admin

Σε ποιο μέρος της Γης είναι πιο γαλανός ο ουρανός;

Το ηλιακό φως είναι ένα μείγμα όλων των χρωμάτων, αλλά δεν είναι το ίδιο εύκολο για όλα τα χρώματα να φτάσουν στην επιφάνεια της Γης. Αυτό οφείλεται στο ότι το φως πρέπει να διαπεράσει την ατμόσφαιρα, στην οποία όμως σκεδάζεται (διασκορπίζεται) από τα μόρια οξυγόνου και αζώτου, δηλαδή, απορροφάται και στη συνέχεια επανεκπέμπεται προς διάφορες κατευθύνσεις. Τα διαφορετικά χρώματα του φωτός (μήκη κύματος) δε σκεδάζονται με τον ίδιο τρόπο από αυτά τα μικρά μόρια.

Έτσι, το γαλάζιο χρώμα του ουρανού οφείλεται στο γεγονός ότι το ιώδες και το μπλε χρώμα, που έχουν σχετικά βραχέα μήκη κύματος, σκεδάζονται πολύ περισσότερο από τα υπόλοιπα χρώματα του λευκού φωτός. Αυτός είναι ο λόγος που ο ουρανός είναι γαλανός, ενώ ο Ήλιος έχει κιτρινωπό ή κοκκινωπό χρώμα, καθώς το φως αυτών των χρωμάτων διαπερνά ευκολότερα την ατμόσφαιρα και φτάνει στο μάτι του παρατηρητή.

Ταυτόχρονα, το χρώμα εξαρτάται και από το πάχος της ατμόσφαιρας. Στην άκρη του ορίζοντα, όπου το φως έχει διανύσει μεγαλύτερες αποστάσεις μέσω της ατμόσφαιρας, μεγάλο μέρος του μπλε φωτός ανακλάται εντελώς. Γι’ αυτό και ο ουρανός εκεί είναι πιο λευκός, ακόμη και τις πιο διαυγείς ημέρες.

Για να βρούμε την περιοχή με τον πιο γαλανό ουρανό στη Γη, πρέπει να μελετήσουμε το χρωματικό φάσμα του ουρανού σε πολλά και διαφορετικά μέρη.

Το 2006, φυσικοί του βρετανικού National Physical Laboratory διεξήγαγαν μια σχετική έρευνα, σε συνεργασία με το ταξιδιωτικό γραφείο Expedia. Κατέγραψαν τα χρώματα του ουρανού σε διάφορους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς σε όλο τον κόσμο, και έτσι μπόρεσαν να αποφανθούν πού κυριαρχεί περισσότερο το μπλε χρώμα.

Από τα 25 μέρη που μελέτησαν, το Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας μπορεί να καυχηθεί ότι έχει τον πιο γαλανό ουρανό.

Τι κάνουν τα καβούρια μέσα στις πίννες;

Όταν μαζεύουμε πίννες, βλέπουμε ενίοτε ένα καβούρι μέσα στο όστρακο. Τι δουλειά έχει το καβούρι εκεί μέσα;

Πρόκειται για το μικρό καβούρι Pinnotheres pisum, που ενίοτε βρίσκουμε μέσα στις πίννες. Τα καβούρια αυτά είναι μικρά σαν μπιζέλια, καθώς το κέλυφος του αρσενικού δεν υπερβαίνει τα 8 χιλιοστά και του θηλυκού τα 14 χιλιοστά. Τα δύο φύλα ξεχωρίζουν επίσης από το ότι το αρσενικό έχει σκληρές δαγκάνες και κέλυφος, ενώ το θηλυκό συνήθως έχει μαλακό κέλυφος. Αυτή η διαφορά είναι, πιθανότατα, ο λόγος που το αρσενικό εγκαταλείπει την πίννα του για να ζευγαρώσει με ένα θηλυκό μέσα στη δική του πίννα. Τα μικροσκοπικά αυτά καβούρια έχουν προσαρμοστεί να ζουν μέσα σε μεγάλα οστρακοειδή και είναι πολύ διαδεδομένα –από τις ακτές της Δυτικής Αφρικής μέχρι και τη Σκανδιναβία. Τρέφονται με φυτοπλαγκτόν, που φιλτράρουν τα οστρακοειδή με τα βράγχιά τους.

Παλιότερα οι ζωολόγοι πίστευαν ότι αυτή η συμβίωση δε βλάπτει τα οστρακοειδή, αλλά πρόσφατα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η παρουσία των καβουριών κάνει ζημιά στα λεπτεπίλεπτα βράγχια των οστρακοειδών και, επιπλέον, ότι τα καβούρια «κλέβουν» τροφή που προορίζεται για τα οστρακοειδή. Γι’ αυτό, τα καβούρια θεωρούνται πλέον παράσιτα των οστρακοειδών.

Γιατί υπάρχουν περισσότερα ζωικά είδη στους τροπικούς;

Έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες πάνω σε αυτό το ζήτημα. Μία από αυτές λέει ότι το πλήθος των ζωικών ειδών αυξάνει όσο κινούμαστε από τους πόλους προς τις τροπικές ζώνες της Γης γιατί οι θερμές περιοχές αποτελούν ένα σταθερότερο περιβάλλον, στο οποίο τα είδη μπορούν πολύ ευκολότερα να εξελιχθούν και να εξειδικευτούν σε μια αποτελεσματική εκμετάλλευση των διαθέσιμων πόρων. Στις εύκρατες και ψυχρές περιοχές, τα είδη δεν είχαν την ίδια άνεση χρόνου να εξελιχθούν, καθώς αυτές πλήττονταν συχνότερα από παγετωνικές περιόδους και κλιματικές αλλαγές, κάτι που οδήγησε πολλά είδη στον αφανισμό.

Τα ζωικά είδη των εύκρατων περιοχών εκτίθενται επίσης σε μεγάλες εποχιακές διακυμάνσεις της θερμοκρασίας, οι οποίες δημιουργούν ένα ασταθές περιβάλλον, κάτι που, σύμφωνα με ορισμένους βιολόγους, δεν ευνοεί πολλά από αυτά τα είδη. Έρευνες έχουν δείξει, για παράδειγμα, ότι οι εναλλαγές των εποχών συνιστούν ένα μεγάλο εμπόδιο για την εξάπλωση των τροπικών ειδών προς το βορρά ή το νότο.

Η εμφάνιση νέων ειδών στους τροπικούς ευνοείται επίσης από τη μεγάλη ηλιοφάνεια, που είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της φωτοσύνθεσης, και συνεπώς της ανάπτυξης της χλωρίδας. Τα ζώα εξασφαλίζουν άφθονη τροφή, καθώς και πρόσβαση σε πολλούς κρίκους των τροφικών αλυσίδων. Όσο πλησιάζουμε προς τους πόλους, αντίθετα, η βλάστηση γίνεται τόσο περιορισμένη, που οι τροφικές αλυσίδες έχουν πολύ λίγα επίπεδα – γεγονός που λειτουργεί ανασταλτικά στη εξέλιξη νέων ειδών.

Ποιος έχει βρεθεί σε μεγαλύτερη απόσταση από τη Γη;

Εξαιτίας μιας έκρηξης στο αμερικανικό διαστημόπλοιο Apollo 13, οι αστροναύτες James Lovell, John Swigert και Fred Haise δεν κατάφεραν να προσσεληνωθούν στο φεγγάρι – κατέρριψαν όμως το ρεκόρ απόστασης από τη Γη. Όταν το σκάφος τους μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη προκειμένου να επιστρέψει στη Γη, η απόσταση από την πίσω μεριά του φεγγαριού ήταν 254 χιλιόμετρα. Έτσι, οι τρεις αστροναύτες βρέθηκαν σε απόσταση 400.171 χιλιομέτρων από τη Γη.

Γιατί υπάρχει το σεξ;

Γιατί υπάρχουν τα δύο φύλα και δεν μπορούμε να αναπαραχθούμε χωρίς σεξ;

Το ερώτημα αυτό απασχολεί τους επιστήμονες εδώ και πολύ καιρό. Αρκετές θεωρίες έχουν διατυπωθεί, χωρίς όμως να υπάρχει ακόμη οριστική απάντηση. Μια θεωρία –ίσως η πιο πειστική– λέει ότι τα φύλα εξελίχθηκαν για να «κάνουν δύσκολη» τη ζωή των παρασίτων, αφού με τη φυλετική αναπαραγωγή αυξάνεται η γενετική ποικιλότητα των απογόνων, που έτσι δεν μπορούν να τους «αναγνωρίζουν» εξίσου εύκολα τα παράσιτα.

Η αυξημένη προσαρμοστικότητα στο διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον ήταν πιθανώς ένα πλεονέκτημα που απέκτησαν οι οργανισμοί όταν εμφανίσθηκαν τα φύλα. Η αυξημένη γενετική ποικιλότητα στα είδη με εγγενή αναπαραγωγή έχει να κάνει με το ότι η αναπαραγωγή εδώ μπορεί να λάβει χώρα μόνο όταν ένα ωάριο και ένα σπερματοζωάριο –το καθένα με το δικό του «φορτίο» χρωμοσωμάτων– συγχωνευθούν, δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις για τη γέννηση ενός νέου ατόμου με διπλή σειρά χρωμοσωμάτων, η οποία είναι διαφορετική από αυτή των γονέων του.

Τα ασεξουαλικά είδη αναπαράγονται με παρθενογένεση, όπως λέγεται, η οποία δίνει απογόνους που είναι πανομοιότυποι κλώνοι του μητρικού ατόμου. Με αυτή την αναπαραγωγική στρατηγική, τα ασεξουαλικά είδη μπορούν να αξιοποιήσουν καλύτερα από τα είδη που αναπαράγονται σεξουαλικά διαθέσιμους πόρους που είναι ομοιογενείς και υπάρχουν σε αφθονία στο περιβάλλον τους, καθώς, μεταξύ άλλων, μπορούν να πολλαπλασιάζονται ταχύτατα.

Ορισμένα ζωικά είδη, όπως π.χ. οι διαφανείς μακροασπόνδυλες δάφνιες (ψύλλοι της θάλασσας), μπορούν μάλιστα να αναπαραχθούν τόσο με φυλετική αναπαραγωγή όσο και με παρθενογένεση, ανάλογα με την ποσότητα τροφής που υπάρχει στο περιβάλλον.

Γιατί ανατριχιάζουμε;

Η ανατριχίλα είναι μια παροδική τοπική μεταβολή στην επιδερμίδα. Μικροί μύες στις ρίζες των τριχών συστέλλονται, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται τα χαρακτηριστικά μικρά εξάρματα, που κάνουν τις τρίχες μας να ανασηκώνονται. Συνήθως πρόκειται για μια αντίδραση στο κρύο ή στο φόβο.

Στους σημερινούς ανθρώπους η ανατριχίλα δεν έχει κάποια πρακτική σημασία, αλλά σε παλιότερες εποχές, όταν οι άνθρωποι ήταν πιο τριχωτοί, αυτή η φυσική λειτουργία ήταν χρήσιμη, και συγκεκριμένα εξυπηρετούσε δύο σκοπούς: Αφ’ ενός, το ανασηκωμένο τρίχωμα λειτουργούσε ως άμυνα κατά του ψύχους, καθώς ο αέρας που εγκλωβίζεται ανάμεσα στις τρίχες αποτελεί εξαίρετο μονωτικό, και αφ’ ετέρου, αυτή η διόγκωση του τριχώματος έκανε τους ανθρώπους να δείχνουν πιο μεγαλόσωμοι και πιο τρομακτικοί, κάτι που φυσικά χρησίμευε στο να φοβίσουν τους εχθρούς τους, όταν υπήρχε ανάγκη.

Κυκλοφορούσαν οι αρχαίοι Έλληνες γυμνοί;

Παρ’ όλο που το γυμνό αποτελεί τον κανόνα στην κλασική τέχνη, οι αρχαίοι Έλληνες δε συνήθιζαν να κυκλοφορούν γυμνοί, όπως βεβαιώνουν οι ιστορικοί. Εξαίρεση αποτελούσαν οι αθλοπαιδιές των νέων στα γυμναστήρια, ή γυμνάσια – όροι που, όπως είναι προφανές, προέρχονται από τη λέξη γυμνός. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες, επίσης, οι άντρες αγωνίζονταν γυμνοί.

Το γυμνό στην κλασική τέχνη ήταν ένας τρόπος για να αναπαραστήσουν οι καλλιτέχνες πιο ζωντανά τις αντρικές μορφές και να τονίσουν τους ρόλους που αυτές επιτελούσαν. Για παράδειγμα, απεικονίζοντας θεούς, πολεμιστές και ήρωες χωρίς ρούχα, ο καλλιτέχνης είχε τη δυνατότητα να εκθειάσει την ανδρεία τους. Σύμφωνα με τον –ειδικό επί του θέματος– Αμερικανό ιστορικό τέχνης Jeffrey Hurwit, οι πολεμιστές της εποχής ήταν πάντα ντυμένοι. Αν πήγαιναν ακάλυπτοι στη μάχη, θα ήταν σαν να οδηγούνται σε βέβαιο θάνατο, σημειώνει ο Hurwit.

Πώς μπορούμε να μετράμε τη θερμοκρασία από απόσταση;

Έχω δει να μετράται η θερμοκρασία αντικείμενων από απόσταση, με τη βοήθεια ενός ειδικού οργάνου, το οποίο εκπέμπει στο αντικείμενο μια ακτίνα λέιζερ. Πώς μπορεί μια ακτίνα λέιζερ να μετράει τη θερμοκρασία;

Η συσκευή αυτή ονομάζεται θερμόμετρο υπέρυθρης ακτινοβολίας, και υπάρχει σε πολλές παραλλαγές – όλες βασισμένες στην ίδια αρχή λειτουργίας. Μετράει την υπέρυθρη ακτινοβολία που εκπέμπεται από οποιοδήποτε σώμα. Η ακτίνα λέιζερ που διαθέτουν ορισμένα υπέρυθρα θερμόμετρα χρησιμεύει απλώς στο να προσδιορίζουμε με ακρίβεια το αντικείμενο του οποίου επιθυμούμε να μετρήσουμε τη θερμοκρασία, και ως εκ τούτου δεν είναι αναγκαία για τη λειτουργία του θερμομέτρου.

Το 1879, ο Αυστριακός φυσικός Joseph Stefan διαπίστωσε ότι η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που εκπέμπει ένα αντικείμενο εξαρτάται από τη θερμοκρασία του. Πιο συγκεκριμένα, η ακτινοβολία του, και μαζί και το υπέρυθρο τμήμα της, αυξάνεται κατ’ αναλογία προς την απόλυτη θερμοκρασία –δηλαδή το πλήθος των βαθμών πάνω από το απόλυτο μηδέν– στην τέταρτη δύναμη. Ένα υπέρυθρο θερμόμετρο συλλαμβάνει την ακτινοβολία, και κατόπιν ένας μικρός υπολογιστής «μεταφράζει» την ακτινοβολία σε θερμοκρασία. Η μέθοδος αυτή είναι ακριβής και γρήγορη, και χρησιμοποιείται, μεταξύ άλλων, για τη μέτρηση της θερμοκρασίας αντικειμένων που βρίσκονται εν κινήσει. Καθώς δεν υπάρχει άμεση επαφή μεταξύ θερμομέτρου και αντικειμένου, η μέθοδος έχει πλεονεκτήματα από απόψεως υγιεινής, και αυτός είναι ένας από τους λόγους που χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της θερμοκρασίας των τροφίμων.

Το μειονέκτημα είναι ότι ένα υπέρυθρο θερμόμετρο μετρά μόνο την επιφανειακή θερμοκρασία ενός αντικειμένου. Επιπλέον, ενδέχεται να προκύψει σφάλμα μέτρησης όταν εστιάζουμε το όργανο σε λείες και ανακλαστικές επιφάνειες. Η ακρίβεια των μετρήσεων μπορεί επίσης να επηρεαστεί από τη θερμότητα άλλων αντικειμένων που βρίσκονται κοντά.

Ποιος μέτρησε πρώτος την ταχύτητα του φωτός;

Πότε ανακαλύψαμε ότι το φως ταξιδεύει με χιλιάδες χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο;

Μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα, οι επιστήμονες πίστευαν ότι το φως διαδίδεται ακαριαία, αλλά το 1676 ο Δανός αστρονόμος Ole Roemer παρατήρησε «την απόκλιση του φωτός», όπως ονόμασε το φαινόμενο.

Ο Roemer διαπίστωσε ότι όσο πιο μακριά βρίσκεται η Γη από το Δία τόσο περισσότερο χρόνο χρειάζεται το φως της Ιώς –δορυφόρου του Δία– για να φτάσει σε εμάς. Υπολόγισε ότι το φως χρειάζεται 22 λεπτά για να καλύψει μια απόσταση που αντιστοιχεί στη διάμετρο της τροχιάς της Γης γύρω από τον Ήλιο, και με βάση αυτό υπολόγισε την ταχύτητα του φωτός στα 220.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι το φως κάνει αυτό το ταξίδι σε λιγότερο από 17 λεπτά, οπότε η ταχύτητα που υπολόγισε ο Roemer ήταν μικρότερη από την πραγματική. Το φως ταξιδεύει στο κενό με ταχύτητα 299.792.458 μέτρων το δευτερόλεπτο.

Γιατί οι Εβραίοι και οι Μουσουλμάνοι δεν τρώνε χοιρινό;

Το ότι οι Εβραίοι πρέπει να απέχουν πλήρως από την κατανάλωση χοιρινού αναφέρεται στο Λευιτικό και στο Δευτερονόμιο της Παλαιάς Διαθήκης. Η απαγόρευση είναι παλαιότερη κατά αρκετές εκατοντάδες χρόνια της αντίστοιχης του Κορανίου, αλλά οι συνθήκες που οδήγησαν σε αυτές τις απαγορεύσεις είναι λίγο πολύ οι ίδιες.

Σε πολλούς πολιτισμούς, το γουρούνι θεωρούνταν απεχθές, γιατί κυλιέται στη λάσπη και τρώει περιττώματα, ενώ στην Παλαιά Διαθήκη χαρακτηρίζεται ακάθαρτο γιατί δε μηρυκάζει, δεν τρέφεται δηλαδή με χορτάρι. Ωστόσο, πολύ πριν από την εγκατάσταση των Εβραίων στη Χαναάν, στη γη που βρίσκεται δυτικά του ποταμού Ιορδάνη, οι άνθρωποι εκεί έτρωγαν χοιρινό.

Σε ανασκαφές έχουν βρεθεί οστά χοίρων που χρονολογούνται 5.000 χρόνια πριν. Ορισμένα από αυτά προέρχονται από θυσίες, άρα οι χοίροι θα πρέπει να θεωρούνταν ιερά ζώα. Είναι πιθανό η αντίθεση προς τη θρησκεία των Χαναανιτών να οδήγησε τους Εβραίους νομοθέτες να απαγορεύσουν αυστηρά το χοιρινό.