admin

Πώς μεταμορφώνεται μια προνύμφη σε πεταλούδα;

Τι είναι αυτό που συμβαίνει μέσα στο σώμα μιας χρυσαλλίδας, για να καταλήξει μια κάμπια να γίνει πεταλούδα;

Η εντυπωσιακή μεταμόρφωση μιας προνύμφης σε πεταλούδα αρχίζει προτού η προνύμφη αλλάξει δέρμα για τελευταία φορά. Η προετοιμασία για τη νέα ζωή αρχίζει ήδη όταν η κάμπια αγκιστρώνεται σε ένα φυτό για να μετατραπεί σε χρυσαλλίδα. Μετά από μερικές μέρες αδράνειας, η προνύμφη απαλλάσσεται από το παλιό της δέρμα και γίνεται χρυσαλλίδα.

Στην αρχή, η χρυσαλλίδα έχει ανοιχτό χρώμα και εξακολουθεί να έχει αρκετά από τα χαρακτηριστικά της προνύμφης, αλλά λίγες ώρες αργότερα παίρνει την τελική μορφή της χρυσαλλίδας. Λίγες μέρες αργότερα, αρχίζουν και φαίνονται οι πρώτες δομές που θυμίζουν ολοκληρωμένη πεταλούδα. Η χρυσαλλίδα έχει προπλάσματα κεραιών, ποδιών και φτερών, τα οποία όμως είναι κολλημένα στο σώμα της. Η εξωτερική μεταμόρφωση θα χρειαστεί να περάσει από δραματικές αλλαγές.

Μέσα στο σώμα της χρυσαλλίδας, η μεταμόρφωση είναι σχεδόν ολική. Κατά τη διάρκεια του σταδίου αυτού, το οποίο –ανάλογα με το είδος της πεταλούδας– μπορεί να κρατήσει από δέκα μέρες ως τρία χρόνια, πραγματοποιείται μια πλήρης αναδόμηση του εσωτερικού της χρυσαλλίδας. Το νευρικό σύστημα και οι αναπνευστικές οδοί αναπτύσσονται πολύ, μεγαλώνει η καρδιά, ενώ το πεπτικό σύστημα προσαρμόζεται στην τροφή της πεταλούδας, που είναι υγρή. Μεγάλα τμήματα των εσωτερικών οργάνων διασπώνται και μετατρέπονται σε μια ρευστή ουσία, από την οποία δομούνται τα όργανα της ενήλικης πεταλούδας. Η χρυσαλλίδα αξιοποιεί αυτούς τους ιστούς, οι οποίοι αναδομούνται τόσο αποτελεσματικά, που στο τέλος από τη ρευστή ουσία απομένει μόνο μια μικρή σταγόνα. Όταν ολοκληρωθεί η αναδόμηση των εσωτερικών οργάνων, η πεταλούδα εγκαταλείπει το δέρμα της νύμφης και μπορεί να πετάξει.

Πόσο συνήθεις είναι οι διπλοί αστέρες;

Τα συστήματα διπλών αστέρων, το φαινόμενο, δηλαδή, όπου δύο άστρα περιστρέφονται μαζί γύρω από ένα κοινό βαρυτικό σημείο, είναι πολύ πιο συνήθη απ’ ό,τι πιστεύαμε. Τα μισά περίπου άστρα από αυτά που είναι παρόμοια με τον Ήλιο φαίνεται ότι σχηματίζουν διπλά αστρικά συστήματα. Η κατάσταση περιπλέκεται, όμως, και από το γεγονός ότι δεν είναι πάντα τόσο προφανές τι είναι άστρο και τι πλανήτης. Αν, για παράδειγμα, ο Δίας ήταν δέκα φορές βαρύτερος, θα τον θεωρούσαμε άστρο, και τότε μαζί με το γνωστό μας άστρο, τον Ήλιο, θα ήταν ένα διπλό άστρο. Αυτές οι μεταβατικές μορφές μεταξύ άστρων –με την κλασική έννοια– και πλανητών αποκαλούνται καφέ νάνοι.

Αυτή η σχετικά μεγάλη παρουσία διπλών και πολλαπλών αστρικών συστημάτων οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο σχηματίζονται τα άστρα. Η αστρογένεση πραγματοποιείται με τη συσσωμάτωση ύλης μέσα σε μεγάλα νέφη αερίων και σκόνης και την εν συνεχεία συμπύκνωσή της λόγω της εσωτερικής βαρύτητας του ίδιου του νέφους. Η συμπύκνωση αυτή συνεπάγεται αυξανόμενη ταχύτητα περιστροφής και, κατά συνέπεια, αυξανόμενη τάση να αποκολληθούν μικρότερες συσσωματώσεις αερίων και σκόνης από το μεγάλο όγκο. Αυτές οι μικρότερες συσσωματώσεις μπορούν να μετατραπούν είτε σε πλανητικό σύστημα είτε σε ένα ή περισσότερα συνοδευτικά, αυτόνομα άστρα.

Κυλάει ο χρόνος το ίδιο γρήγορα στη Γη και στον Άρη;

Πριν από τη δημοσίευση της Θεωρίας της Σχετικότητας, η απάντηση θα ήταν κατηγορηματική: ο χρόνος κυλάει εξίσου γρήγορα και στους δύο πλανήτες. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι τόσο απλά, γιατί –σύμφωνα με την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας– ο ρυθμός με τον οποίο «τρέχει» ένα ρολόι εξαρτάται από το βαρυτικό πεδίο μέσα στο οποίο βρίσκεται, όπως επίσης και από την απόστασή του από τη συσσώρευση ύλης η οποία προκαλεί το πεδίο. Έτσι, όσο ισχυρότερο είναι ένα πεδίο τόσο πιο αργό είναι το ρολόι. Επειδή η Γη έχει μεγαλύτερη μάζα από τον Άρη, το βαρυτικό της πεδίο είναι ισχυρότερο και, σύμφωνα με υπολογισμούς, αναγκάζει το ρολόι στη Γη να χάνει 0,017 δευτερόλεπτα ανά γήινο έτος σε σχέση με τον Άρη. Και επειδή η Γη βρίσκεται πιο κοντά στον Ήλιο, το ρολόι χάνει επιπλέον 0,106 δευτερόλεπτα το χρόνο.

Τέλος, σύμφωνα πάντα με την περίφημη θεωρία του Αϊνστάιν, το ρολόι χάνει 0,054 δευτερόλεπτα το χρόνο επειδή ο πλανήτης μας περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο ταχύτερα απ’ ό,τι ο Άρης. Επομένως, ένα ρολόι στη Γη χάνει 0,177 δευτερόλεπτα κάθε γήινο έτος σε σχέση με ένα ρολόι στον Άρη. Αν, δηλαδή, φανταστούμε έναν αστροναύτη που επιστρέφει στη Γη από τον Άρη μετά από πενήντα χρόνια, αυτός θα είναι κατά εννέα δευτερόλεπτα μεγαλύτερος σε ηλικία από τους υπόλοιπους ανθρώπους.

Πώς λειτουργεί μια κλειδαριά αλκοόλ;

Διάβασα κάπου ότι τα λεωφορεία, τα φορτηγά και ίσως ακόμη και τα ιδιωτικά αυτοκίνητα στο μέλλον θα εξοπλιστούν με «κλειδαριές αλκοόλ», οι οποίες θα εμποδίζουν τον οδηγό να οδηγήσει υπό την επήρεια αλκοόλ. Πώς λειτουργεί μια τέτοια κλειδαριά;

Μια «κλειδαριά αλκοόλ» λειτουργεί, ουσιαστικά, κατά τον ίδιο τρόπο που λειτουργούν και οι μετρητές των αλκοτέστ της αστυνομίας, με τη διαφορά ότι η κλειδαριά αλκοόλ συνδέεται με το σύστημα ανάφλεξης του κινητήρα. Αν η κλειδαριά καταγράψει στον εκπνεόμενο αέρα υψηλότερα ποσοστά αλκοόλ από τα επιτρεπόμενα, το αυτοκίνητο δεν παίρνει μπροστά. Υπάρχουν δύο τύποι μετρητών αλκοόλ για την κλειδαριά, που η λειτουργία τους βασίζεται είτε σε μια κυψέλη καυσίμου είτε σε έναν ημιαγωγό.

Σε μια κυψέλη καυσίμου, το αλκοόλ λειτουργεί ως καύσιμο, όπου χημική ενέργεια μετατρέπεται σε ηλεκτρικό ρεύμα. Η ένταση του ρεύματος είναι ανάλογη της ποσότητας του αλκοόλ στον εκπνεόμενο αέρα, κι έτσι μπορεί εύκολα να υπολογιστεί η περιεκτικότητα αλκοόλ στο αίμα. Στον άλλο τύπο μετρητή αλκοόλ, θερμαίνεται ένας ημιαγωγός, που κατόπιν αντιδρά με το οξυγόνο του αέρα. Το οξυγόνο, όμως, αντιδρά επίσης με το αλκοόλ στον εκπνεόμενο αέρα, κι όταν συμβαίνει αυτό, μειώνεται η αντίσταση του ημιαγωγού. Με βάση τη μέτρηση της μείωσης της αντίστασης, υπολογίζεται η περιεκτικότητα του αλκοόλ στο αίμα. Και οι δύο μέθοδοι είναι πολύ ακριβείς – το περιθώριο σφάλματος είναι της τάξης του 0,05 τοις χιλίοις.

Σε ορισμένες χώρες, π.χ., στη Σουηδία, οι κλειδαριές αλκοόλ έχουν γίνει πολύ δημοφιλείς και πολλές εταιρείες μεταφορών και λεωφορείων τις έχουν ήδη εγκαταστήσει στα οχήματά τους. Γίνεται επίσης δοκιμαστικά μια προσπάθεια, ώστε οδηγοί που έχουν καταδικαστεί για οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ να μη χάνουν το δίπλωμά τους, με τον όρο να εγκαταστήσουν κλειδαριά αλκοόλ στο αυτοκίνητό τους. Μακροπρόθεσμα, οι κλειδαριές αλκοόλ είναι πολύ πιθανόν να αποτελούν βασικό εξοπλισμό σε όλα τα καινούργια αυτοκίνητα.

Γιατί σταυρώνουμε τα χέρια μας όταν προσευχόμαστε;

Το σταύρωμα των χεριών ερμηνεύεται συνήθως με βάση την αντίληψη ότι με σταυρωμένα χέρια και κλειστά ή μισόκλειστα μάτια συγκεντρωνόμαστε καλύτερα για να προσευχηθούμε. Μια άλλη ερμηνεία είναι ότι οι σταυρωμένοι αντίχειρες σχηματίζουν ένα σταυρό, ενώ ταυτόχρονα οι παλάμες σχηματίζουν ένα κύπελλο για να υποδεχθούν τα ελέη του Θεού. Στην κατήχησή του, το 15ο αιώνα, ο Λούθηρος συνιστά το σταύρωμα των χεριών κατά την προσευχή στο τραπέζι του φαγητού.

Ωστόσο, το σταύρωμα των χεριών στην προσευχή το συναντάμε και σε μεσαιωνικές εικόνες – κατά πολύ προγενέστερες της εποχής του Λούθηρου. Στη Βίβλο δεν αναφέρεται τίποτε σχετικά με το σταύρωμα των χεριών κατά την προσευχή. Όπου γίνεται αναφορά σε στάσεις προσευχής στην Παλαιά Διαθήκη ή στις επιστολές του Παύλου, περιγράφεται η προσευχή με τα χέρια στραμμένα προς τον ουρανό ή σε γονυκλισία με χέρια και πόδια να ακουμπούν στο έδαφος.

Η –πιο εσωστρεφής– στάση με τα χέρια σταυρωμένα και το κεφάλι κατεβασμένο ανταποκρίνεται ίσως στην αντίληψη ότι οι άνθρωποι πρέπει να αποφεύγουν να προσεύχονται σε συναγωγές ή σε δημόσιους χώρους, καθώς η ευλάβεια δεν είναι σωστό να επιδεικνύεται δημοσίως.

Πώς προέκυψε το κόκκινο χαλί;

Το στρώσιμο ενός χαλιού για την υποδοχή σημαντικών προσώπων είναι αρχαία παράδοση. Ο σκοπός ήταν τα τιμώμενα πρόσωπα να αποφύγουν να πατήσουν σε χώματα ή λάσπες. Στην τραγωδία του Αισχύλου «Αγαμέμνων» στρώνεται ένα κόκκινο χαλί για τον Αγαμέμνονα, τον ήρωα και νικητή του Τρωικού πολέμου. Το κόκκινο χρώμα είναι το χρώμα του αίματος και της ζωής, αλλά και ένα βασιλικό χρώμα.

Προσβάλλεται η καρδιά από καρκίνο;

Ποτέ δεν έχω ακούσει ότι κάποιος έχει καρκίνο στην καρδιά. Δεν προσβάλλεται η καρδιά από καρκίνο;

Η καρδιά μπορεί να προσβληθεί από καρκινικούς όγκους, αλλά πρόκειται για εξαιρετικά σπάνια περίπτωση. Κλινικά παρατηρείται λιγότερο από μία τέτοια περίπτωση ανά εκατομμύριο ανθρώπους ετησίως. Αυτό οφείλεται στο ότι τα κύτταρα της καρδιάς δε διαιρούνται σχεδόν καθόλου, και σ’ αυτό διαφέρουν από τα λεγόμενα επιθηλιακά κύτταρα, στα οποία συνήθως εμφανίζονται οι όγκοι. Τέτοια κύτταρα υπάρχουν σε αφθονία στους πνεύμονες, στο έντερο, στους ιστούς των μαστών, καθώς και στο δέρμα και τους αδένες. Αντίθετα, στην καρδιά υπάρχουν λιγότερα επιθηλιακά κύτταρα και περισσότερα καρδιακά μυϊκά κύτταρα και κύτταρα συνδετικού ιστού, και αυτοί οι τύποι κυττάρων εμφανίζουν πολύ σπάνια καρκίνο. Ο καρκίνος οφείλεται σε μία βλάβη του DNA των κυττάρων. Η βλάβη συμβαίνει όταν ένα κύτταρο διαιρείται και, στη συνέχεια, τα νέα κύτταρα διαιρούνται ανεξέλεγκτα, με αποτέλεσμα να σχηματίζεται όγκος. Καθώς εκατομμύρια κυτταρικές διαιρέσεις πραγματοποιούνται κάθε ώρα στα επιθηλιακά κύτταρα του σώματος, είναι πιο σύνηθες να σχηματίζονται οι όγκοι σε αυτά.

Ωστόσο, η μετάσταση του καρκίνου από άλλα σημεία του σώματος στην καρδιά είναι κάτι που συμβαίνει αρκετά συχνά. Στο 10% περίπου των περιπτώσεων, ένας θανατηφόρος καρκίνος κάνει μεταστάσεις ή αναπτύσσει καρκινικούς όγκους στην καρδιά. Μάλιστα, λόγω της αντλητικής λειτουργίας της καρδιάς, ενδέχεται ακόμη και καλοήθεις όγκοι να αποβούν επικίνδυνοι. Μεγάλοι καλοήθεις όγκοι είναι πιθανό να σταματήσουν την τροφοδοσία αίματος σε κάποιον από τους κόλπους ή τις κοιλίες της καρδιάς, με αποτέλεσμα να επέλθει καρδιακή ανακοπή.

Δε γνωρίζουμε πολλά για τα αίτια του καρκίνου της καρδιάς. Ωστόσο, κτηνιατρικές έρευνες έδειξαν ότι ορισμένες ράτσες σκύλων είναι πιο επιρρεπείς από άλλες στην πάθηση. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι υπάρχει κάποια κληρονομική προδιάθεση σ’ αυτή την τόσο σπάνια μορφή καρκίνου.

Παθαίνουμε «ανοσία» στην οσμή του σκόρδου;

Γιατί όταν έχουμε φάει σκόρδο δεν αντιλαμβανόμαστε την οσμή του;

Το σκόρδο έχει μία από τις πιο ισχυρές και διαπεραστικές οσμές. Μόλις 0,0000004 χιλιοστά του γραμμαρίου σκόρδο ανά λίτρο αέρα αρκούν για να αντιληφθούμε την οσμή του. Όταν τρώμε οι ίδιοι σκόρδο, αναισθητοποιούνται κάποια νευρικά κύτταρα στη μύτη και τον εγκέφαλό μας, με αποτέλεσμα, μετά από λίγο, να μην μπορούμε να μυρίσουμε το σκόρδο ούτε στη δική μας αναπνοή, αλλά ούτε στων άλλων.

Αυτό οφείλεται σε ένα είδος βομβαρδισμού των αισθήσεων: τα νευρικά κύτταρα γίνονται λιγότερο ευαίσθητα, λόγω της συνεχούς επίδρασης της οσμής, με αποτέλεσμα να μη γίνεται πλέον αντιληπτή σε μας η οσμή του σκόρδου. Με άλλα λόγια, τα νευρικά κύτταρα περιορίζουν την εκπομπή σημάτων όταν πρόκειται για ένα διαρκές ερέθισμα. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό και από πολλές άλλες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, δε δίνουμε σημασία στο ότι φοράμε παπούτσια, μέχρι να μπει ένα πετραδάκι στο παπούτσι μας. Το πετραδάκι αφυπνίζει τα νευρικά μας κύτταρα, επειδή ξαφνικά αντιμετωπίζουμε ένα νέο ερέθισμα. Αν κανείς τρώει σκόρδο συστηματικά, δεν το αισθάνεται στην αναπνοή του, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δε μυρίζει σκόρδο, καθώς οι άλλοι το αντιλαμβάνονται. Δε μειώνεται, δηλαδή, η έντονη μυρωδιά του σκόρδου απλώς επειδή τρώμε πολύ σκόρδο – το μόνο που συμβαίνει είναι ότι οι ίδιοι παθαίνουμε «ανοσία» στην οσμή του.

Πόσες νοηματικές γλώσσες υπάρχουν;

Υπάρχουν περισσότερες από 100 νοηματικές γλώσσες στον κόσμο, οι οποίες αναπτύχθηκαν όπως περίπου και οι ομιλούμενες γλώσσες. Έχουν, όμως, αρκετά κοινά στοιχεία μεταξύ τους, κι έτσι οι κωφάλαλοι καταλαβαίνουν καλύτερα μια άλλη νοηματική γλώσσα απ’ ό,τι καταλαβαίνουν μια ξένη γλώσσα όσοι μιλούν.

Πιο είναι το μικρότερο ερπετό του κόσμου;

Το σαμιαμίθι Jaragua sphaero, που ζει στη Δομινικανή Δημοκρατία, έχει μήκος περίπου 16 χιλιοστά από το ρύγχος ως την άκρη της ουράς του. Χάρη στο μικρό του μέγεθος, το ερπετό κρύβεται εύκολα και δε χρειάζεται τόσο πολλή τροφή.