admin

Γιατί γλιστράει ο πάγος;

Οι επιστήμονες δυσκολεύονται να εξηγήσουν ένα φαινόμενο που όλοι γνωρίζουμε: ότι ο πάγος γλιστράει. Η κλασική ερμηνεία λέει πως το σημείο τήξης του πάγου πέφτει, όταν ασκείται πάνω του πίεση. Όταν δηλαδή ένας παγοδρόμος κινείται πάνω στον πάγο, από την πίεση που ασκείται μέσω του παγοπέδιλου λιώνει ένα πολύ λεπτό επιφανειακό στρώμα πάγου. Έτσι, ουσιαστικά, ο παγοδρόμος είναι σαν να κινείται πάνω σε νερό.
Αν, όμως, το φαινόμενο μελετηθεί πιο προσεκτικά, αποδεικνύεται ότι η πίεση αυτή είναι μηδαμινή και δεν επηρεάζει το σημείο τήξης του πάγου.

Σύμφωνα με μια άλλη, μεταγενέστερη θεωρία, είναι η τριβή και όχι η πίεση που κάνει τον πάγο ολισθηρό. Η τριβή που αναπτύσσεται ανάμεσα στο παγοπέδιλο και τον πάγο θερμαίνει τοπικά τον πάγο, με αποτέλεσμα αυτός να λιώνει για ένα μικρό χρονικό διάστημα.

Και αυτή όμως η θεωρία «ολισθαίνει», καθώς δεν εξηγεί πώς τα παγοπέδιλα γλιστρούν τόσο καλά πάνω στον πάγο. Είναι πιθανό η ολισθηρότητα να είναι μια εγγενής ιδιότητα του πάγου.

Σύμφωνα με το Robert Rosenberg, καθηγητή Χημείας στο Πανεπιστήμιο Lawrence, το επιφανειακό στρώμα των μορίων νερού σε μια παγωμένη επιφάνεια συμπεριφέρεται διαφορετικά απ’ ό,τι τα μόρια που είναι δεσμευμένα σε κρυστάλλους πάγου. Σε αντίθεση με τα τελευταία, τα μόρια της επιφάνειας είναι σε θέση να πάλλονται, καθώς δεν υπάρχουν άλλα παγωμένα μόρια από πάνω τους για να τα ακινητοποιήσουν. Σύμφωνα με τη θεωρία, τα παλλόμενα μόρια είναι αυτά που κάνουν την επιφάνεια ολισθηρή, καθώς συμπεριφέρονται σαν υγρό.

Χρειάζεται η σκωληκοειδής απόφυση;

Παλαιότερα, η σκωληκοειδής απόφυση θεωρούνταν ένα περιττό κατάλοιπο της ανθρώπινης εξέλιξης. Νεότερες έρευνες δείχνουν, ωστόσο, ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματος του εμβρύου. Λειτουργεί περίπου σαν «πεδίο ασκήσεων», όπου λευκά αιμοσφαίρια και άλλα κύτταρα εκτίθενται στα αντιγόνα των βακτηρίων του εντερικού συστήματος. Έτσι, το ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει να ξεχωρίζει «φίλους και εχθρούς», ώστε να μην επιτίθεται σε χρήσιμα βακτήρια.

Στους ενήλικες, το ανοσοποιητικό έχει πλέον «εκπαιδευτεί», γι’ αυτό και η σκωληκοειδής απόφυση μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα.

Γιατί ορισμένοι άνθρωποι φοβούνται το σκοτάδι;

Πολλοί –ακόμη και ενήλικες– φοβούνται το σκοτάδι, έστω κι αν δεν υπάρχει πραγματικός λόγος ανησυχίας. Γιατί;

Ο φόβος είναι ένας αρχέγονος μηχανισμός αυτοπροστασίας του ανθρώπου, που μας κάνει να αντιδρούμε ταχύτερα. Ο φόβος εμφανίζεται όταν εκτιμούμε ότι οι δυνατότητές μας (π.χ. το ρόπαλο του ανθρώπου των σπηλαίων) υπολείπονται της πραγματικής απειλής (όπως είναι π.χ. μια μαχαιρόδους τίγρη).

Ο φόβος κάνει το σώμα να σημάνει συναγερμό, ώστε σε ελάχιστο χρόνο να είναι σε θέση να δώσει μάχη ή να τραπεί σε φυγή. Ο φόβος προκαλείται από την εκτίμησή μας για τη σοβαρότητα μιας απειλής. Επειδή όμως είναι δύσκολο να αξιολογηθεί επακριβώς μια απειλή στο σκοτάδι, είναι εύκολο να υπερεκτιμήσουμε τον κίνδυνο, γεγονός που προκαλεί φόβο. Οι αισθήσεις μας δεν είναι ιδιαίτερα οξείες τη νύχτα, καθώς έχουμε προσαρμοστεί ως είδος να ζούμε στο φως της μέρας. Γι’ αυτό, είναι δύσκολο να αποφανθούμε αν υπάρχει κρυφή απειλή ή παγίδα γύρω μας στο σκοτάδι.

Ορισμένοι μπορούν να τιθασεύουν καλύτερα αυτό το φόβο, ενώ κάποιοι άλλοι δυσκολεύονται – ίσως λόγω προηγούμενων δυσάρεστων εμπειριών σε σχέση με το σκοτάδι.

Ποιο φυτό ειναι το πιο δηλητηριώδες;

Το φυτό ρίκινος ή ρετσινολαδιά και ειδικά οι σπόροι του περιέχουν μεγάλες ποσότητες ρικίνης, μιας τοξίνης η οποία είναι 6.000 φορές πιο δηλητηριώδης από το κυάνιο. Οι σπόροι περιέχουν επίσης ένα έλαιο υψηλής ποιότητας, το ρετσινόλαδο, που εδώ και 4.000 χρόνια έχει καταστήσει το θάμνο του ρίκινου ιδιαίτερα δημοφιλή. Το έλαιο χρησιμοποιείται, μεταξύ άλλων, για την παραγωγή κεριού και διάφορων λιπαντικών.

Εκπαιδεύονται τα ψάρια;

Τα ψάρια θεωρείται γενικώς ότι είναι «κουτά». Αληθεύει κάτι τέτοιο ή μπορούν για παράδειγμα να εκπαιδευτούν και να μάθουν διάφορα «κόλπα»;

Βεβαίως και μπορούν να εκπαιδευτούν τα ψάρια. Δεν είναι όμως δεδομένο ότι η εκμάθηση τεχνασμάτων έχει να κάνει με την ευφυΐα ενός ζώου, καθώς ακόμη και πολύ απλοί οργανισμοί μπορούν να εκπαιδευτούν να εκτελούν κάποιες ασκήσεις.

Για παράδειγμα, τα σκουλήκια που ανήκουν στο φύλο Πλατυέλμινθες έμαθαν, σε σχετικά πειράματα, να ξεχωρίζουν δύο διαφορετικά χρώματα ή δύο διαφορετικές εισόδους από τις οποίες έπρεπε να κολυμπήσουν προκειμένου να βρουν την τροφή τους.

Γενικά, είναι πολύ δύσκολο τόσο να προσδιορίσουμε όσο και να μετρήσουμε την ευφυΐα. Είναι δεδομένο ότι τα ψάρια δεν μπορούν να φτάσουν στο επίπεδο των θηλαστικών ή των πτηνών. Ωστόσο, για το πόσο ακριβώς έξυπνα είναι, οι απόψεις των επιστημόνων διίστανται. Παρ’ όλα αυτά όμως, έχουμε συνεχώς νέα παραδείγματα εκπαίδευσης ψαριών σε διάφορες δεξιότητες.

Για παράδειγμα, πολλά εργαστήρια μελετούν την ικανότητα των ψαριών να βρουν διέξοδο σε ένα λαβύρινθο. Ένα χρυσόψαρο ηλικίας τριών ετών, που το έχουν ονομάσει «Άλμπερτ Αϊνστάιν», έχει μάθει, μεταξύ άλλων, να βάζει μια μπάλα ποδοσφαίρου στο τέρμα και να περνά κάτω από έναν πήχη.

Πότε επινοήθηκε το κλειδί;

Ποιος ήταν ο λόγος που κατασκευάστηκαν τα πρώτα κλειδιά και οι πρώτες κλειδαριές; Γνωρίζουμε πότε πρωτοεμφανίστηκαν;

Τα παλαιότερα κλειδιά που έχουν βρεθεί είναι περίπου 4.000 ετών. Αυτό το γνωρίζουν με βεβαιότητα οι αρχαιολόγοι, καθώς σε έναν αρχαίο ναό στο Χορσαμπάντ του σημερινού Ιράκ βρέθηκε η πιο παλιά κλειδαριά στον κόσμο. Το κλειδί της κλειδαριάς δεν έχει βρεθεί, αλλά οι επιστήμονες γνωρίζουν αυτό τον τύπο κλειδαριάς και το αντίστοιχο κλειδί από μεταγενέστερα ευρήματα στην Αίγυπτο. Από αυτά τα ευρήματα ξέρουν ότι το κλειδί ήταν ένα παραλληλόγραμμο κομμάτι ξύλου, με ξύλινες προεξοχές (δόντια) που εφάρμοζαν στην κλειδαριά.

Η βασική αρχή με την οποία λειτουργούσαν οι αρχαίες κλειδαριές ήταν πως η πόρτα που ήθελαν να κλειδώσουν ασφαλιζόταν με μια ξύλινη δοκό από την πίσω πλευρά. Πάνω στη δοκό είχαν ανοιχτεί μικρές τρύπες, στις οποίες εφάρμοζαν κυλινδρικές ξύλινες προεξοχές, που συνδέονταν με ένα μηχανισμό κλειδαριάς, ακριβώς πάνω από τη δοκό. Το κλειδί είχε δόντια, τα οποία εφάρμοζαν με ακρίβεια στην κλειδαριά. Όταν το κλειδί έμπαινε σε μια τρύπα στην πόρτα, οι ξύλινες προεξοχές της κλειδαριάς έβγαιναν έξω από τη δοκό και η δοκός ωθούνταν στο πλάι, με αποτέλεσμα να ανοίγει η πόρτα.

Οι παλιές κλειδαριές χρησιμοποιούνταν για να ασφαλίζονται δωμάτια με τιμαλφή και ειδικές κρύπτες, προκειμένου να προστατευτούν από εχθρούς και κλέφτες.

Αργότερα, στη ρωμαϊκή εποχή, εμφανίστηκαν οι κλειδαριές και τα κλειδιά από σίδερο, ενώ οι Ρωμαίοι ήταν επίσης εκείνοι που εφηύραν την κλειδαρότρυπα, με μια μορφή που θυμίζει πολύ τις σημερινές κλειδαριές. Στις ρωμαϊκές πόρτες υπήρχαν μικρές προεξοχές στις κλειδαρότρυπες, έτσι ώστε το κλειδί να μην μπορεί να γυρίσει αν δεν ήταν το σωστό. Οι Ρωμαίοι ήταν επίσης οι πρώτοι που κατασκεύασαν μικρές κλειδαριές και κλειδιά, για συρτάρια ή κοσμηματοθήκες. Μερικά κλειδιά ήταν μάλιστα τόσο μικρά, που τα φορούσαν στα δάκτυλα σαν δακτυλίδια.

Πώς δεν πνίγονται τα φίδια;

Τα φίδια χρειάζονται πολύ χρόνο για να καταπιούν τη λεία τους. Πώς αναπνέουν όλη αυτή την ώρα;

Η λεία των φιδιών είναι συνήθως μεγαλύτερη σε διαστάσεις από τα ίδια, γι’ αυτό και τους παίρνει ώρες μέχρι να την καταπιούν. Καθ’ όλη αυτή τη διάρκεια, η πρόσληψη του αέρα καθίσταται δυνατή χάρη σε μια απλή προσαρμογή του αναπνευστικού τους συστήματος. Το στόμιο του λάρυγγα των φιδιών δε βρίσκεται βαθιά πίσω στο λαιμό τους, όπως στα υπόλοιπα ζώα της στεριάς. Αντίθετα, φτάνει μέχρι το μπροστινό μέρος του στόματός τους, ακριβώς πίσω από το σημείο όπου συγκλίνουν οι δύο κάτω σιαγόνες τους. Όταν τα φίδια καταπίνουν τη λεία τους, το στόμιο αυτό προωθείται λίγο προς τα έξω, ώστε η τροφή να μη φράξει την αναπνευστική οδό. Ο ίδιος ο λάρυγγας περιβάλλεται από πολύ σκληρούς δακτυλίους χόνδρου, για να μη συμπιεστεί από το σώμα του θηράματος.

Λόγω περιορισμένου χώρου, τα φίδια έχουν συνήθως μόνο έναν πνεύμονα, έτσι ώστε να μην παρεμποδίζεται η αναπνοή όταν η τροφή εισχωρεί βαθιά μέσα στο σώμα τους. Το σώμα των φιδιών αναπόφευκτα διογκώνεται, καθώς καταπίνουν μονομιάς μεγάλα θηράματα, αλλά το ζώο κατανέμει την ασκούμενη πίεση πιο εύκολα όταν διαθέτει μόνο έναν πνεύμονα.

Αυτή η ιδιαίτερη κατασκευή του λάρυγγα συναντάται σε όλα τα είδη φιδιών. Με τη βοήθεια μικρών μυών, τα φίδια μπορούν επίσης να κλείνουν το στόμιο του λάρυγγα, έτσι ώστε, όταν πίνουν νερό, αυτό να μην εισχωρεί στους πνεύμονες.

Πόσα sudoku θα μπορούσαν να υπάρχουν;

Δεν κινδυνεύετε να ξεμείνετε από Sudoku στο άμεσο μέλλον. Το 2005, ένας Βρετανός και ένας Γερμανός μαθηματικός υπολόγισαν ότι ένα Sudoku μπορεί να σχεδιαστεί με 6.670.903.752.021.072.936.960 πιθανούς τρόπους. Παραβλέποντας περιστροφές, αναστροφές κτλ., έχουμε «μόλις» 5.472.730.538 συνδυασμούς.

Μπορεί ο Δίας να μετατραπεί σε άστρο;

Στην ταινία «2010: Το έτος της παγκόσμιας συμφιλίωσης» ο πλανήτης Δίας στο τέλος μετατρέπεται σε άστρο. Μπορεί αυτό θεωρητικά να συμβεί στην πραγματικότητα;

Στο σενάριο της ταινίας, που βασίζεται στο μυθιστόρημα του Arthur Clarke, επισκέπτες από έναν εξωγήινο πολιτισμό φθάνουν στο ηλιακό μας σύστημα προκειμένου να εγκατασταθούν στο δορυφόρο του Δία Ευρώπη. Για να εξασφαλίσουν ενέργεια μετατρέπουν το Δία σε δεύτερο άστρο του ηλιακού μας συστήματος.

Φυσικά, κάτι τέτοιο είναι αδιανόητο. Για να αρχίσουν οι θερμοπυρηνικές αντιδράσεις στο εσωτερικό ενός άστρου θα πρέπει η μάζα του να υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο όριο, ώστε η θερμοκρασία και η πίεση στο εσωτερικό του να είναι τόσο υψηλές, που το υδρογόνο να αρχίσει να μετατρέπεται σε ήλιο. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η μικρότερη μάζα που θα μπορούσε να έχει ένα ουράνιο σώμα ώστε να είναι δυνατή η έναρξη πυρηνικών αντιδράσεων σύντηξης στο εσωτερικό του, υπολογίζεται τουλάχιστον στο 8% της μάζας του Ήλιου.

Όμως, η μάζα του Δία είναι μόλις το ένα χιλιοστό αυτής του Ήλιου. Αυτό σημαίνει ότι, εάν δε βρεθεί κάποιος τρόπος να αυξηθεί η μάζα του κατά 80 τουλάχιστον φορές, δεν υπάρχει πιθανότητα να μετατραπεί σε άστρο. Ας σημειωθεί εδώ ότι ο Δίας εκπέμπει περισσότερη ενέργεια απ’ όση δέχεται από τον Ήλιο. Όπως πιστεύουν οι αστρονόμοι, την επικρατέστερη εξήγηση γι’ αυτό το φαινόμενο παρέχει ο λεγόμενος «μηχανισμός Kelvin-Helmholtz». Σύμφωνα με αυτόν, καθώς η επιφάνεια ενός πλανήτη ψύχεται, η πίεση στο εσωτερικό του μειώνεται και ο πλανήτης συρρικνώνεται. Η συμπίεση αυτή με τη σειρά της ανεβάζει τη θερμοκρασία στον πυρήνα του πλανήτη.

Ποιος λαός είναι καλύτερος στις ξένες γλώσσες;

Οι κάτοικοι μιας περιοχής στην Αμαζονία κατέχουν το ανεπίσημο παγκόσμιο ρεκόρ στη γλωσσομάθεια. Εδώ κάθε χωριό έχει τη δική του γλώσσα και, σύμφωνα με τους κανόνες που ισχύουν στην κοινωνία τους, απαγορεύεται να παντρευτεί κανείς άτομο που μιλάει την ίδια γλώσσα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι κάτοικοι αυτής της περιοχής, εκτός από τη δική τους γλώσσα και τη γλώσσα των συζύγων τους, να κατέχουν συχνά και πολλές άλλες γλώσσες, που μιλιούνται στο σόι τους.

Σε επίπεδο κρατών, οι πλέον γλωσσομαθείς είναι οι κάτοικοι του Μαυρίκιου στον Ινδικό ωκεανό. Εδώ κάθε κάτοικος γνωρίζει κατά μέσο όρο 3,78 γλώσσες. Οι πιο διαδεδομένες είναι τα γαλλικά, τα αγγλικά και τα κρεόλ, αλλά και πολλές ινδικές γλώσσες. Αυτός ο γλωσσικός πλούτος οφείλεται στην πολυεθνική σύνθεση του πληθυσμού του νησιού, καθώς και στις εμπορικές συναλλαγές ειδικά με την Ινδία.

Στην Ευρώπη, στην πρώτη θέση βρίσκεται το Λουξεμβούργο, του οποίου οι κάτοικοι μιλάνε κατά μέσο όρο 3,24 γλώσσες. Οι σκανδιναβικές χώρες έχουν ένα μέσο όρο περίπου δύο γλωσσών, δηλαδή κάθε κάτοικος μιλάει μια ακόμη γλώσσα εκτός από τη μητρική του. Αντίθετα, οι κάτοικοι των μεγάλων, αγγλόφωνων κυρίως χωρών, δεν είναι τόσο γλωσσομαθείς, μια και δεν έχουν ιδιαίτερο κίνητρο να μάθουν ξένες γλώσσες.

Η έρευνα αυτή, η οποία έγινε από το Σουηδό γλωσσολόγο Mikael Parkvall, απέδειξε επίσης ότι δεν υπάρχει συσχετισμός ανάμεσα στη σχολική εκπαίδευση και τη γνώση ξένων γλωσσών. Το μόνο που έχει σημασία για τη γλωσσομάθεια ενός πληθυσμού είναι το κατά πόσο η μητρική γλώσσα είναι διαδεδομένη ή όχι σε παγκόσμιο επίπεδο.