admin

Διαθέτουν τα φυτά ανοσοποιητικό σύστημα;

Τα φυτά έχουν μιας κάποιας μορφής ανοσοποιητικό σύστημα, που όμως δεν είναι τόσο εξελιγμένο όσο του ανθρώπου και των άλλων σπονδυλωτών ζώων. Τα σπονδυλωτά παράγουν αντισώματα, διαθέτουν όργανα εξειδικευμένα στην καταπολέμηση λοιμώξεων και έχουν κύτταρα που καταδιώκουν παθογόνους οργανισμούς μέσα στο σώμα.

Ωστόσο, οι αμυντικοί μηχανισμοί των φυτών κατά των εχθρικών ιών, βακτηρίων και σκουληκιών έχουν και κοινά χαρακτηριστικά με αυτούς των σπονδυλωτών. Όπως ακριβώς στα σπονδυλωτά, έτσι και στα φυτά, το αμυντικό σύστημα αναγνωρίζει τους νοσογόνους παράγοντες και μπορεί να τους ξεχωρίζει από τα κύτταρα και τα όργανα του ίδιου του φυτού.

Συγκεκριμένες πρωτεΐνες αναγνωρίζουν το DNA των βακτηρίων ή ορισμένα μόρια στην επιφάνειά τους. Κατόπιν, επιτίθενται στον εχθρό του φυτού με ντεφενσίνες, που είναι μόρια με 15-20 αμινοξέα. Αυτές οι ντεφενσίνες σκοτώνουν τα βακτήρια σε ένα δύο δευτερόλεπτα τρυπώντας την κυτταρική τους μεμβράνη. Τα φυτά διαθέτουν και άλλες λειτουργίες που τους εξασφαλίζουν ανθεκτικότητα, ενώ μπορούν επίσης να περιορίσουν και συχνά να αναχαιτίσουν μια λοίμωξη απορρίπτοντας τους μολυσμένους ιστούς.

Γιατί οι δύο πλευρές μιας κρέπας δεν είναι ολόιδιες;

Ο χυλός που χύνεται στη μεταλλική πλάκα στρώνεται ομοιόμορφα, απορροφώντας την ίδια θερμότητα σε όλα τα σημεία του. Ο χυλός ανυψώνεται δημιουργώντας στην πάνω μεριά του μικρές φουσκάλες. Όταν αναποδογυρίζουμε την κρέπα, οι φουσκάλες θα κάτσουν πιο βαριά στην πλάκα και θα πάρουν πιο σκούρο χρώμα. Αυτός είναι ο λόγος που η μια μεριά της κρέπας έχει κηλίδες.

Γιατί έχουμε καστανά ή γαλανά μάτια;

Πώς γίνεται και οι άνθρωποι δεν έχουν, π.χ., κόκκινα, κίτρινα ή πορτοκαλί μάτια;

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε καστανά, γαλάζια, και πιο σπάνια πράσινα ή γκρίζα μάτια, ενώ τα πουλιά συχνά έχουν και κόκκινα, κίτρινα ή λευκά μάτια. Ο λόγος γι’ αυτή την περιορισμένη χρωματική ποικιλία των ματιών μας είναι ότι η ίριδά μας διαθέτει περιορισμένη γκάμα χρωστικών, ενώ άλλα ζωικά είδη έχουν πολλών ειδών χρωστικές στα μάτια τους. Η σημαντικότερη χρωστική ουσία στο ανθρώπινο μάτι είναι η μαύρη μελανίνη, που μας δίνει τα καστανά μάτια. Στα γαλανά μάτια, η ίριδα έχει μικρές ποσότητες μελανίνης και το γαλανό εμφανίζεται επειδή το μάτι απορροφά ορισμένα μήκη κύματος φωτός και ανακλά τα υπόλοιπα. Όταν τα μάτια είναι πράσινα, αυτό δεν οφείλεται σε κάποια πράσινη χρωστική, αλλά σε μια μέτρια ποσότητα μελανίνης. Αν κοιτάξουμε προσεκτικά ένα πράσινο μάτι, μοιάζει με γαλανό που η ίριδά του έχει στίγματα σκουρόχρωμης μελανίνης.

Γιατί η ταχύτητα πιέζει το πλοίο προς τα κάτω;

Αληθεύει ότι τα μεγάλα πλοία βυθίζονται ελαφρώς όταν αναπτύσσουν υψηλή ταχύτητα;

Όταν τα μεγάλα πλοία πλέουν σε σχετικά μικρά βάθη και οι μηχανές τους δουλεύουν στο φουλ, κατά κάποιο τρόπο τα «τραβά» ο βυθός. Αυτού του είδους η βύθιση οφείλεται στο λεγόμενο «φαινόμενο Βεντούρι». Το νερό κάτω από το πλοίο συμπιέζεται και ρέει ταχύτερα από το κανονικό. Όταν η ταχύτητα του νερού αυξάνεται, η πίεση πέφτει και το σκάφος βυθίζεται ελαφρώς.

Στο φαινόμενο αυτό σημαντικό ρόλο παίζουν το βάθος της θάλασσας και η ταχύτητα του πλοίου. Το φαινόμενο μπορεί, ανάλογα με την περίπτωση, να είναι επικίνδυνο ή ωφέλιμο. Αρκετά πλοία έχουν υποστεί ζημιές επειδή οι πλοίαρχοι δεν το πήραν υπ’ όψη τους. Αυτό, για παράδειγμα, συνέβη το 1992 με το περίφημο κρουαζιερόπλοιο Queen Elizabeth II. Από την άλλη, το φαινόμενο διευκολύνει τη διέλευση πλοίων κάτω από γέφυρες, όπως συνέβη όταν το μεγάλο κρουαζιερόπλοιο Liberty of the Seas πέρασε κάτω από τη γέφυρα του Great Belt στη Δανία. Ο καπετάνιος και ο πλοηγός επέλεξαν το πλοίο να περάσει από κάτω με τη μέγιστη ταχύτητα. Το πλοίο βυθίστηκε ελαφρώς, τόσο όσο χρειαζόταν για να αυξηθεί η απόσταση ανάμεσα στο άκρο του καταρτιού του πλοίου και το κάτω μέρος του καταστρώματος της γέφυρας.

Τα αγωνιστικά σκάφη, σε μεγάλες ταχύτητες, σηκώνονται στον αέρα αντί να βυθίζονται, αλλά αυτό οφείλεται στο κύτος τους, που είναι εντελώς διαφορετικό από αυτό των μεγάλων πλοίων. Τα ταχύπλοα έχουν αεροδυναμικό σκαρί, που είναι φτιαγμένο έτσι ώστε να τα σηκώνει από το νερό και, σε πολύ υψηλές ταχύτητες, να τα κάνει σχεδόν να γλιστρούν στην επιφάνεια.

Τι βάθος έχει η πιο βαθιά τρύπα;

Για να μελετήσουν το φλοιό της Γης, οι Ρώσοι άνοιξαν μεταξύ 1970 και 1989 στη χερσόνησο Κόλα, στα σύνορα με τη Νορβηγία, την πιο βαθιά τρύπα της Γης. Η τρύπα έχει διάμετρο 21,4 εκατοστά και έφτασε σε βάθος 12.262 μέτρων.

Πόσο παχύ είναι το δέρμα;

Στα περισσότερα σημεία η επιδερμίδα μας έχει πάχος 2-3 χιλιοστά, με αρκετές όμως αποκλίσεις. Το παχύτερο δέρμα το έχουμε στις πατούσες και τις παλάμες και το λεπτότερο στα βλέφαρα. Καθώς γερνάμε, το δέρμα λεπταίνει ακόμη περισσότερο. Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος και στους ενήλικες ζυγίζει 10 κιλά.

Τι είναι η φωτιά και οι φλόγες;

Από τι αποτελείται τελικά η φωτιά και γιατί οι φλόγες είναι κόκκινες;

Η φωτιά, με βάση τη θερμότητα που εκπέμπει και την όψη της, θα μπορούσε να εμπίπτει στην κατηγορία «ύλη», και είναι απολύτως κατανοητό γιατί οι αρχαίοι Έλληνες φυσικοί φιλόσοφοι θεωρούσαν τη φωτιά ένα «στοιχείο», ακριβώς όπως τον αέρα, το νερό και τη γη. Επιπλέον, αποδεικνύεται ότι κάτι ήξεραν όταν συμπεριλάμβαναν τη φωτιά στα ελαφριά στοιχεία, καθώς η φωτιά δεν είναι τίποτε περισσότερο από πυρακτωμένα αέρια.

Η φλόγα ενός κεριού από στεαρίνη δεν είναι παρά στεαρίνη που καίγεται και εξατμίζεται, ενώ η φωτιά στην ξυλόσομπα αποτελείται από τα αέρια που απελευθερώνονται από την καύση του ξύλου. Το χρώμα της φωτιάς εξαρτάται από τη θερμοκρασία που αναπτύσσεται κατά την καύση. Όσο πιο υψηλή είναι η θερμοκρασία, τόσο πιο κοντά στο μπλε ή στο ιώδες είναι οι φλόγες. Οι χαμηλής έντασης φωτιές είναι συνήθως κόκκινες. Παρ’ όλο που η φλόγα ενός κεριού στεαρίνης έχει θερμοκρασία χιλιάδων βαθμών, μπορούμε, όπως είναι γνωστό στους περισσότερους, να περάσουμε γρήγορα το χέρι μας από πάνω της χωρίς να αισθανθούμε πόνο. Αυτό συμβαίνει γιατί η φωτιά αποτελείται από θερμά αέρια, και επομένως πρόκειται για ενέργεια σε αραιωμένη, θα λέγαμε, μορφή.

Γιατί οι γυναίκες κάνουν πιο στρογγυλά γράμματα;

Το αν και κατά πόσον ο γραφικός χαρακτήρας συνδέεται με την προσωπικότητα δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά, αλλά από τότε που συστηματοποιήθηκε η γραφολογία, στα τέλη του 19ου αιώνα, οι γραφολόγοι κάνουν λόγο για μια τυπικά γυναικεία και μια τυπικά αντρική γραφή. Η τυπικά γυναικεία γραφή χαρακτηρίζεται από καμπύλες και μαλακά περάσματα, ενώ η αντρική από ευθείες γραμμές και γωνίες. Ο γραφικός χαρακτήρας έχει να κάνει με κινήσεις μυών, γι’ αυτό και θεωρείται μέρος της γλώσσας του σώματος, που επίσης είναι χαρακτηριστική για κάθε ξεχωριστό άτομο.

Οι γραφολόγοι υποστηρίζουν ότι ο γραφικός χαρακτήρας των γυναικών υποδηλώνει συναισθηματισμό και εσωστρέφεια. Αντιθέτως, η αντρική γραφή παραπέμπει σε εξωστρεφή άτομα, με υψηλό αίσθημα καθήκοντος. Είναι πάντως υπό συζήτηση το κατά πόσον αυτές οι ψυχικές ιδιότητες είναι έμφυτες, ανάλογα με το φύλο, ή είναι επίκτητες.

Γιατί τα ζώα της στεριάς μίκρυναν;

Γιατί πολλά από τα χερσαία ζώα των προϊστορικών χρόνων –και όχι μόνο οι δεινόσαυροι– ήταν τόσο μεγάλα;

Εκτός από τους δεινοσαύρους, που εξαφανίστηκαν πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια περίπου, υπήρχαν στο απώτερο παρελθόν πολλά χερσαία ζώα με γιγαντιαίες διαστάσεις. Πολλές ομάδες ζώων αντιπροσωπεύονταν από γίγαντες, κατά πολύ μεγαλύτερους από τα σημερινά συγγενικά τους είδη. Θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να αναφέρουμε το βραδύποδα Megatherium, που έφτανε και τα 6 μέτρα μήκος και βάδιζε αργά στις καταπράσινες πεδιάδες της Νότιας Αμερικής, μέχρι και πριν από 11.000 χρόνια· ή ακόμη μια τεράστια αρκούδα, την Arctodus simus, που με βάρος περίπου έναν τόνο ήταν το μεγαλύτερο χερσαίο σαρκοβόρο θηλαστικό της ίδιας περιόδου.

Πάντως, το μεγαλύτερο σαρκοφάγο θηλαστικό που υπήρξε ποτέ ήταν ένα ζώο που έμοιαζε με λύκο, το Andrewsarchus mongoliensis, που έζησε πριν από 40 εκατομμύρια χρόνια. Από τους κροκόδειλους, αξίζει να αναφέρουμε τον Deinosuchus, που ήταν τρομακτικός, όπως υποδηλώνει και το πρώτο συνθετικό «δεινός», που μοιράζεται με τους δεινοσαύρους. Έφτανε σε μήκος τα 11 μέτρα, ενώ μόνο το κρανίο του ήταν 2 μέτρα μακρύ.

Οι ζωολόγοι ονομάζουν αυτό το φαινόμενο, δηλαδή το να γίνονται ορισμένα είδη ασυνήθιστα μεγαλόσωμα, γιγαντισμό. Δε γνωρίζουμε ακριβώς για ποιο λόγο και κάτω από ποιες συνθήκες εμφανίζεται το φαινόμενο, αλλά ο γιγαντισμός ενδεχομένως είναι μια τάση ορισμένων ειδών να απαλλαγούν από την απειλή των σαρκοφάγων θηρευτών τους. Οι ελέφαντες, για παράδειγμα, είναι τόσο μεγάλοι, που μόνο τα μικρά και αδύναμα άτομα του είδους κινδυνεύουν από τα σαρκοβόρα, π.χ. από τα λιοντάρια. Τα φυτοφάγα μπορούν να εξελιχθούν σε γίγαντες μόνο αν ζουν σε περιοχές με πλούσια και εύκολα προσβάσιμη χλωρίδα. Όσο πιο μεγάλα γίνονται τα φυτοφάγα τόσο περισσότερο τα ακολουθούν στο γιγαντισμό και τα σαρκοφάγα.

Αν και τα γιγαντιαία ζώα έχουν πολλά πλεονεκτήματα, είναι μάλλον ευάλωτα στις περιβαλλοντικές αλλαγές. Όταν η βλάστηση λιγοστεύει, τα μεγαλόσωμα φυτοφάγα δυσκολεύονται να επιβιώσουν. Και αν αφανίζονται αυτά, τότε αφανίζονται και τα μεγαλόσωμα σαρκοφάγα, αφού θα πρέπει να ξοδεύουν πολλή ενέργεια για να αιχμαλωτίζουν πολλά μικρά ζώα. Προς το τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων, πριν από 10.000 με 12.000 χρόνια, πολλά μεγάλα ζώα εξαφανίστηκαν, μεταξύ άλλων τα μαμούθ, τα γιγαντιαία ελάφια και οι γιγαντιαίοι βραδύποδες. Πολλοί ζωολόγοι υποστηρίζουν ότι ο αφανισμός αυτών των ζώων ήταν αποτέλεσμα της συστηματικής θήρευσής τους από τον άνθρωπο σε συνδυασμό και με τις κλιματικές αλλαγές.

Καταστρέφονται τα διαστημόπλοια από συγκρούσεις με σωματίδια;

Γιατί τα διαστημόπλοια δε συγκρούονται και δεν καταστρέφονται από διαστημικά σωματίδια που κινούνται με μεγάλες ταχύτητες;

Διάφορα σωματίδια πέφτουν συνεχώς πάνω σε διαστημόπλοια και σε δορυφόρους στο διάστημα. Ευτυχώς, όμως, τα σωματίδια αυτά είναι κατά κανόνα τόσο μικρά, που δεν προξενούν ζημιές, παρ’ όλο που ταξιδεύουν με ταχύτητες πολλών χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Τα διαστημόπλοια διαθέτουν μια ασπίδα που τα προστατεύει από προσκρούσεις αντικειμένων με διάμετρο έως και ένα εκατοστό. Η πιθανότητα να προσκρούσει σε ένα διαστημόπλοιο αντικείμενο μεγαλύτερων διαστάσεων είναι μικρή, καθώς στο διάστημα οι αποστάσεις ανάμεσα στα ογκώδη αντικείμενα που θα συνιστούσαν κίνδυνο είναι πολύ μεγάλες.

Με άλλα λόγια, οι πιθανότητες πρόσκρουσης ενός αντικειμένου του διαστήματος μειώνονται δραστικά όσο πιο μεγάλος είναι ο όγκος του. Έχει υπολογιστεί ότι σε ολόκληρη τη Γη πέφτουν κάθε μέρα μόλις 1-10 ουράνια σώματα μεγέθους γροθιάς. Δεν είναι πολλά, αν λάβουμε υπόψη μας ότι η επιφάνεια της Γης είναι περίπου 510 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το ότι οι διαστημικές υπηρεσίες δε λαμβάνουν και τόσο σοβαρά υπόψη τους τον κίνδυνο πρόσκρουσης σωματιδίων σε διαστημόπλοια έχει να κάνει αποκλειστικά με τέτοιους στατιστικούς υπολογισμούς.

Αν παρ’ όλα αυτά μια πέτρα μεγέθους γροθιάς προσκρούσει σε ένα διαστημικό σκάφος, οι συνέπειες θα είναι δραματικές. Εξαιτίας της μεγάλης ταχύτητάς της, η πέτρα θα έχει κινητική ενέργεια αντίστοιχη με αυτή που περικλείουν περίπου 100 κιλά εκρηκτικής ύλης. Ακόμη και μια μικρότερη πέτρα θα προκαλούσε μεγάλη καταστροφή. Η ύπαρξη τέτοιων μικρών αντικειμένων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συγκεκριμένη περιοχή του ηλιακού συστήματος. Έξω από το ηλιακό μας σύστημα, στο μεσοαστρικό χώρο, το διάστημα είναι σχεδόν εντελώς κενό. Ακόμη και σε περιοχές του ηλιακού μας συστήματος με μεγάλη πυκνότητα σε τέτοια αντικείμενα, όπως η ζώνη των αστεροειδών, υπάρχει αφάνταστα πολύς χώρος για να ταξιδέψει ένα διαστημόπλοιο, επομένως ακόμη κι εδώ οι πιθανότητες για μια σύγκρουση είναι στατιστικά αμελητέες.