης, ότι τα θηλαστικά και ορισμένα άλλα σπονδυλωτά έχουν αναπτύξει κάποιου είδους δευτερεύοντα συναισθήματα. Κάτι που θα έπρεπε να λειτουργήσει σαν μια υπενθύμιση για εμάς τους ανθρώπους, ότι θα πρέπει να μεταχειριζόμαστε τα ζώα καλύτερα. Εξάλλου, αν δεν ήταν έτσι, τότε οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες ανά τον κόσμο δε θα ξόδευαν αστρονομικά ποσά στην εξέλιξη αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, τα οποία –όπως συμβαίνει με όλα σχεδόν τα φάρμακα– δοκιμάζονται πρώτα σε πειραματόζωα.

Πού είναι πιο επικίνδυνα να ζει κανείς;

Όταν γίνονται φυσικές καταστροφές, ακούμε συχνά να πλήττονται οι ίδιες περιοχές. Είναι πιο επικίνδυνο να ζει κανείς σε ορισμένες περιοχές της Γης συγκριτικά με άλλες;

Σε συνεργασία με την Παγκόσμια Τράπεζα, μια ομάδα επιστημόνων από το αμερικανικό Πανεπιστήμιο Κολούμπια χαρτογράφησε όλη τη Γη με κριτήριο τον κίνδυνο από φυσικές καταστροφές. Οι επιστήμονες χώρισαν τη Γη σε μικρότερες περιοχές και, με βάση τα δεδομένα των 20 τελευταίων ετών, μελέτησαν τον κίνδυνο για έξι διαφορετικά είδη φυσικών καταστροφών: κυκλώνες, ξηρασία, πλημμύρες, σεισμούς, ηφαιστειακές εκρήξεις και κατακρημνίσματα (βροχοπτώσεις, χιονοπτώσεις, χαλαζοπτώσεις).

Αποδείχθηκε ότι η πλέον επικίνδυνη περιοχή να ζει κανείς είναι η Ταϊβάν. Εκεί, 17 εκατομμύρια άνθρωποι ή το 73% του συνολικού πληθυσμού της χώρας κινδυνεύουν τουλάχιστον από τρία είδη φυσικών καταστροφών. Ειδικότερα, οι κυκλώνες, οι σεισμοί και οι πλημμύρες είναι στην Ταϊβάν συνηθισμένα φαινόμενα.

Περίπου το 1/5 της επιφάνειας της Γης απειλείται μονίμως από τουλάχιστον μία φυσική καταστροφή, και στην έκταση αυτή ζουν πάνω από τους μισούς κατοίκους του πλανήτη. Σύμφωνα με μια έκθεση του ΟΗΕ, περίπου 1,8 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν πεθάνει λόγω φυσικών καταστροφών κατά τα τελευταία 20 χρόνια. Κατά μέσο όρο, πρόκειται για 247 θανάτους την ημέρα.

Οι επιστήμονες δε μελέτησαν μόνο τον κίνδυνο απώλειας ανθρώπινων ζωών, αλλά χαρτογράφησαν επίσης και το οικονομικό κόστος που επιφέρουν οι καταστροφές. Ο χάρτης αυτός δείχνει ότι η οικονομία πολλών ευρωπαϊκών χωρών κινδυνεύει από τις επιπτώσεις καταστροφών από πλημμύρες και ξηρασία, ή και τα δύο.

Γιατί επαναλαμβάνονται κάποια όνειρα συνεχώς;

Ονειρεύομαι συχνά ότι τρέχω, πηδάω και πετάω πάντα το ίδιο πράγμα. Γιατί;

Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, τα επαναλαμβανόμενα όνειρα μας μεταφέρουν, κατά κανόνα, κάποιο επείγον μήνυμα. Επειδή, όμως, μπορεί να είναι δυσάρεστο ή, γενικότερα, κάτι που αποφεύγουμε ή αδυνατούμε να συνειδητοποιήσουμε από μόνοι μας, το μήνυμα παρουσιάζεται στο υποσυνείδητό μας με συμβολική μορφή. Το τρέξιμο συχνά ερμηνεύεται ως επιθυμία φυγής από κάτι στη ζωή μας, ενώ η πτήση μπορεί να σχετίζεται με την επιθυμία της εποπτείας. Ωστόσο, οι ερμηνείες διαφέρουν κατά περίπτωση.

Τα επαναλαμβανόμενα όνειρα όπου κανείς πετάει είναι πολύ συνηθισμένα. Το ίδιο ισχύει και για εκείνα όπου τριγυρίζει γυμνός, χάνει δόντια ή κάποιος πεθαίνει.

Από πόσο μακριά φαίνεται ο Ήλιος;

Πόσο πρέπει να απομακρυνθούμε από το ηλιακό μας σύστημα, για να μη βλέπουμε πια τον Ήλιο;

Στην πράξη, αυτό εξαρτάται από τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους οι πιθανοί παρατηρητές. Αν υποθέσουμε ότι πρόκειται για κάποιον εξωγήινο πολιτισμό που διαθέτει όργανα αντίστοιχα με τα καλύτερα που υπάρχουν στη Γη, η απάντηση είναι ότι ο Ήλιος, θεωρητικά, θα ήταν δυνατό να παρατηρηθεί από απόσταση που ισούται με τη διάμετρο του Γαλαξία μας – δηλαδή, περίπου 100.000 έτη φωτός. Αυτό σημαίνει ότι ο Ήλιος θα μπορούσε να φαίνεται και από την απέναντι πλευρά του Γαλαξία μας, αν η πυκνότητα της μεσοαστρικής σκόνης και των άστρων στο γαλαξιακό επίπεδο δεν εμπόδιζε τις παρατηρήσεις.

Αν όμως διαθέτει κανείς μόνο τα μάτια του, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Στον Πλούτωνα, τον εξώτερο γνωστό πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος, ο Ήλιος παραμένει το πιο φωτεινό άστρο στον ουρανό, αλλά η ένταση της φωτεινότητάς του έχει ήδη μειωθεί τόσο πολύ, που αυτός αρχίζει να μοιάζει με τα άλλα άστρα.

Αν βρισκόταν κανείς κοντά σε κάποιο από τα γειτονικά μας άστρα, σε μια απόσταση 5 έως 6 ετών φωτός, ο Ήλιος δε θα ξεχώριζε ιδιαίτερα στον ουρανό. Θα ήταν, μάλιστα, μόλις ορατός.

Ποιος επινόησε τα εσώρουχα;

Οι πρώτες περιγραφές εσωρούχων προέρχονται από την αρχαία Αίγυπτο και χρονολογούνται γύρω στο 3.000 π.Χ. Εσώρουχα φορούσαν και οι Ρωμαίοι, και οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει αρκετά δερμάτινα «μπικίνι» ηλικίας περίπου 2.000 ετών. Ωστόσο, ο όρος εσώρουχο εμφανίστηκε το 19ο αιώνα.

Γιατί λαλούν οι πετεινοί;

Οι πετεινοί είναι τα ξυπνητήρια της φύσης, αλλά γιατί λαλούν συνήθως το πρωί;

Το πρωινό λάλημα είναι ένας τρόπος με τον οποίο ο πετεινός υπερασπίζεται το ζωτικό του χώρο και τα δικαιώματά του πάνω στις κότες. Μόλις ξημερώσει, είναι έτοιμος να προασπίσει την περιοχή του από ενδεχόμενους εισβολείς, που ίσως την παραβίασαν κρυφά μέσα στο σκοτάδι. Ο πετεινός μπορεί να διακρίνει μικρές διαφοροποιήσεις του φωτός, και γι’ αυτό κάποιοι αρχίζουν να λαλούν μόλις εμφανιστεί η πανσέληνος.

Κατά τα άλλα, το ασυνήθιστα δυνατό λάλημα του πετεινού οφείλεται στο ότι οι σημερινές οικόσιτες κότες κατάγονται από πτηνά που ζούσαν σε πυκνή ζούγκλα. Σε τέτοια μέρη, ένα όμορφο και μελωδικό τραγούδι δεν ακούγεται και πολύ μακριά.

Πώς αντιδρούν τα σαρκοφάγα φυτά;

Δεν μπορώ να καταλάβω πώς τα σαρκοφάγα φυτά κλείνουν τόσο γρήγορα. Οι αντιδράσεις των φυτών, κατά κανόνα, είναι πολύ αργές.

Μέχρι πρότινος, η ταχύτατη αντίδραση των σαρκοφάγων φυτών αποτελούσε ένα μυστήριο και για τους επιστήμονες. Για παράδειγμα, η Διωνέα η μυγοφάγος κλείνει μέσα σ’ ένα δέκατο του δευτερολέπτου – μια από τις ταχύτερες κινήσεις στο φυτικό βασίλειο.

Οι επιστήμονες πίστευαν ότι τα φυτά κλείνουν μεταβάλλοντας την πίεση των υγρών στα κυτταρικά τοιχώματα, αλλά ήξεραν ότι αυτό δεν ήταν αρκετό για να ερμηνεύσει αυτή την ταχύτατη αντίδραση. Χρησιμοποιώντας, μεταξύ άλλων, κάμερες υψηλής ταχύτητας, μια ερευνητική ομάδα των Πανεπιστημίων Provence της Μασσαλίας και Harvard της Βοστόνης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, όταν τα φύλλα του φυτού ανοίγουν, «συσσωρεύουν ελαστικότητα», σαν να είχαν ενσωματωμένα ελατήρια. Στην κρίσιμη στιγμή, η συγκράτηση διακόπτεται και το φυτό κλείνει αστραπιαία. Χάρη σ’ αυτή την ελαστική δομή, τα φύλλα έχουν κοίλο σχήμα όταν είναι ανοιχτά, και κυρτό όταν είναι κλειστά.

Υπάρχουν περίπου 500 είδη σαρκοφάγων φυτών, αλλά δεν έχουν όλα τόσο γρήγορες αντιδράσεις. Ορισμένα εκκρίνουν μια κολλώδη ουσία, πάνω στην οποία αιχμαλωτίζονται τα έντομα, μέχρι το φυτό να κλείσει.

Γιατί οι σφαίρες προκαλούν τόσο σοβαρά τραύματα;

Πώς είναι δυνατόν ένα τόσο μικρό αντικείμενο, όπως η σφαίρα, να προκαλεί τόσο μεγάλα τραύματα στο σώμα;

Τα τραύματα από πυροβολισμό προκαλούνται επειδή η σφαίρα βρίσκει το σώμα με μεγάλη ταχύτητα. Με την εκπυρσοκρότηση, η σφαίρα αποκτά μεγάλη κινητική ενέργεια. Όταν η σφαίρα βρίσκει το σώμα, η ταχύτητά της μειώνεται απότομα και η κινητική της ενέργεια μεταφέρεται στους ιστούς. Αν ο πυροβολισμός γίνει από κοντινή απόσταση, μπορεί να προκαλέσει καταστροφή των ιστών σε μια περιοχή τριάντα φορές μεγαλύτερη από τη διάμετρο της σφαίρας.

Ακόμη και το σχήμα του βλήματος παίζει σημαντικό ρόλο. Επειδή το κέντρο βάρους της σφαίρας βρίσκεται στο πίσω μέρος της, αυτή αρχίζει να περιστρέφεται, καθώς η επαφή με τους ιστούς την επιβραδύνει. Έτσι, η ενέργεια διασπείρεται σε μεγαλύτερη έκταση, και τα τραύματα στους ιστούς μεγαλώνουν αντίστοιχα. Με τον ίδιο τρόπο, τα τραύματα είναι πιο εκτεταμένα, αν η σφαίρα παραμορφωθεί ή σπάσει χτυπώντας το σώμα.

Ένας πυροβολισμός είναι σίγουρα θανατηφόρος, αν η σφαίρα διαπεράσει την καρδιά ή την αορτή. Ένα βλήμα που διαπερνά τον εγκέφαλο μπορεί επίσης να επιφέρει το θάνατο μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα.

Από πού προέρχεται η λέξη σεξ;

Η λέξη προέρχεται από το λατινικό sexus, που σημαίνει φύλο. Sexus potior ήταν το ισχυρό και sexus sequior το ασθενές φύλο. Η αγγλική γλώσσα υιοθέτησε τη λέξη και την περιέκοψε στη μορφή sex, από την οποία σχημάτισε και το παράγωγο sexy. Κατά τα άλλα, η λέξη sex στα αγγλικά σημαίνει, επίσης, φύλο.

Ποιό ζώο έχει τη μικρότερη εξάπλωση;

Το ψάρι της Τρύπας του Διαβόλου (Devil’s Hole) ζει μόνο στην ομώνυμη μικρή λίμνη, στη Νεβάδα των ΗΠΑ. Η λίμνη έχει έκταση 40-60 τετραγωνικά μέτρα, ανάλογα με τις βροχοπτώσεις της εποχής, και σ’ αυτήν εκτιμάται ότι ζουν συνολικά 200-500 ψάρια αυτού του είδους.