admin

Μας χαλάει τη διάθεση ο κακός καιρός;

Είναι γενικά γνωστό ότι υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στις καιρικές συνθήκες και τη διάθεση του ανθρώπου. Μελέτες έδειξαν ότι οι σημαντικοί παράγοντες είναι δύο: το φως και η θερμοκρασία. Όταν αυτά τα δύο παίρνουν την κατιούσα, η διάθεσή μας ακολουθεί. Δε γνωρίζουμε με βεβαιότητα τι συμβαίνει στον ανθρώπινο εγκέφαλο όταν χάνουμε τη διάθεσή μας λόγω κακού καιρού, αλλά φαίνεται ότι σε αυτή τη διαδικασία εμπλέκονται ο νευροδιαβιβαστής σεροτονίνη και η ορμόνη μελατονίνη.

Πώς μετράμε το υψόμετρο σε άλλους πλανήτες;

Στη Γη το ύψος των βουνών υπολογίζεται με βάση την επιφάνεια της θάλασσας. Πώς όμως μετράμε το ύψος των βουνών σε πλανήτες όπως ο Άρης και η Αφροδίτη, που δεν έχουν θάλασσα;

Σε άλλους πλανήτες, όπου δεν υπάρχουν θάλασσες, πρέπει να ορίσουμε κάποιο υψομετρικό μέσο όρο ως σημείο αναφοράς, και αυτό επιτυγχάνεται με μετρήσεις που γίνονται με λέιζερ ή με ραντάρ. Οι υψομετρικές διαφορές της επιφάνειας του Άρη έχουν υπολογιστεί με μεγάλη ακρίβεια από τη διαστημοσυσκευή Mars Global Surveyor. Οι μετρήσεις, που έγιναν με το όργανο Mars Orbiter Laser Altimeter, προσδιόρισαν τη μέση ακτίνα στον ισημερινό του Άρη στα 3.396.200 μέτρα, με περιθώριο λάθους συν πλην 160 μέτρα. Η μέτρηση αυτή χρησιμοποιείται τώρα ως ένα συμβατικό «υψομετρικό μηδέν» για τον Άρη.

Με τον ίδιο τρόπο μετρήθηκαν οι υψομετρικές διαφορές στην Αφροδίτη από τη διαστημοσυσκευή Magellan, που βρισκόταν σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη επί τέσσερα χρόνια, από το 1990 ως το 1994. Σε αυτή την περίπτωση, το υψομετρικό μηδέν προσδιορίστηκε ως ο μέσος όρος του υψομέτρου του επίπεδου εδάφους που συνιστά το 80% της επιφάνειας του πλανήτη.

Υπήρξε πράγματι ο Πύργος της Βαβέλ;

Έχω ακούσει ότι ο Πύργος της Βαβέλ θα έφτανε ως τον ουρανό, αλλά υπήρξε πράγματι, και τι είδους πύργος ήταν;

Το 11ο κεφάλαιο της Γένεσης της Παλιάς Διαθήκης λέει ότι κάποτε όλοι οι άνθρωποι μιλούσαν την ίδια γλώσσα και κατοικούσαν στη χώρα Σεναάρ (στη Μεσοποταμία), όπου και άρχισαν να χτίζουν μια πόλη και έναν πύργο που θα έφτανε «μέχρι τον ουρανό». Δεν τα κατάφεραν όμως ποτέ, καθώς ο Θεός, για να τους τιμωρήσει για την αλαζονεία τους, τους διασκόρπισε σε όλο τον κόσμο, αφού πρώτα τους έκανε να μιλούν διαφορετικές γλώσσες, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους. Γι’ αυτό και η περιοχή εκείνη ονομάστηκε Βαβέλ, που στα εβραϊκά σημαίνει «σύγχυση».

Η ονομασία «Βαβέλ» δεν έχει καμιά σχέση με τη Βαβυλώνα, που είναι ελληνοποιημένη απόδοση της ακκαδικής λέξης Babilu, που σημαίνει «Πύλη των θεών».

Ο Πύργος που αναφέρεται στη Γένεση παραπέμπει σε ένα ζιγκουράτ – ένα είδος κλιμακωτής πυραμίδας από ψημένους πλίνθους, με ένα ναό στην κορυφή του. Στη Μεσοποταμία (το σημερινό Ιράκ) υπάρχουν ίχνη ζιγκουράτ ηλικίας 6.000 ετών. Επίσης, στη Βαβυλώνα υπήρχε ένα ζιγκουράτ με το όνομα Etemenanki. Η πρώτη αναφορά για τον πύργο αυτό γίνεται σε μια επιγραφή του 680 π.Χ., αλλά είναι πολύ παλιότερος, και πιθανόν να αποτέλεσε την πηγή έμπνευσης για τη βιβλική ιστορία του Πύργου της Βαβέλ.

Μόνο πουλιά μπορούν να μιμούνται την ανθρώπινη φωνή;

Όπως είναι γνωστό, πολλά πουλιά έχουν την ικανότητα να μιμούνται την ανθρώπινη φωνή και να προφέρουν λέξεις. Οι καλύτεροι μίμοι της ανθρώπινης φωνής είναι οι μεγάλοι παπαγάλοι, τα παπαγαλάκια του είδους Melopsittacus undulatus της Αυστραλίας και οι μάινες.

Σε ό,τι αφορά άλλα ζώα, ελάχιστες είναι οι τεκμηριωμένες μαρτυρίες. Ορισμένοι ιδιοκτήτες γατών ισχυρίζονται, για παράδειγμα, ότι τα κατοικίδιά τους μπορούν να αναπαράγουν ανθρώπινους ήχους, αλλά κάτι τέτοιο δεν έχει διερευνηθεί επιστημονικά.

Πρόσφατα, όμως, επιβεβαιώθηκε ότι οι ελέφαντες διαθέτουν μια αξιοσημείωτη ικανότητα να βγάζουν ήχους που θυμίζουν την ανθρώπινη φωνή. Σε ένα ζωολογικό κήπο στη Νότια Κορέα, ένας φύλακας άκουσε μια μέρα κάτι σαν ανθρώπινη ομιλία στο στάβλο ενός ελέφαντα. Αποδείχθηκε ότι προερχόταν από το 15χρονο ινδικό ελέφαντα Kosik. Ο ελέφαντας μπορούσε να προφέρει μικρές λέξεις, όπως «bal» (φαγητό), «joa» (καλός) και «anja» (κάτσε).

Κατά κανόνα, οι ελέφαντες βγάζουν ήχους μόνο με την προβοσκίδα τους, αλλά οι επιστήμονες που μελέτησαν τον Kosik ισχυρίζονται πως μπορεί να μιμηθεί ανθρώπινους ήχους ξεφυσώντας αέρα από την προβοσκίδα του και διαμορφώνοντας τον ήχο με τη γλώσσα, τα πλαϊνά δόντια και το εσωτερικό από τους χαυλιόδοντές του.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το γεγονός ότι ο ελέφαντας έχει μάθει από το φροντιστή του μερικές λέξεις και τις επαναλαμβάνει –σαν παπαγάλος– δείχνει τον ιδιαίτερα στενό δεσμό που υπάρχει μεταξύ τους.

Γιατί δεν μπαγιατεύει το μέλι;

Το μέλι διατηρείται για πολλά χρόνια, ακόμη και εκτός ψυγείου. Πώς γίνεται αυτό;

Η μεγάλη ανθεκτικότητα του μελιού οφείλεται στην υψηλή περιεκτικότητα σακχάρων στο νέκταρ που συλλέγουν οι μέλισσες, από το οποίο προέρχεται το μέλι. Το μέλι αποτελείται κατά 80% από σάκχαρα.

Το μέλι περιλαμβάνει σταφυλοσάκχαρο, φρουκτόζη, καλαμοσάκχαρο, καθώς και μικρότερες ποσότητες μαλτόζης και άλλων σακχάρων. Ήδη από τη φάση της συλλογής του, η μέλισσα προσθέτει στο νέκταρ ένζυμα που αλλάζουν τη σύσταση των διαφόρων σακχάρων. Μεταξύ άλλων, ένα μέρος του σταφυλοσάκχαρου διασπάται σε σακχαρικό οξύ και περοξείδιο του υδρογόνου, ουσίες που δρουν ενάντια στα βακτηρίδια και τους μύκητες.

Επιπλέον, οι μέλισσες μειώνουν την περιεκτικότητα σε νερό, που καταλήγει να αποτελεί το 20% του μελιού, από 60% στο νέκταρ. Αυτή η μικρή περιεκτικότητα σε νερό είναι μια ακόμη σημαντική παράμετρος στην ανθεκτικότητα του μελιού, αφού έτσι εμποδίζεται η ανάπτυξη βακτηριδίων και μυκήτων. Το μέλι στερεί, θα λέγαμε, την υγρασία των βακτηριδίων και τα εξοντώνει.

Γιατί δημιουργούνται πτυχώσεις στην άμμο;

Έχω αναρωτηθεί πολλές φορές γιατί στις ερήμους, αλλά και στο βυθό της θάλασσας, η άμμος δημιουργεί πτυχώσεις. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Για να κατανοήσουμε πώς δημιουργούνται αυτοί οι σχηματισμοί στην άμμο της ερήμου πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη μας μια θεμελιώδη αρχή της αεροδυναμικής: Η πίεση του αέρα μειώνεται όταν αυτός κινείται με αυξανόμενη ταχύτητα. Αυτό το φαινόμενο είναι που, μεταξύ άλλων, δίνει δύναμη ανύψωσης στις πτέρυγες του αεροπλάνου. Όταν ο αέρας κινείται με ταχύτητα πάνω από το φτερό ενός αεροπλάνου, η πίεσή του πέφτει. Και επειδή η πίεση κάτω από το φτερό είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι στο πάνω μέρος του, το φτερό δέχεται μια δύναμη άντωσης.

Το ίδιο συμβαίνει και με την άμμο της ερήμου. Όταν ο άνεμος, δηλαδή μια αέρια μάζα, κινείται πάνω από την άμμο, θα συναντήσει στην πορεία του χαλικάκια και άλλα μικρά εμπόδια. Έτσι, ο αέρας, για ελάχιστο χρονικό διάστημα, θα αυξήσει λίγο την ταχύτητά του και θα μειώσει την πίεσή του πάνω από την επιφάνεια της άμμου. Η υποπίεση που δημιουργείται είναι αρκετή για να μπορέσει ο αέρας να σηκώσει μερικούς μικρούς κόκκους άμμου και να τους ρίξει λίγο πιο κάτω, μόλις μειωθεί η ταχύτητα και αυξηθεί η πίεσή του. Με αυτό τον τρόπο, η άμμος μεταφέρεται λίγα εκατοστά πιο πέρα από το εμπόδιο που συνάντησε ο αέρας. Αυτό το μικρό ύψωμα θα λειτουργήσει σαν ένα νέο εμπόδιο για τον αέρα, με αποτέλεσμα η διαδικασία να επαναληφθεί και να δημιουργηθεί ένα νέο λοφάκι. Αυτό μπορεί να συνεχίζεται επ’ άπειρον, και το αποτέλεσμα είναι αυτά τα χαρακτηριστικά, όμορφα σχήματα, που θυμίζουν κύματα στην έρημο.

Ακριβώς το ίδιο ισχύει και για τα υγρά, όπου επίσης δημιουργείται μια υποπίεση, καθώς η ταχύτητα του υγρού αυξάνεται όταν συναντάει ένα εμπόδιο. Έτσι, οι πτυχώσεις της άμμου στο βυθό της θάλασσας, που αισθανόμαστε στα πέλματά μας, έχουν δημιουργηθεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.

Εξαφανίζονται τα δακτυλικά αποτυπώματα;

Εξαφανίζονται οι χαρακτηριστικές αυλακώσεις του δέρματός μας, αν καούμε από φωτιά ή κάποιο οξύ;

Τα δακτυλικά αποτυπώματα μπορούν κάλλιστα να εξαφανιστούν σε περίπτωση σοβαρού εγκαύματος από φωτιά ή οξύ. Πρέπει όμως να καεί και η επιδερμίδα και το υπόδερμα ή υποδόριος ιστός. Σε αυτή την περίπτωση, δημιουργείται ουλώδης ιστός, χωρίς τις χαρακτηριστικές γραμμές που σχηματίζουν το ανθρώπινο δακτυλικό αποτύπωμα.

Πρέπει, ωστόσο, το έγκαυμα να είναι σοβαρό για να καεί το δέρμα κάτω από την επιδερμίδα – σε επιπόλαια τραύματα και καψίματα, το δακτυλικό αποτύπωμα αναδημιουργείται.

Μερικές φορές διαβάζουμε σε βιβλία και βλέπουμε σε ταινίες κακοποιούς που καίνε ή τρίβουν τα ακροδάχτυλά τους για να μην αφήσουν ίχνη, αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Στο βαθμό που η αστυνομία μπορεί να πάρει αποτυπώματα από όλα τα δάχτυλα, και ακόμη και από ολόκληρο το χέρι, θα πρέπει κανείς σχεδόν να ακρωτηριαστεί αν θέλει να είναι σίγουρος ότι δε θα αφήσει αποτυπώματα.

Τρώγεται ένα ξεπαγωμένο μαμούθ;

Το ότι οι εξερευνητές των πόλων έφαγαν κρέας μαμούθ δεν είναι παρά ένας μύθος. Το κρέας σαπίζει πολύ γρήγορα αφού ξεπαγώσει, και η μυρωδιά του είναι απαίσια. Ωστόσο, για τα σκυλιά που έσερναν τα έλκηθρα, το κρέας των μαμούθ ήταν πρώτης τάξεως λιχουδιά.

Γιατί προκαλεί αλλεργία η γύρη;

Η καταρροή, η φαγούρα, η κόπωση και το κοκκίνισμα και δάκρυσμα των ματιών που προκαλούνται από αλλεργίες σχετικές με τη γύρη οφείλονται στην πραγματικότητα σε ένα σφάλμα του ανοσοποιητικού μας συστήματος.

Το σώμα μας δε θα έπρεπε κανονικά να αντιδρά στη γύρη, αλλά κάνει λάθος διάγνωση όσον αφορά τους μικρούς κόκκους και επιστρατεύει όλες του τις δυνάμεις για να τους εξοντώσει, σαν να επρόκειτο για επικίνδυνα βακτήρια ή ιούς. Αυτή ακριβώς η άστοχη επίθεση και τα χημικά όπλα που χρησιμοποιεί το σώμα προκαλούν την αλλεργία.

Τα σωματίδια της γύρης είναι τόσο μικρά, που εισχωρούν εύκολα στον οργανισμό μας μέσω των βλεννογόνων της μύτης, των ματιών ή των πνευμόνων. Εδώ το ανοσοποιητικό μας σύστημα ενεργοποιεί αμέσως τη διαδικασία αναγνώρισής τους και, σε όσους είναι αλλεργικοί, το μηχανισμό εξολόθρευσής τους. Στα αλλεργικά άτομα, τα λευκά αιμοσφαίρια (Β-λεμφοκύτταρα) παράγουν ένα αντίδοτο μόλις έρθουν για πρώτη φορά σε επαφή με τη γύρη, υπό μορφή αντισωμάτων IgE. Τα αντισώματα κυκλοφορούν στο αίμα και προσκολλώνται στα κύτταρα που έχουν αποστολή να καλούν ενισχύσεις όταν το σώμα δέχεται εξωτερική επίθεση.

Αυτά τα βασεόφιλα κύτταρα, όπως λέγονται, υπάρχουν παντού στο σώμα μας, κυρίως όμως στο δέρμα και στους βλεννογόνους υμένες των ματιών, της μύτης και των πνευμόνων. Με τη βοήθεια των αντισωμάτων που έχουν προσκολληθεί στην επιφάνειά τους, εγκλωβίζουν ξένα σώματα, αναγνωρίζοντάς τα από την τρισδιάστατη εξωτερική τους δομή. Όταν τα κύτταρα αιχμαλωτίσουν έναν κόκκο γύρης εναντίον του οποίου το σώμα έχει δημιουργήσει αντισώματα, απελευθερώνουν νευροδιαβιβαστές, μεταξύ άλλων ισταμίνη. Αυτές οι ουσίες είναι που προκαλούν τα γνωστά συμπτώματα της αλλεργίας.

Η ισταμίνη επηρεάζει τις απολήξεις των νεύρων της μύτης και των ματιών, και το σώμα αντιδρά με κνησμό, πρήξιμο στα μάτια και καταρροή στη μύτη. Αυτή η ακραία αντίδραση δεν έχει κανένα νόημα όταν ο εισβολέας είναι απλώς γύρη, οπότε εδώ θα λέγαμε ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα μας σκαρώνει μια φάρσα.

Συνεργάζονται μεταξύ τους οι αράχνες;

Ποτέ δε βλέπουμε πολλές αράχνες στον ίδιο ιστό. Υπάρχουν αράχνες που δεν είναι «επιθετικοί ατομιστές» και λειτουργούν πιο συλλογικά;

Από τα σχεδόν 40.000 γνωστά είδη αραχνών, οι βιολόγοι γνωρίζουν περίπου 20 είδη τα οποία ζουν σε μεγάλες αποικίες, που μπορούν να φτάσουν μέχρι και αρκετές χιλιάδες άτομα.

Ορισμένα αφρικανικά και ασιατικά είδη του γένους Stegodyphus συμβιώνουν αρμονικά σε μεγάλους τρισδιάστατους ιστούς, που μπορεί να περιβάλλουν ακόμη και ένα ολόκληρο δέντρο. Οι αράχνες φροντίζουν και συντηρούν τον ιστό τους από κοινού. Εναλλάσσονται στη φροντίδα των μικρών τους και μοιράζονται τη λεία που αιχμαλωτίζουν.

Πρόσφατα, μάλιστα, ανακαλύφθηκε ένα νέο κοινωνικό είδος στο Εκουαδόρ της Νότιας Αμερικής, το Theridion nigroannulatum. Αυτές οι αράχνες φτιάχνουν κοινωνίες που θυμίζουν τις αντίστοιχες κοινωνικών εντόμων όπως οι μέλισσες, τα μυρμήγκια και οι τερμίτες. Τα θηλυκά έχουν δύο διαφορετικά μεγέθη, κάτι που δείχνει ότι υφίσταται ένα σύστημα καστών, καθώς και ένα σύστημα καταμερισμού εργασίας, όπως και στα άλλα κοινωνικά έντομα. Τέλος, μεμονωμένα άτομα ενδέχεται να συνεργάζονται με άλλα είδη αραχνών, καθώς υπάρχουν μικρές αράχνες που τρέφονται από τη λεία που αιχμαλωτίζεται σε ιστούς μεγάλων αραχνών.

Αυτό ισχύει, για παράδειγμα, για τις αράχνες του γένους Argyrodes, που συχνά ζουν στον ιστό των πολύ μεγαλύτερων αραχνών του γένους Nephila. Οι μικρές αράχνες τρέφονται από τα πολύ μικρά έντομα που αιχμαλωτίζονται στον ιστό, καθαρίζοντάς τον έτσι από ζωύφια που δεν τα τρώνε οι μεγάλες αράχνες.