admin

Πίνεται το θαλασσινό νερό;

Λένε πως ναυαγοί που ήπιαν θαλασσινό νερό βρήκαν οδυνηρό θάνατο. Είναι αλήθεια ή πρόκειται απλώς για μύθο;

Το θαλασσινό νερό περιέχει περίπου 35 γραμμάρια αλάτι ανά λίτρο και, αν κανείς πιει πολύ από αυτό, επιβαρύνονται σοβαρά τα νεφρά του. Στη χειρότερη περίπτωση, μπορεί πράγματι να επέλθει νεφρική ανεπάρκεια. Αν όμως ένας ναυαγός αρκεστεί σε μικρές ποσότητες θαλασσινού νερού, αυτό μπορεί και να του σώσει τη ζωή. Αυτό αποδείχθηκε από το Γάλλο γιατρό Alain Bombard, ο οποίος αμφισβητούσε την κοινή πεποίθηση.

Μετά από μια βδομάδα πειραματισμών, κατά την οποία έπινε μόνο αλμυρό νερό, ο Bombard έκανε, το 1952, το μεγάλο πείραμα: διέσχισε μόνος τον Ατλαντικό με ένα μικρό φουσκωτό χωρίς πόσιμο νερό, συλλέγοντας το νερό της βροχής και της δροσιάς και πίνοντας επακριβώς καθορισμένες ποσότητες θαλασσινού νερού. Οι υπολογισμοί του έδειξαν ότι τα νεφρά είναι ικανά να επεξεργαστούν μέχρι 12 γραμμάρια αλατιού ανά εικοσιτετράωρο, πράγμα που σημαίνει ότι ένας ενήλικας μπορεί να πίνει περίπου 0,3 λίτρα θαλασσινό νερό το εικοσιτετράωρο. Το πείραμα του Bombard επικρίθηκε από άλλους επιστήμονες. Παρ’ όλα αυτά, εκείνος λάμβανε πολλά γράμματα από ευγνώμονες ναυαγούς μέχρι το θάνατό του, το 2005.

Από πότε κόβουν οι άντρες τα μαλλιά τους κοντά;

Γιατί έχουν οι άντρες συνήθως κοντά μαλλιά, ενώ οι γυναίκες μακριά; Έτσι ήταν πάντα;

Οι συνήθειες γύρω από το μήκος των αντρικών μαλλιών έχουν αλλάξει πολλές φορές στην πορεία της ιστορίας και για μεγάλες περιόδους τα μακριά μαλλιά ήταν ο κανόνας. Σε πολλές βραχογραφίες της λίθινης εποχής στην Ευρώπη, για παράδειγμα, απεικονίζονται άντρες κυνηγοί με μακριά μαλλιά, τα οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι πιασμένα ψηλά.

Οι αρχαίοι Έλληνες άρχισαν να κόβουν τα μαλλιά τους γύρω στο 500 π.Χ. Αλλά και στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία συνηθίζονταν τα κοντά μαλλιά, αφού ήταν βολικά για τους στρατιώτες και τους αθλητές, και θεωρούνταν επιπλέον ένδειξη ανδρισμού. Κατά το 17ο αιώνα έγιναν μόδα τα μακριά μαλλιά και οι εντυπωσιακές κομμώσεις, και από τότε το μήκος εναλλάσσεται. Με λίγα λόγια, το κατά πόσον οι άντρες κόβουν τα μαλλιά τους κοντά είναι θέμα πρακτικών αναγκών αλλά και μόδας.

Γιατί ζεσταινόμαστε στους 30 βαθμούς;

Όταν η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 30 βαθμούς, αισθανόμαστε ότι κάνει ζέστη. Πώς επιδρά η θερμοκρασία στο σώμα μας; Γιατί αρχίζουμε να ιδρώνουμε, όταν η θερμοκρασία υπερβεί αυτήν του σώματος, των 37 βαθμών;

Οι φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος παράγουν θερμότητα και, όταν κανείς κινείται, η παραγωγή θερμότητας αυξάνεται ακόμη περισσότερο. Γι’ αυτό, προκειμένου να διατηρήσει την εσωτερική θερμοκρασία του γύρω στους 37 βαθμούς, το σώμα πρέπει να αποβάλλει συνεχώς θερμότητα – κάτι που κυρίως γίνεται μέσω του δέρματος.

Σε μέτρια θερμοκρασία περιβάλλοντος, υπάρχει ένα σχετικό ισοζύγιο ανάμεσα στη θερμότητα που παράγεται στο σώμα μας και σ’ αυτήν που εκλύεται από το δέρμα προς τον αέρα που μας περιβάλλει. Όταν, όμως, η θερμοκρασία του περιβάλλοντος αυξάνεται, το σώμα δυσκολεύεται να αποβάλει το πλεόνασμα της θερμότητας και αντιδρά με τη διεύρυνση των αιμοφόρων αγγείων, ιδιαίτερα στα χέρια και στα πόδια. Έτσι, ψύχεται ευκολότερα το ζεστό αίμα, καθώς διέρχεται από τα άκρα του σώματος. Αν η θερμοκρασία ανέβει ακόμη περισσότερο, αρχίζουμε επιπλέον να ιδρώνουμε. Και αυτό, γιατί, καθώς ο ιδρώτας εξατμίζεται, από το δέρμα αποβάλλεται περισσότερη θερμότητα.

Επομένως, η αίσθησή μας ότι ζεσταινόμαστε πολύ δεν έχει να κάνει τόσο με τη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ του σώματος και του περιβάλλοντος. Το ότι ιδρώνουμε, λαχανιάζουμε και νιώθουμε τα άκρα μας πρησμένα οφείλεται περισσότερο στην εντατική προσπάθεια του σώματος να αποβάλει θερμότητα. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι να διατηρείται σταθερή η θερμοκρασία γύρω από τον εγκέφαλο και τα υπόλοιπα ζωτικά όργανα. Αντίθετα, τα χέρια και τα πόδια αντέχουν σε σχετικά χαμηλότερες θερμοκρασίες. Γι’ αυτό, όταν κάνει κρύο και το σώμα προσπαθεί να διατηρήσει τη θερμότητα, τότε η θερμοκρασία του δέρματος στα περιφερειακά του τμήματα είναι σημαντικά χαμηλότερη από αυτήν του υπόλοιπου σώματος.

Ειδικά στα χέρια και στα πόδια, η θερμοκρασία του δέρματος είναι κατά κανόνα χαμηλότερη από τους 37 βαθμούς. Μάλιστα, η ιδανική θερμοκρασία για τη λειτουργία των χεριών είναι το διάστημα ανάμεσα στους 32 και τους 36 βαθμούς. Η χαμηλότερη αυτή θερμοκρασία είναι και ο λόγος για τον οποίο τα χέρια και τα δάχτυλά μας σχεδόν «καίγονται», όταν τα βάλουμε σε νερό με θερμοκρασία 37 βαθμών – κάτι που δεν ισχύει για το κεφάλι και τον κορμό μας.

Πόσο γρήγορα μπορεί να μετακινηθεί ο άνθρωπος;

Πώς επηρεάζεται ο άνθρωπος, όταν κινείται με μεγάλες ταχύτητες; Ποιος κατέχει το ρεκόρ ταχύτητας;

Οι τρεις αστροναύτες Thomas P. Stafford, John W. Young και Eugene Α. Cernan κατέχουν από το 1969 το ρεκόρ, με ταχύτητα 11.107 μέτρα το δευτερόλεπτο ή σχεδόν 40.000 χιλιόμετρα την ώρα. Το ρεκόρ σημειώθηκε κατά την επάνοδο του διαστημοπλοίου Απόλλων 10 στην ατμόσφαιρα της Γης, αφού είχε προηγουμένως διαγράψει τροχιά γύρω από τη Σελήνη.

Το επίτευγμα αυτό δεν προκάλεσε σωματικές βλάβες στους αστροναύτες και, θεωρητικά, δεν υπάρχουν όρια για το πόσο γρήγορα μπορεί να κινηθεί ένας άνθρωπος. Οι δυνάμεις που ασκούνται στο ανθρώπινο σώμα κατά την επιτάχυνση μπορούν να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα, αλλά όχι η ίδια η ταχύτητα. Αν υπάρχει ο αναγκαίος χρόνος και –πάνω απ’ όλα– τα αναγκαία καύσιμα, ένας πύραυλος μπορεί, θεωρητικά, να προσεγγίσει την ταχύτητα του φωτός – 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο.

Τέτοιες ταχύτητες είναι αδύνατο να επιτευχθούν στη Γη, γιατί, αφενός, η αντίσταση του αέρα θέτει περιορισμούς και, από την άλλη, υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες στον έλεγχο του σκάφους. Έτσι, λοιπόν, το ρεκόρ στην ξηρά είναι «μόλις» 1.228 χιλιόμετρα την ώρα και ανήκει στο πυραυλοκίνητο όχημα Thrust SSC από το 1997. Στο νερό, τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα. Το ρεκόρ εκεί κατέχει από το 1978 το Spirit of Australia, με 511 χιλιόμετρα την ώρα. Έκτοτε έγιναν δύο προσπάθειες για να επιτευχθεί μια καλύτερη επίδοση. Και στις δύο περιπτώσεις, όμως, οι χειριστές των σκαφών έχασαν τη ζωή τους.

Πόσο ζυγίζει ένας άνθρωπος στο Δία;

Ένα αντικείμενο στην επιφάνεια του Δία ζυγίζει 2,53 φορές περισσότερο απ’ ό,τι στη Γη. Ένας άνθρωπος βάρους 70 κιλών θα είναι, επομένως, «βαρέων βαρών», αφού θα ζυγίζει πάνω από 177 κιλά. Ωστόσο, δε θα μπορεί να σταθεί στην επιφάνεια του Δία, καθώς ο πλανήτης αποτελείται από αέρια και δεν έχει σταθερό έδαφος.

Ποιο ζώο έχει τη μακρύτερη ουρά;

Σε πολλά είδη ζώων, όπως, π.χ., στα φίδια, τα όρια ουράς και σώματος είναι δυσδιάκριτα και έτσι είναι δύσκολο να γίνει ακριβής μέτρηση του μήκους. Πάντως, από τα σημερινά ζώα που έχουν σαφώς ευδιάκριτη ουρά, ο θαλάσσιος κροκόδειλος της Αυστραλίας διαθέτει τη μεγαλύτερη σε απόλυτους αριθμούς. Το μήκος της στα ενήλικα ζώα φτάνει τα 3 μέτρα.

Γιατί ο Ειρηνικός ωκεανός ονομάστηκε έτσι;

Όταν ο Φερδινάνδος Μαγγελάνος, το 16ο αιώνα, έφτασε στο μεγαλύτερο ωκεανό της Γης, τον περιέγραψε ως «όμορφο και γαλήνιο». Έτσι, αυτός πήρε το όνομα Ειρηνικός, παρ’ όλο που δεν είναι καθόλου πιο ήρεμος από τους άλλους.

Απεικονιζόταν πάντα ο θάνατος με μορφή σκελετού;

Συχνά ο θάνατος απεικονίζεται σαν σκελετός. Από πόσο παλιά συμβαίνει αυτό;

Η απεικόνιση του θανάτου με τη μορφή σκελετού έχει τις ρίζες της στον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα. Το 14ο αιώνα, η πανούκλα αποδεκάτισε το 1/4 του πληθυσμού της Ευρώπης και σε πολλά μέρη τα πτώματα αφήνονταν άταφα στους δρόμους. Από τη συμβολική σύνδεση της εικόνας του σκελετού με τα άψυχα κορμιά, προέκυψε σιγά σιγά η απεικόνιση του θανάτου με τη μορφή σκελετού, ο οποίος, με ή χωρίς τη ριχτή του κάπα, θέριζε με το δρεπάνι του όποιον άνθρωπο έβρισκε στο διάβα του.

Χαρακτηριστικό σε πολλές απεικονίσεις είναι ότι ο δρεπανηφόρος Χάρος, με μαντιλοδεμένα μάτια, δε δείχνει έλεος σε κανέναν. Όλοι –πλούσιοι και φτωχοί, νέοι και γέροι– είναι ίσοι μπροστά του. Το ίδιο θέμα επεκτείνεται το 15ο και το 16ο αιώνα, σε παραστάσεις όπου οι ζωντανοί χορεύουν μαζί με σκελετούς το χορό του θανάτου. Ο πιο γνωστός από αυτούς τους χορούς του θανάτου είναι «Ο Μακάβριος Χορός», ένα άγαλμα ύψους τριάντα μέτρων, του Bernt Notke, που βρίσκεται στην εκ-κλησία Marienkirche, στο Lubeck της Γερμανίας.

Ο αρκτικός κύκλος μετακινείται;

Γιατί ο αρκτικός κύκλος είναι εκεί που βρίσκεται; Μετακινείται με το πέρασμα του χρόνου;

Ο αρκτικός ή βόρειος πολικός κύκλος είναι ένας νοητός κύκλος πάνω στη Γη, παράλληλος με τον Ισημερινό, ο οποίος βρίσκεται περίπου 66 μοίρες και 33 λεπτά βόρεια από αυτόν. Μέσα στην περιοχή που ορίζει, ο Ήλιος βρίσκεται συνεχώς πάνω από τον ορίζοντα για τουλάχιστον 24 ώρες κατά το θερινό ηλιοστάσιο, οπότε και έχουμε το λεγόμενο «Ήλιο του μεσονυκτίου». Αντίστοιχα, κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, ο Ήλιος θα βρίσκεται για τουλάχιστον 24 ώρες κάτω από τον ορίζοντα.

Η θέση του αρκτικού κύκλου προσδιορίζεται από τη γωνία κλίσης του άξονα περιστροφής της Γης σε σχέση με το επίπεδο της τροχιάς της γύρω από τον Ήλιο (εκλειπτική). Όταν έχουμε καλοκαίρι στο βόρειο ημισφαίριο, μια περιοχή στο βορειότερο τμήμα της Γης στρέφεται προς τον Ήλιο, και έτσι φωτίζεται με φως ημέρας καθ’ όλο το εικοσιτετράωρο. Αντίθετα, το χειμώνα επικρατεί νύχτα ολόκληρο το εικοσιτετράωρο, καθώς αυτή η περιοχή της Γης αποκλίνει από τον Ήλιο.

Σήμερα, η κλίση του άξονα της Γης είναι περίπου 23,45, που σημαίνει ότι ο αρκτικός κύκλος βρίσκεται περίπου στις 66 μοίρες και 33 λεπτά. Όμως, η γωνία κλίσης του άξονα περιστροφής της Γης δεν είναι σταθερή, αλλά μεταβάλλεται κατά έναν ιδιαίτερα πολύπλοκο τρόπο, εξαιτίας διαφορετικών φαινομένων, όπως η μετάπτωση των ισημεριών, η βαρυτική έλξη που ασκούν στον πλανήτη μας ο Ήλιος, η Σελήνη και, σε μικρότερο βαθμό, οι υπόλοιποι πλανήτες κ.ο.κ. Καθένα από αυτά τα φαινόμενα επηρεάζει με διαφορετικό τρόπο την κλίση του άξονα περιστροφής της Γης και έχει διαφορετική περιοδικότητα, η μεγαλύτερη εκ των οποίων ολοκληρώνεται περί-που κάθε 41.000 χρόνια. Αυτή τη στιγμή η κλίση του άξονα μειώνεται, πράγμα που σημαίνει ότι ο αρκτικός κύκλος μετακινείται προς το Βορρά κατά περίπου 14 μέτρα το χρόνο.

Πώς προκαλείται ο πανικός;

Ο πανικός δε φαίνεται να μας βοηθάει τόσο πολύ στη ζωή μας. Γιατί, τότε, πανικοβαλλόμαστε;

Για να μπορούν οι άνθρωποι να λειτουργήσουν μαζί με άλλους, είναι σημαντικό κατά την παιδική ηλικία να εδραιωθεί μια σειρά αυτόματων αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στα ανώτερα και τα κατώτερα τμήματα του εγκεφάλου. Κατ’ αυτό τον τρόπο, οι κοινωνικές συμπεριφορές αφομοιώνονται σε βάθος στην προσωπικότητά μας. Παράλληλα, είναι εξίσου σημαντικό να εξασκηθούν τα ανώτερα τμήματα του εγκεφάλου στην αντιμετώπιση ποικίλων κοινωνικών συνθηκών. Τις περισσότερες φορές λειτουργούν ομαλά και οι δύο αυτές διαδικασίες, αλλά κάποτε το σύστημα μπλοκάρει.

Ο Αμερικανός νευρολόγος Joseph LeDoux έχει αποδείξει ότι ορισμένα από τα ενδιάμεσα τμήματα του εγκεφάλου μπορεί κατά την ανάπτυξη ενός ατόμου να φράξουν τις διόδους αυτόματης αντίδρασης από το ερέθισμα στην πράξη. Αν συμβεί αυτό, τα ανώτερα τμήματα του εγκεφάλου αδυνατούν να αξιοποιήσουν τα πρότερα βιώματα σε μεταγενέστερες εμπειρίες. Έτσι, τα βιώματα φόβου της παιδικής ηλικίας μπορεί να πάρουν διαστάσεις πραγματικής απειλής. Για παράδειγμα, ένα παιδί ίσως είχε πανικοβληθεί, εάν κάποτε είχε κλειδωθεί κάπου. Η εντύπωση αυτή μπορεί στη συνέχεια να παραμείνει ζωντανή, παρά τη μεταγενέστερη επίγνωση ότι κάτι τέτοιο δεν είναι και τόσο φοβερό, και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι πιθανό να οδηγήσει στην εκδήλωση πανικού.

Η ικανότητα συνδυασμού πρότερων και μεταγενέστερων εμπειριών είναι ζωτικής σημασίας για τον άνθρωπο. Ωστόσο, ο μηχανισμός αυτός είναι αδύναμος, και κάποιες φορές δε λειτουργεί όπως θα έπρεπε. Αυτό είναι όμως το τίμημα που επιλέξαμε να πληρώνουμε ως είδος, για είμαστε σε θέση να αντιμετωπίζουμε τις περίπλοκες καταστάσεις που βιώνουμε σαν άνθρωποι.