admin

Σε τι χρησιμεύει ο χαυλιόδοντας στη φάλαινα Ναρβάλ;

Ο εντυπωσιακός χαυλιόδοντας της φάλαινας Ναρβάλ είναι όπλο, ή έχει κάποια άλλη λειτουργία;

Επί μακρόν, ο χαυλιόδοντας της φάλαινας Ναρβάλ θεωρούνταν ένα μυστήριο της εξέλιξης, και προτάθηκαν πολλές θεωρίες σχετικά με το τι χρησιμεύει. Οι τελευταίες έρευνες δείχνουν, ωστόσο, ότι ο χαυλιόδοντας είναι ένα υπερευαίσθητο αισθητήριο όργανο, το οποίο μπορεί να συλλέξει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τις συνθήκες που επικρατούν στο νερό.

Ερευνητές του Harvard School of Dental Medicine των ΗΠΑ μελέτησαν το χαυλιόδοντα με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο και ανακάλυψαν ότι περιέχει περίπου δέκα εκατομμύρια νευρικές ίνες, οι οποίες ξεκινούν από το εσωτερικό του και απολήγουν στην επιφάνεια. Χάρη σε αυτά τα νεύρα, η φάλαινα μπορεί να καταγράψει ακόμη και εξαιρετικά μικρές μεταβολές στη θερμοκρασία του νερού, την πίεση, και κυρίως τις συγκεντρώσεις σωματιδίων σε διάφορα βάθη. Αυτή ακριβώς η ικανότητα εντοπισμού σωματιδίων επιτρέπει στη φάλαινα να καταγράφει την αλατότητα του νερού, κάτι που προφανώς τη βοηθάει να επιβιώνει στο παγωμένο αρκτικό περιβάλλον. Επιπλέον, μπορεί να εντοπίζει σωματίδια, τα οποία είναι χαρακτηριστικά των ψαριών που αποτελούν την κύρια τροφή της.

Αυτή η ανακάλυψη είναι ενδεχομένως και το κλειδί ενός ακόμη μυστηρίου: Οι επιστήμονες εδώ και καιρό γνώριζαν ότι αυτές οι φάλαινες τρίβουν ή χτυπούν τους χαυλιόδοντες μεταξύ τους. Παλιότερα νομίζαμε ότι οι φάλαινες «ξιφομαχούσαν», για να λύσουν τις «διαφορές» τους, αλλά τώρα οι επιστήμονες του Harvard θεωρούν ότι, αφού οι χαυλιόδοντες είναι τόσο ευαίσθητοι, ίσως πρόκειται για κάποια άγνωστη μορφή επικοινωνίας.

Έχουν μάζα τα νετρίνα;

Τα νετρίνα διαπερνούν σχεδόν τα πάντα. Τι είδους σωματίδια είναι αυτά που μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο; Σημαίνει αυτό ότι δεν έχουν μάζα;

Το νετρίνο είναι αναμφίβολα ένα από τα πλέον μυστηριώδη στοιχειώδη σωματίδια στο «θηριοτροφείο» της σύγχρονης φυσικής. Η ύπαρξή του προβλέφθηκε θεωρητικά το 1930 από τον Αυστριακό φυσικό Wolfgang Pauli για να ερμηνεύσει το φαινόμενο της «βήτα διάσπασης», όπως λέγεται. Κατά τη διαδικασία αυτή, ένα πρωτόνιο στον πυρήνα ενός ατόμου μετατρέπεται σε νετρόνιο, ή το αντίστροφο, σε μια «προσπάθεια» να γίνει ο πυρήνας πιο σταθερός. Ταυτόχρονα, εκπέμπεται ένα ποζιτρόνιο ή ένα ηλεκτρόνιο αντίστοιχα. Η ενέργεια, ωστόσο, δε διατηρείται –όπως θα έπρεπε, σύμφωνα με τους θεμελιώδεις νόμους της φυσικής–, γι’ αυτό και ο Pauli θεώρησε πως η ενέργεια που λείπει θα πρέπει να αποσπάται από κάποιο άγνωστο μέχρι τότε σωματίδιο.

Πολλοί ισχυρίστηκαν ότι θα ήταν αδύνατο να αποδειχθεί στην πράξη η ύπαρξη αυτών των σωματιδίων, που ονομάστηκαν νετρίνα και αντινετρίνα αντίστοιχα. Διαπερνούν σχεδόν τα πάντα, καθώς δεν αλληλεπιδρούν με άλλα σωματίδια, παρά μόνο μέσω των ασθενών αλληλεπιδράσεων και της βαρύτητας. Ωστόσο, το 1956, οι Αμερικανοί φυσικοί Fred Reines και Clyde Cowan τα κατάφεραν. Τοποθέτησαν έναν ανιχνευτή κοντά σε έναν ατομικό αντιδραστήρα, για να εκμεταλλευτούν το γεγονός ότι ο αντιδραστήρας εκπέμπει τεράστιες ποσότητες νετρίνων, και είχαν την τύχη να παρατηρήσουν μερικά από αυτά.

Αργότερα αποδείχθηκε, επίσης, η ύπαρξη νετρίνων προερχόμενων από τον Ήλιο. Το πρόβλημα, όμως, ήταν ότι μπορούσε να καταγραφεί μόλις το ένα τρίτο από τον αναμενόμενο αριθμό νετρονίων. Αυτό εξηγήθηκε μόλις το 2001. Στο Sudbury Neutrino Observatory (SNO) του Καναδά παρατηρήθηκε ότι τα νετρίνα όντως εκπέμπονταν στην αναμενόμενη ποσότητα αλλά, με απλά λόγια, κατά το ταξίδι τους προς εμάς, «άλλαζαν ταυτότητα» και παρουσιάζονταν σε τρεις διαφορετικές τύπους. Μόνο η ύπαρξη του ενός τύπου μπορούσε να αποδειχτεί με την κλασική πειραματική μέθοδο, ωστόσο το SNO μπόρεσε να ανιχνεύσει όλους τους τύπους. Το γεγονός ότι ένα νετρίνο μπορεί να αλλάξει ταυτότητα είναι, σύμφωνα με τους φυσικούς, μια ασφαλής ένδειξη ότι έχει μάζα. Η μάζα αυτή δεν έχει ακόμη μετρηθεί αυτή καθαυτή, αλλά οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι το νετρίνο θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 200.000 φορές ελαφρύτερο του ηλεκτρονίου.

Ποιος δίνει ονόματα στους τυφώνες;

Το 1953, ο Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία των ΗΠΑ άρχισε να δίνει στους τυφώνες γυναικεία ονόματα. Σήμερα, ο κατάλογος των ονομάτων είναι ευθύνη μιας επιτροπής του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού, και από το 1979 έχουμε και τυφώνες με αντρικά ονόματα.

Πώς λειτουργούν τα εντομοκτόνα για τα κουνούπια;

Τα εντομοκτόνα δε σκοτώνουν τα κουνούπια, αλλά περιέχουν αρωματικές ουσίες που τα τρομάζουν ή τα παραπλανούν. Δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις ότι η λήψη βιταμίνης Β, το σκόρδο ή άλλες τροφές κρατούν τα κουνούπια μακριά.

Γιατί χάσαμε το τρίχωμά μας;

Σε αντίθεση με τους πιθήκους, ο άνθρωπος έχει τρίχες σε λίγα μόνο μέρη του σώματός του. Γιατί χάσαμε το τρίχωμά μας και πότε έγινε αυτό;

Οι επιστήμονες δε γνωρίζουν με ακρίβεια για ποιο λόγο οι άνθρωποι είναι σχεδόν άτριχοι, σε σχέση με τα άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά. Σύμφωνα με μια θεωρία, που αναφέρεται συχνά, όταν κατεβήκαμε από τα δέντρα και βγήκαμε από τα δάση για να ζήσουμε στην ανοιχτή σαβάνα, το τρίχωμα απέβη ένα φορτίο που δε μας προσέφερε κάποιο όφελος. Κατά τη διάρκεια του κυνηγιού, ζεσταινόμασταν πολύ. Αυτό είχε ως συνέπεια τα άτομα που είχαν πιο αραιό τρίχωμα να τα βγάζουν πέρα καλύτερα και έτσι σιγά σιγά το τρίχωμα εξαφανίστηκε. Το τρίχωμα στο κεφάλι διατηρήθηκε, όμως, για να το προστατεύει από τον ήλιο.

Ωστόσο, μια νέα θεωρία που προτάθηκε, μεταξύ άλλων, από το βιολόγο Mark Pagel του Πανεπιστημίου του Reading της Μεγάλης Βρετανίας λέει ότι τα παράσιτα που ζούσαν στο τρίχωμα εξελίχθηκαν με τον καιρό σε τόσο μεγάλη απειλή για την υγεία των προγόνων μας, που απλά έγινε μια φυσική επιλογή προς όφελος των ατόμων που είχαν πιο αραιό τρίχωμα. Επειδή, ταυτόχρονα, αρχίσαμε να ζούμε σε σπηλιές και να χρησιμοποιούμε τη φωτιά αλλά και ορισμένα απλά ρούχα, «καταφέραμε» να απαλλαγούμε από τη γούνα.

Το ανθρώπινο είδος έχασε κατά πάσα πιθανότητα το τρίχωμά του στο εξελικτικό στάδιο μεταξύ Homo habilis και Homo erectus, πριν από ενάμισι εκατομμύρια χρόνια περίπου.

Υπάρχουν γαλαξίες-νάνοι;

Πόσα άστρα χρειάζονται για να δημιουργηθεί ένας γαλαξίας;

Δεν υπάρχουν καθορισμένα όρια όσον αφορά το πόσα άστρα απαιτούνται για να δημιουργηθεί ένας γαλαξίας. Ένας γαλαξίας είναι μια συσσώρευση ύλης που, μεταξύ άλλων, περιέχει άστρα, αέρια και σκόνη, και της οποίας η συνοχή διατηρείται από την εσωτερική βαρυτική της έλξη.

Συχνά, θεωρούμε ότι οι γαλαξίες είναι τεράστια συστήματα άστρων, όπως π.χ. ο γαλαξίας της Ανδρομέδας ή δικός μας γαλαξίας. Αυτοί οι γίγαντες αποτελούνται από εκατοντάδες δισεκατομμύρια άστρα. Ωστόσο, οι τελευταίες αστρονομικές έρευνες τείνουν στο συμπέρασμα πως οι γαλαξίες-νάνοι είναι πολύ πιο συνήθεις στο σύμπαν. Κάποιοι μάλιστα από αυτούς μπορεί να αποτελούνται και από μόλις 100 εκατομμύρια άστρα. Το πρόβλημα είναι πως οι γαλαξίες-νάνοι δεν είναι εύκολα ορατοί, γιατί απλά δεν μπορούν να συγκριθούν σε ένταση φωτός με τους μεγάλους σπειροειδείς γαλαξίες. Μια συντηρητική εκτίμηση δείχνει ότι στο σύμπαν θα πρέπει να υπάρχουν 10 έως 100 φορές περισσότεροι γαλαξίες-νάνοι. Μεταξύ άλλων, το τηλεσκόπιο Hubble, με τη μέθοδο της λεγόμενης deep field φωτογράφισης, αποκάλυψε μια πληθώρα γαλαξιών-νάνων.

Φαίνεται, επίσης, ότι υπάρχουν συγκριτικά πολλοί γαλαξίες-νάνοι στη δική μας γωνιά του σύμπαντος. Στην Τοπική Ομάδα Γαλαξιών, εκτός από το γαλαξία μας, το γαλαξία της Ανδρομέδας, το Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου και ορισμένους γαλαξίες μεσαίου μεγέθους, όπως ο Μ33, υπάρχουν τουλάχιστον 40 μικρότεροι. Είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν ακόμη περισσότεροι, καθώς συνεχώς ανακαλύπτονται νέοι, όπως ο σφαιροειδής γαλαξίας-νάνος Πήγασος, ο οποίος είναι δορυφόρος του γαλαξία της Ανδρομέδας.

Γιατί κρέμονται οι σταγόνες του νερού από τη βρύση;

Όταν η βρύση στάζει, οι σταγόνες, αντί να ρέουν κατευθείαν, «κρέμονται» για λίγο στη βρύση. Γιατί;

Μεταξύ των μορίων του νερού αναπτύσσεται ένα είδος ελκτικών δυνάμεων, που ονομάζονται δυνάμεις συνοχής. Στο κέντρο μιας σταγόνας νερού, κάθε μόριο έλκεται με τον ίδιο τρόπο προς όλες τις κατευθύνσεις από τα γειτονικά του μόρια, με αποτέλεσμα η συνολική δύναμη συνοχής που του ασκείται να είναι μηδενική. Γύρω από το κέντρο της σταγόνας, όμως, συμβαίνει κάτι άλλο. Τα μόρια που βρίσκονται εκεί έλκονται μόνο προς το εσωτερικό της σταγόνας, με αποτέλεσμα να «συμπιέζουν» τη σταγόνα, έτσι ώστε να της δίνουν την μικρότερη δυνατή επιφάνεια, δηλαδή σχήμα σφαιρικό. Αυτές οι δυνάμεις προσδίδουν μια «επιφανειακή τάση» στη σταγόνα, που λειτουργεί έτσι σαν ένα είδος ελαστικής επιδερμίδας. Καθώς δημιουργείται σιγά σιγά η σταγόνα, αρχικά έχει σφαιρικό σχήμα, και η επιφανειακή της τάση είναι αρκετά ισχυρή ώστε να εξουδετερώνει τη βαρύτητα. Καθώς όμως η ποσότητα νερού στη σταγόνα μεγαλώνει, το σχήμα της σιγά σιγά «τεντώνεται», μέχρι το σημείο που η επιφανειακή τάση δεν αντέχει πλέον στη δύναμη της βαρύτητας· η «ελαστική επιδερμίδα» σπάει, αφήνοντας τη σταγόνα να πέσει στο νιπτήρα.

Πόσο μεγάλες στοές μπορεί να σκάψει ο ασπάλακας;

Πόσο μεγάλο σύμπλεγμα υπόγειων στοών μπορεί να σκάψει ένας ασπάλακας;

Συνδέονται μεταξύ τους οι μεμονωμένες στοές; Οι ασπάλακες δεν είναι ιδιαίτερα κοινωνικά ζώα, και έτσι το κάθε ζώο έχει κατά κανόνα το δικό του σύμπλεγμα υπόγειων στοών. Η μορφή και το μέγεθος των συμπλεγμάτων διαφέρουν πολύ και εξαρτώνται, μεταξύ άλλων, από το χώμα, τα επίπεδα βροχοπτώσεων της εποχής και το πλήθος των σκουληκιών και των άλλων μικρών ζώων που υπάρχουν στο έδαφος, και με τα οποία τρέφονται οι ασπάλακες.

Ένα σύμπλεγμα στοών ενός ασπάλακα μπορεί να έχει έκταση 7.000 τετραγωνικά μέτρα και μήκος πολλές εκατοντάδες μέτρα. Το όλο σύμπλεγμα αποτελείται συνήθως από πολλές στοές ακριβώς κάτω από το έδαφος, καθώς και ορισμένες στοές που βρίσκονται πιο βαθιά, ακόμη και σε έξι επίπεδα. Οι στοές έχουν διαπλατύνσεις ανά τακτά διαστήματα, και σε κάποιο σημείο του συμπλέγματος, συνήθως κάτω από ή κοντά στις ρίζες ενός δέντρου, υπάρχει ένας μεγαλύτερος χώρος, όπου φωλιάζουν τα ζώα με τα μικρά τους.

Αν και συνήθως οι στοές διαφορετικών ζώων δε συνδέονται μεταξύ τους, σε περιοχές με πολλά ζώα, μερικές φορές, χρησιμοποιούνται από περισσότερα άτομα – ειδικά εκείνες που οδηγούν στο νερό.

Ποιο πουλί είναι ο καλύτερος μίμος;

Το πουλί Μenura novahollandiae της Αυστραλίας δεν έχει μόνο την ικανότητα να μιμείται τα τιτιβίσματα άλλων πουλιών, αλλά μπορεί επίσης να μιμηθεί σκύλους, αυτοκίνητα, αλυσοπρίονα, κουδουνίσματα, ακόμη και ραδιοφωνικά παράσιτα. Το ρεκόρ κατέχει ένα αρσενικό του είδους, το οποίο μπορούσε να μιμηθεί 118 διαφορετικούς ήχους.

Γιατί υπάρχουν 18 τρύπες στο γκολφ;

Στα 1764, το φημισμένο Royal and Ancient Golf Club στο St. Andrews της Σκοτίας μείωσε τις τρύπες του γηπέδου του από 22 σε 18, κάτι που από τότε καθιερώθηκε. Κανείς δε γνωρίζει γιατί οι τρύπες θα έπρεπε να είναι ακριβώς 18, αλλά μια χαριτωμένη ιστορία λέει πως ένα μπουκάλι ουίσκι βγάζει 18 μεζούρες, μία για κάθε τρύπα.