admin

Πώς σχηματίζονται οι σταλακτίτες;

Σπήλαια με σταλακτίτες υπάρχουν κυρίως σε περιοχές με ασβεστολιθικό έδαφος. Από την οροφή των σπηλαίων στάζει νερό υψηλής περιεκτικότητας σε ασβέστιο, το οποίο εναποτίθεται στο έδαφος. Με το πέρασμα χιλιάδων ετών, στα σημεία απ’ όπου πέφτουν οι σταγόνες σχηματίζονται στήλες ασβεστίου που κρέμονται από την οροφή. Οι στήλες αυτές ονομάζονται σταλακτίτες, ενώ αυτές που ορθώνονται από τα σημείο του δαπέδου του σπηλαίου όπου πέφτει το νερό ονομάζονται σταλαγμίτες.

Η διαδικασία που οδηγεί στο σχηματισμό σταλακτιτών αρχίζει με τη χημική αντίδραση ανάμεσα στο νερό της βροχής και το διοξείδιο του άνθρακα στο έδαφος, κατά την οποία σχηματίζεται ανθρακικό οξύ. Λόγω της αναπνοής των μικροοργανισμών, το έδαφος περιέχει 30% περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα απ’ ό,τι ο αέρας, σημαντικά μεγαλύτερη ποσότητα δηλαδή. Το ανθρακικό οξύ διασπά τον ασβεστόλιθο, ο οποίος αποτελείται κυρίως από ανθρακικό ασβέστιο. Με αυτό τον τρόπο μεταφέρονται ιόντα ασβεστίου και διττανθρακικού πιο βαθιά κάτω από την επιφάνεια της γης, μέχρι να καταλήξουν στην οροφή ή στο δάπεδο του σπηλαίου. Μόλις τα ιόντα έρθουν σε επαφή με τον αέρα μέσα στο σπήλαιο, το νερό τα αποβάλει και αρχίζει εκ νέου ο σχηματισμός ασβεστόλιθου υπό μορφή σταλακτιτών ή σταλαγμιτών.

Πρόσφατα, γεωφυσικοί του Πανεπιστημίου της Αριζόνα στις ΗΠΑ ανακάλυψαν ότι ο καθαυτό σχηματισμός ενός σταλακτίτη και η τελική του μορφή εξαρτώνται από τον τρόπο της αρχικής ενστάλαξης του ασβεστίου. Κατέληξαν ότι η διαδικασία αυτή μπορεί να περιγραφεί καλύτερα με τη βοήθεια των μη γραμμικών μαθηματικών, τα οποία χρησιμοποιούνται και στην περιγραφή χαοτικών συστημάτων. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και πολύ μικρές διαφορές στο σημείο απ’ όπου στάζει το νερό μπορεί να έχουν μεγάλες επιπτώσεις στην τελική διαμόρφωση του σταλακτίτη.

Γιατί τα κύματα σκάνε στην ακτή κατά μέτωπο;

Αναρωτιέμαι εδώ και καιρό γιατί τα κύματα σκάνε πάντα στην ακτή κατά μέτωπο, ανεξάρτητα από την κατεύθυνση του ανέμου;

Αυτή η ιδιαίτερη συμπεριφορά των κυμάτων κοντά στην ακτή έχει να κάνει κυρίως με τις συνθήκες που επικρατούν στον πυθμένα της θάλασσας, και ειδικότερα με το βάθος του νερού.

Μακριά από την ακτή, στην ανοιχτή θάλασσα, το βάθος δεν παίζει κανένα ιδιαίτερο ρόλο, και εκεί τα κύματα κινούνται ανάλογα με την κατεύθυνση του ανέμου. Αυτό σημαίνει πως ενδέχεται να πλησιάσουν την ακτή υπό γωνία. Καθώς όμως η θάλασσα γίνεται όλο και πιο ρηχή, ο όγκος του νερού που περιέχεται στο κύμα συμπιέζεται, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ταχύτητά του. Έτσι, το τμήμα του κύματος που βρίσκεται εγγύτερα στην ξηρά κινείται πιο αργά από το υπόλοιπο τμήμα, το οποίο κάποια στιγμή φτάνει το πρώτο τμήμα. Το κύμα «διπλώνει» και τελικά κατευθύνεται προς την ακτή σχεδόν κατά μέτωπο.

Το φαινόμενο αυτό αποκαλείται διάθλαση και απαντάται σε όλες τις μορφές κυμάτων. Για παράδειγμα, τα κύματα του φωτός αλλάζουν κατεύθυνση όταν περνάνε π.χ. από το γυαλί στον αέρα, καθώς η ταχύτητα του φωτός στο γυαλί είναι περίπου 30% χαμηλότερη απ’ ό,τι στον ατμοσφαιρικό αέρα.

Γιατί φωνάζουν τα παιδιά;

Ο άνθρωπος είναι ένα κοινωνικό ον, που επί χιλιετίες ζούσε σε αγέλες. Εκεί ήταν σημαντικό να διατηρείται η επαφή με τα υπόλοιπα μέλη της αγέλης και να εκφράζονται συναισθήματα, κάτι που επιτυγχάνεται καλύτερα με ήχους. Το ίδιο φαινόμενο μπορεί να παρατηρήσει κανείς σε είδη που μας μοιάζουν. Τα μικρά των χιμπαντζήδων, για παράδειγμα, είναι επίσης πολύ φωνακλάδικα.

Μπορεί να αναρωτηθεί κανείς γιατί τα βρέφη κλαίνε τόσο πολύ, ενώ τα νεογέννητα των ζώων είναι συνήθως σιωπηρά. Αρκετές μελέτες έδειξαν ότι τα βρέφη που εγκαταλείπονται, πολύ σύντομα ησυχάζουν. Οι περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν πως αυτή η συμπεριφορά είναι κατάλοιπο της εποχής που οι άνθρωποι ζούσαν περιπλανώμενοι σε αγέλες. Αν άφηναν πίσω τους ένα βρέφος, αυτό έπρεπε να τραβήξει την προσοχή, για να το ξαναβρούν. Αν η προσπάθεια αποτύγχανε, η σιωπή ήταν προτιμότερη, καθώς τα σαρκοβόρα καιροφυλακτούσαν.

Τι είναι ένα πιτεράκ;

Έχω ακούσει για έναν πολύ ισχυρό άνεμο στη Γροιλανδία, το πιτεράκ. Πώς σχηματίζεται και πόσο δυνατός μπορεί να είναι;

Πιτεράκ σημαίνει «αυτό που επιτίθεται», και περί αυτού ακριβώς πρόκειται. Το πιτεράκ είναι ένας κάθετος άνεμος, που σχηματίζεται κυρίως τις κρύες νύχτες με άπνοια, όταν ο αέρας από την παγωμένη ενδοχώρα της Γροιλανδίας ψύχεται όλο και περισσότερο καθώς περνάει πάνω από το παγωμένο έδαφος. Υπό αυτές τις συνθήκες, σχηματίζεται ένα παχύ στρώμα πολύ ψυχρού αέρα, που διαχωρίζεται από τα σχετικά θερμότερα στρώματα αέρα που βρίσκονται πιο πάνω. Ο ψυχρός αέρας είναι βαρύτερος από το θερμό, γι’ αυτό και, όπου παρουσιάζονται οι κατάλληλες συνθήκες, κινείται καθοδικά.

Όπως ακριβώς μια χιονοστιβάδα κατρακυλάει στις πλαγιές ενός βουνού, έτσι και ο ψυχρός αέρας γλιστράει πάνω στους πάγους. Το αέριο ρεύμα ενισχύεται ακόμη περισσότερο όταν στο τοπίο υπάρχουν ρεματιές ή επικλινές έδαφος, όπου μπορεί να συσσωρευτεί και να επιταχύνει. Όταν ο αέρας φτάσει στην ακτή, μπορεί να έχει μετατραπεί σε θύελλα, με ισχύ διπλάσια ακόμη και από εκείνη ενός τυφώνα. Για παράδειγμα, ο οικισμός Ammassalik στην ανατολική ακτή της Γροιλανδίας σαρώθηκε από ένα πιτεράκ στις 6 Φεβρουαρίου του 1970. Πριν τα ανεμόμετρα καταστραφούν, κατέγραψαν ταχύτητα ανέμου πάνω από 250 χλμ./ώρα.

Οι ψυχροί κάθετοι άνεμοι μπορούν να διασχίσουν πολύ μεγάλες αποστάσεις. Για παράδειγμα, ο ψυχρός άνεμος Μπόρα ξεκινάει συχνά από τις παγωμένες εκτάσεις της Ρωσίας για να καταλήξει στις βόρειες ακτές της Αδριατικής.

Έχουν τα λιοντάρια υψηλή χοληστερόλη;

Πώς καλύπτουν τα σαρκοφάγα ζώα τις ανάγκες τους σε θρεπτικά συστατικά, αφού τρώνε μόνο κρέας; Και με τη χοληστερίνη τους τι γίνεται;

Τα λιοντάρια, οι λύκοι και τα υπόλοιπα σαρκοφάγα προσλαμβάνουν, φυσικά, πολύ περισσότερες πρωτεΐνες σε σχέση με άλλα ζώα που έχουν πιο ισορροπημένη διατροφή ή είναι φυτοφάγα. Σε αντιστάθμισμα, τα σαρκοφάγα έχουν εξειδικευμένη φυσιολογία και πέψη, που τους επιτρέπει να εκμεταλλεύονται τη μονόπλευρη διατροφή τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Έτσι, διασπούν πολύ αποτελεσματικά τις πρωτεΐνες, χάρη στις μεγάλες ποσότητες του ενζύμου πεψίνη που διαθέτουν στο γαστρεντερικό τους κανάλι. Είναι, επίσης, εξίσου αποτελεσματικά στο να διασπούν και πολλά λίπη.

Τα σαρκοφάγα ζώα δεν αντιμετωπίζουν ιδιαίτερο πρόβλημα έλλειψης υδατανθράκων, καθώς αυτοί υπάρχουν σε επαρκείς ποσότητες στα ίδια τα θηράματά τους, ειδικά στο αίμα. Αυτός, άλλωστε, είναι και ο λόγος που το αίμα έχει γλυκιά γεύση.

Απ’ ό,τι γνωρίζουμε, κανείς δεν έχει παρακολουθήσει τα επίπεδα χοληστερίνης ενός λιονταριού. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι επιστήμονες που πιστεύουν ότι ο σχετικά χαμηλός μέσος όρος ζωής των σαρκοφάγων ζώων οφείλεται στη διατροφή τους. Μια διατροφή που περιέχει μεγάλες ποσότητες πρωτεϊνών και λίπους ευνοεί διάφορες ασθένειες, που αργά ή γρήγορα σκοτώνουν τα σαρκοφάγα, ή τα εξασθενούν τόσο, που με τον καιρό αδυνατούν να επιβιώσουν μέσα στην αγέλη.

Πέφτουν όλα τα αντικείμενα το ίδιο γρήγορα;

Λέγεται πως όλα τα αντικείμενα πέφτουν με την ίδια ταχύτητα, αν δεν υπάρχει αντίσταση από τον αέρα. Γιατί συμβαίνει αυτό; Το έχουμε ελέγξει πειραματικά;

Η πτώση ενός αντικειμένου οφείλεται στη βαρύτητα, την ελκτική δύναμη που αναπτύσσεται ανάμεσα σε δύο αντικείμενα που έχουν μάζα. Εδώ στη Γη, είναι ουσιαστικά η ίδια η υδρόγειος που, με την τεράστια μάζα της, έλκει όλα τα άλλα αντικείμενα. Όσο μεγαλύτερη μάζα έχει ένα αντικείμενο, όσο δηλαδή περισσότερο ζυγίζει, τόσο μεγαλύτερη είναι η βαρυτική δύναμη με την οποία έλκεται από τη Γη. Παράλληλα, όσο μεγαλύτερη μάζα έχει ένα σώμα τόσο πιο δύσκολα επιταχύνει. Ας υποθέσουμε ότι ένα μήλο έχει χιλιαπλάσια μάζα από ένα φτερό. Αυτό σημαίνει ότι η Γη έλκει το μήλο με χίλιες φορές μεγαλύτερη δύναμη απ’ ό,τι το φτερό. Επειδή όμως το μήλο έχει μεγαλύτερη μάζα, επιταχύνει πολύ πιο δύσκολα από το φτερό: Ακριβώς χίλιες φορές πιο δύσκολα –όπως αποδεικνύεται– απ’ ό,τι το φτερό.

Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το μήλο και το φτερό να πέφτουν με την ίδια επιτάχυνση. Με άλλα λόγια, η βαρύτητα επιδρά πάνω σε όλα τα αντικείμενα με την ίδια ακριβώς επιτάχυνση, γι’ αυτό και όλα θα πέσουν στο έδαφος με την ίδια ταχύτητα, ανεξάρτητα από τη μάζα τους. Αυτό το φαινόμενο ήταν που, σύμφωνα με μαρτυρίες, απέδειξε πειραματικά ο Γαλιλαίος, όταν άφησε δύο παρόμοια, αλλά διαφορετικού βάρους, αντικείμενα να πέσουν από τον κεκλιμένο πύργο της Πίζας.

Η διαφορά όμως στην ταχύτητα πτώσης στη Γη οφείλεται στο σημαντικό ρόλο που παίζει η αντίσταση του αέρα. Ένα φτερό δεν έχει τόσο αεροδυναμικό σχήμα όσο ένα μήλο, και όταν περνάει μέσα από τα μόρια του αέρα η ταχύτητά του ελαττώνεται κατά πολύ. Η NASA δοκίμασε πρόσφατα τη θεωρία σε ένα θάλαμο κενού αέρος, και αποδείχτηκε ότι, όντως, ένα μήλο και ένα φτερό πέφτουν στο έδαφος με την ίδια ακριβώς ταχύτητα.

Ποιος εφηύρε τη θερινή ώρα;

Ο Αμερικανός πολιτικός και επιστήμονας Βενιαμίν Φραγκλίνος πρότεινε πρώτος την ιδέα το 18ο αιώνα, ως έναν τρόπο εκμετάλλευσης της μεγαλύτερης διάρκειας της ημέρας κατά τη θερινή περίοδο. Ωστόσο, η θερινή ώρα εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 1916, για την εξοικονόμηση ενέργειας κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου.

Ποιο ζώο είναι το πιο σπάνιο ζώο στη Γη;

Η γιγαντιαία χελώνα της νήσου Pinta των Γκαλάπαγκος εθεωρείτο εξαφανισμένο είδος. Ωστόσο, το 1971 έκανε την εμφάνισή της μια μοναχική αρσενική, στην οποία έδωσαν το όνομα «Μοναχικός Τζορτζ». Παρά τις εντατικές προσπάθειες που έγιναν, δε βρέθηκε ταίρι για τον Τζορτζ, γι’ αυτό και το είδος του θεωρείται ένα από τα σπανιότερα της παγκόσμιας πανίδας.

Πώς έφτιαχναν τους χάρτες παλιότερα;

Πολύ πριν εφευρεθούν οι δορυφόροι και τα αεροπλάνα, οι χάρτες που κατασκευάζονταν ήταν απίστευτα ακριβείς. Πώς τα κατάφερναν, με την τεχνολογία εκείνης της εποχής;

Τα πιο παλιά, γνωστά είδη χαρτών κατασκευάζονταν με την απλή παρατήρηση του τοπίου και των ακτών. Κάνοντας πολύ ακριβείς τέτοιες παρατηρήσεις, μπορούσαν να φτιάξουν πολύ καλούς χάρτες.

Το μεγάλο βήμα έγινε, ωστόσο, με τη λεγόμενη τριγωνοποίηση, η οποία άρχισε να εφαρμόζεται γύρω στο 1500. Η τριγωνοποίηση γινόταν ως εξής: ο χαρτογράφος πήγαινε στο τοπίο και όριζε νοερά τρίγωνα, επιλέγοντας τρία σταθερά σημεία – π.χ., τα καμπαναριά τριών χωριών. Μετρώντας την απόσταση ανάμεσα σε δύο από τα καμπαναριά, καθώς και τις γωνίες τους σε σχέση με το τρίτο καμπαναριό, μπορούσε να υπολογίσει την ακριβή απόσταση ανάμεσα στις τρεις αυτές τοποθεσίες. Στη συνέχεια μπορούσε να σχεδιάσει τα χωριά σε ένα χάρτη. Η μέθοδος ήταν πολύ ακριβής και η διαδικασία πολύ ταχύτερη απ’ ό,τι άλλες τεχνικές μέτρησης της εποχής.

Οι παγκόσμιοι χάρτες, όμως, είναι ένα τελείως ξεχωριστό κεφάλαιο. Για να προσανατολιστεί κάποιος σε έναν τέτοιο χάρτη ήταν απαραίτητο να υπάρχει ένα πλέγμα από γεωγραφικά μήκη και πλάτη. Ο Έλληνας γεωγράφος Πτολεμαίος είχε χρησιμοποιήσει ένα τέτοιο πλέγμα ήδη γύρω στο 150 μ.Χ. Χρησιμοποιώντας το και συνθέτοντας χάρτες μικρότερων περιοχών, κατάφερε να σχεδιάσει έναν παγκόσμιο χάρτη που και σήμερα ακόμη είναι αναγνωρίσιμος.

Ποιος είναι ο λιγότερο οδυνηρός θάνατος;

Υπάρχει ενδεχομένως κάποια μορφή θανάτου που μπορεί να χαρακτηριστεί ως η λιγότερο ανυπόφορη;

Τόσο οι επιστήμονες όσο και οι φιλόσοφοι έχουν ασχοληθεί με το ερώτημα αυτό επί μακρόν, αλλά –για ευνόητους λόγους– δεν έχουν καταλήξει σε κάποια σαφή απάντηση.

Συχνά, η αντιμετώπιση του θέματος έχει να κάνει με το είδος της κοινωνίας μέσα στην οποία έχει μεγαλώσει κανείς. Για παράδειγμα, σε μια πολεμοχαρή κοινωνία πολλοί θα προτιμούσαν να πέσουν πολεμώντας τον εχθρό, ενώ σε πιο ειρηνικές κοινωνίες ο καλύτερος θάνατος θεωρείται να πεθάνει κανείς ενώ κοιμάται.

Από καθαρά ιατρική άποψη, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ένας αργός θάνατος είναι απαραίτητα και ο χειρότερος. Πολλοί Αμερικανοί γιατροί έχουν μελετήσει τι συμβαίνει με ανθρώπους που διατηρούνται στη ζωή με τεχνητά μέσα – όπως στην πρόσφατη περίπτωση της Αμερικανίδας Terri Schiavo, που είχε περιέλθει σε μόνιμη φυτική κατάσταση, περίπτωση για την οποία ξέσπασε μεγάλη δικαστική διαμάχη. Υπήρξε έντονη αντιπαράθεση για το αν θα έπρεπε να της αφαιρεθεί το σωληνάκι μέσω του οποίου τρεφόταν, προκειμένου να βρει γαλήνη. Όταν συμβεί κάτι τέτοιο, το άτομο οδηγείται σε θάνατο από ασιτία. Παρ’ όλο που η διαδικασία μπορεί να ακούγεται βάναυση, στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν αρκετά ήρεμο θάνατο.

Οι ασθενείς που δεν μπορούν να φάνε ή να πιουν, περιέρχονται ως επί το πλείστον σε μια κατάσταση που ονομάζεται κέτωση, κατά την οποία το σώμα αρχίζει να χρησιμοποιεί μυς και λίπη ως καύσιμα. Σταδιακά, οι αντιδράσεις του νευρικού συστήματος εξασθενούν πολύ, γι’ αυτό και ο ασθενής δεν αισθάνεται σχεδόν καθόλου πόνο, δίψα ή πείνα. Όταν τελικά πάψει η λειτουργία των νεφρών, ο ασθενής πεθαίνει ήρεμα και γαλήνια.