admin

Υπάρχουν ζώα με περισσότερους από έναν εγκεφάλους;

Η αποστολή του νευρικού συστήματος των ζώων είναι να συλλέγει πληροφορίες από το περιβάλλον και από το εσωτερικό του σώματος, να τις επεξεργάζεται και να καθοδηγεί τον οργανισμό ώστε να αντιδρά με το βέλτιστο τρόπο, αναλόγως της περίστασης. Τα περισσότερα ζώα έχουν το μεγαλύτερο μέρος των νευρικών τους κυττάρων οργανωμένο στο κεντρικό νευρικό σύστημα, που αποτελείται από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Μόνο τα απλά ζώα, όπως οι μέδουσες και οι αστερίες, δε διαθέτουν εγκέφαλο, αλλά ένα δίκτυο νευρικών κυττάρων που απλώνεται σε όλο το σώμα.

Στα ζώα με κεντρικό νευρικό σύστημα συναντάμε συχνά μικρές συγκεντρώσεις νευρικών κυττάρων εκτός του κεντρικού νευρικού συστήματος. Πρόκειται για τα λεγόμενα γάγγλια. Θα έλεγε κανείς ότι είναι «μίνι» εγκέφαλοι, επιφορτισμένοι με λειτουργίες ελέγχου συγκεκριμένων μερών του σώματος. Τα αρθρόποδα, για παράδειγμα, έχουν σε κάθε τμήμα του σώματός τους από ένα γάγγλιο, το οποίο αναλαμβάνει λειτουργίες ανεξάρτητα από τον εγκέφαλο του ζώου, που βρίσκεται στο κεφάλι του.

Εμείς οι άνθρωποι διαθέτουμε αντίστοιχα γάγγλια κατά μήκος της σπονδυλικής μας στήλης. Αυτά λειτουργούν αυτόνομα όσον αφορά ορισμένα καθήκοντα. Το να αποκαλούμε ωστόσο τα γάγγλια μικρούς εγκεφάλους δεν είναι απολύτως σωστό, αφού δεν παύουν να κατευθύνονται από τον «πραγματικό» εγκέφαλο, που συντονίζει τα πάντα στον οργανισμό, ώστε αυτός να λειτουργεί σαν ένα ενιαίο σύνολο. Μπορούμε επομένως γενικά να θεωρήσουμε ότι τα ζώα διαθέτουν μόνο έναν εγκέφαλο για να μην προκύπτουν εσωτερικές συγκρούσεις.

Μέχρι ποιου σημείου μπορούμε να «γεμίσουμε» ένα δωμάτιο με φως;

Το φως μπορεί να εκληφθεί κατά κάποιον τρόπο ως σωματίδια, και υπ’ αυτή την έννοια έχει νόημα το ερώτημα κατά πόσον ένα δωμάτιο μπορεί να γεμίσει με φως, ώστε να μην υπάρχει χώρος για άλλα φωτόνια. Στην πραγματικότητα όμως, δεν υπάρχουν όρια για το πόσο πολύ φως μπορεί να υπάρχει σε ένα συγκεκριμένο χώρο. Αυτό οφείλεται στο ότι τα φωτόνια είναι σωματίδια-φορείς δυνάμεων (μποζόνια) και αυτά τα σωματίδια έχουν εντελώς διαφορετικές κβαντομηχανικές ιδιότητες από τα σωματίδια ύλης (φερμιόνια), από τα οποία είναι φτιαγμένα τα άτομα.

Αν συμπιέσουμε ένα στερεό στοιχείο, σίδηρο για παράδειγμα, μπορούμε να φτάσουμε το πολύ σε μια πυκνότητα τάξης μεγέθους ενός τόνου ανά κυβικό εκατοστό –όσο τα ηλεκτρόνια του στοιχείου συνεχίζουν να υφίστανται–, αλλά τα σωματίδια-φορείς δυνάμεων μπορούν να στοιβάζονται απεριόριστα, απ’ όσο τουλάχιστον γνωρίζουμε. Αυτήν την αρχή αξιοποιεί το λέιζερ, το οποίο δημιουργεί μια εξαιρετικά υψηλής συγκέντρωσης ακτίνα φωτός.

Έχουν καλύτερη μνήμη οι τυφλοί;

Ναι, οι εκ γενετής τυφλοί έχουν σαφώς καλύτερη μνήμη από αυτούς που βλέπουν. Η ικανότητα των τυφλών να θυμούνται μια ακολουθία δεδομένων είναι διπλάσια απ’ ό,τι των υπόλοιπων ανθρώπων. Αυτό απέδειξαν πειράματα που διεξήχθησαν στο Ισραήλ. Το φαινόμενο ερμηνεύεται προφανώς από το γεγονός ότι οι τυφλοί έχουν ανάγκη από μια ισχυρή μνήμη για τις μετακινήσεις τους.

Μπορούν να υπάρξουν φοίνικες στη Σκανδιναβία σαν αποτέλεσμα του φαινομένου του θερμοκηπίου;

Υπάρχει πιθανότητα, λόγω της παγκόσμιας αλλαγής του κλίματος, να γίνει κάποτε εφικτή η ανάπτυξη φοινικόδεντρων στις σκανδιναβικές χώρες;

Νίκος Πολίτης, Λευκάδα

Δεν είναι εντελώς σαφές το πώς θα εξελιχθούν οι κλιματικές αλλαγές, αλλά, όπως όλα δείχνουν, μέχρι το 2100 η υπερθέρμανση του πλανήτη θα σημάνει για τη νότια Σκανδιναβία εν προκειμένω μια αύξηση της μέσης θερμοκρασίας από 0,7 έως 4,6 βαθμούς. Η άνοδος θα είναι ακόμη μεγαλύτερη βορειότερα. Η υπερθέρμανση θα είναι επίσης μεγαλύτερη κατά τη νύχτα, ενώ η διαφορά ως προς την αύξηση της θερμοκρασίας μεταξύ χειμώνα και καλοκαιριού θα είναι μικρή. Θα έχουμε περισσότερες βροχές το χειμώνα και κάπως λιγότερες το καλοκαίρι.

Αυτό δε σημαίνει φυσικά ότι η Σκανδιναβία θα γεμίσει φοίνικες. Ορισμένοι πάντως σε αυτές τις χώρες έχουν ήδη αρχίσει να φυτεύουν διάφορα είδη φοινικόδεντρων στις αυλές τους. Καθώς μάλιστα πρόκειται για ανθεκτικά είδη, σίγουρα οι μελλοντικές συνθήκες θα τα ευνοήσουν, στις νότιες τουλάχιστον περιοχές της Σκανδιναβίας, όπου οι χειμώνες δεν είναι τόσο ψυχροί.

Πώς φτιάχνεται το μαλλί της γριάς;

Το μαλλί της γριάς δεν είναι τίποτε άλλο παρά ζάχαρη και χρωστική ουσία, και η παρασκευή του είναι σχετικά απλή υπόθεση, αρκεί να διαθέτει κανείς την κατάλληλη μηχανή. Στο κέντρο της μηχανής υπάρχει ένα δοχείο, μέσα στο οποίο η ζάχαρη θερμαίνεται και η μορφή της από κρυσταλλική γίνεται ρευστή. Καθώς το δοχείο περιστρέφεται, η ρευστή ζάχαρη βγαίνει από μικρές τρυπίτσες. Μόλις έρθει σε επαφή με τον αέρα, ψύχεται και γίνεται πορώδης. Δεν προλαβαίνει να κρυσταλλωθεί εκ νέου, αλλά αντίθετα σχηματίζει τις πασίγνωστες μακρόστενες ζαχαρένιες «τρίχες». Στα τοιχώματα του μεταλλικού βαρελιού στη μέση του οποίου βρίσκεται το δοχείο με τη ζάχαρη συγκεντρώνονται οι «τρίχες». Αν τώρα βάλουμε ένα καλαμάκι κοντά σε αυτά τα τοιχώματα, οι ζαχαρένιες τρίχες τυλίγονται πάνω του και η λιχουδιά είναι έτοιμη!

Αν ρίξουμε νερό πάνω σε μαλλί της γριάς, οι τρίχες θα λιώσουν αμέσως – και θα διαπιστώσουμε ότι όλο κι όλο δεν είναι παρά δυο κουταλιές ζάχαρη.

Ποιοι χρησιμοποίησαν πρώτοι βερνίκι νυχιών;

Ήταν οι Κινέζοι, πριν από περίπου 500 χρόνια. Το βερνίκι κατασκευαζόταν από κερί μέλισσας, ζελατίνη, ασπράδι αυγού, αραβικό κόμμι και φυτικές χρωστικές ουσίες. Οι Κινέζοι αρχικά προτιμούσαν το κόκκινο και το μαύρο χρώμα, και αργότερα το χρυσό και το ασημί.

Είναι επικίνδυνη η αναπνοή ενός καπνιστή;

Το παθητικό κάπνισμα είναι επικίνδυνο, αλλά μήπως πρέπει να αποφεύγουμε την αναπνοή ενός καπνιστή ακόμη κι όταν δεν καπνίζει;

Ως παθητικό κάπνισμα εκλαμβάνεται η εισπνοή τόσο του καπνού ενός τσιγάρου που καίγεται όσο και του καπνού που εκπνέει ένας καπνιστής. Ακόμη κι όταν σβήσει το τσιγάρο του, ένας καπνιστής συνεχίζει να εκπνέει ουσίες βλαβερές για την υγεία μας. Μελέτες έδειξαν ότι χρειάζεται να περάσει ενάμισι λεπτό μέχρις ότου η ποσότητα των μικροσωματιδίων (μεγέθους 0,3-1 μικρομέτρου) πέσει στα φυσιολογικά επίπεδα, ενώ χρειάζεται να περάσουν περίπου τρία λεπτά προτού εξαφανιστούν οι οργανικές πτητικές ουσίες, όπως για παράδειγμα το βενζόλιο. Στην πράξη, ο κίνδυνος από τη στιγμή που ο καπνιστής θα σβήσει το τσιγάρο του μειώνεται γρήγορα.

Ωστόσο, για τα ιδιαιτέρως ευαίσθητα άτομα, ακόμη και μικρές ποσότητες βλαβερών ουσιών μπορεί να συνιστούν πρόβλημα. Σε μέρη με κακό εξαερισμό, για παράδειγμα σε μικρά θέατρα ή κινηματογράφους, όπου πολλοί άνθρωποι βγαίνουν στο φουαγέ για να καπνίσουν και αμέσως μετά επιστρέφουν στις θέσεις τους, ενδέχεται η ποσότητα των βλαβερών σωματιδίων εντός της αίθουσας από την ανάσα των καπνιστών να είναι τόσο μεγάλη, ώστε να θέτει σε κίνδυνο τα άτομα που τα εισπνέουν. Το πρόβλημα όμως λύνεται εύκολα: αρκεί οι καπνιστές να περιμένουν τρία λεπτά πριν μπουν και πάλι μέσα.

Ποιος ανακάλυψε πρώτος απολίθωμα δεινοσαύρου;

Πότε βρέθηκε το πρώτο απολίθωμα δεινοσαύρου και από ποιον;

Δε γνωρίζουμε με σιγουριά πότε βρέθηκε το πρώτο απολίθωμα δεινοσαύρου. Είναι πιθανό οι Ινδιάνοι να είχαν βρει απολιθώματα που, εξαιτίας των καιρικών συνθηκών και των ανέμων, είχαν βγει στην επιφάνεια, στις άνυδρες περιοχές της Βόρειας Αμερικής που είναι γνωστές ως Badlands. Σε αυτές τις περιοχές, οι παλαιοντολόγοι έχουν φέρει στο φως σημαντικά ευρήματα από τα τέλη του 19ου αιώνα. Είναι επίσης πιθανό στην Κίνα να μάζευαν απολιθώματα δεινοσαύρων και να τα πουλούσαν σαν δόντια ή οστά δράκων, κάτι που άλλωστε έκαναν και με νεότερα απολιθώματα διαφόρων –αφανισμένων σήμερα– θηλαστικών. Η παλιότερη επιβεβαιωμένη εύρεση οστού δεινοσαύρου αναφέρεται σε ένα βιβλίο του 1676, με θέμα τη φυσική ιστορία του Oxfordshire, μόνο που τότε δε γνώριζαν περί τίνος επρόκειτο. Στο βιβλίο ο Robert Plot περιγράφει ένα υπερμέγεθες οστό, που είχε βρει σε ένα λατομείο. Πίστευε ότι ήταν το κάτω τμήμα του μηριαίου οστού ενός μεγάλου ζώου, για παράδειγμα ενός ελέφαντα, ή –και αυτό το θεωρούσε πιθανότερο– ενός γίγαντα.

Το 1763 o φυσιοδίφης Richard Brookes μελέτησε προσεκτικότερα το εύρημα και το βάφτισε Scrotum humanum. Υπέθεσε ότι ήταν οι απολιθωμένοι όρχεις ενός γίγαντα. Αργότερα το εύρημα εξαφανίστηκε, αλλά από διάφορα σχέδιά του που έχουν σωθεί φαίνεται ότι όντως θύμιζε ένα ζεύγος γιγάντιων όρχεων.

Ο όρος «δεινόσαυρος» εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1841, με βάση τα συμπεράσματα που είχαν προκύψει από τη μελέτη απολιθωμάτων του Megalosaurus και του Iguanodon, τα οποία είχαν ανακαλυφθεί τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Το 1871, ο John Philips διατύπωσε την άποψη ότι οι γιγάντιοι όρχεις του σπηλαίου ήταν μάλλον το κάτω τμήμα ενός μηριαίου οστού ενός Megalosaurus. Οι δύο στρογγυλές απολήξεις δεν ήταν επομένως υπολείμματα ενός γεννητικού οργάνου, αλλά ένα τμήμα από άρθρωση ποδιού ενός σαρκοφάγου δεινοσαύρου, που έζησε ίσως πριν από 150 εκατομμύρια χρόνια.

Γιατί οι Αιγύπτιοι ζωγράφιζαν πάντα τους ανθρώπους προφίλ;

Οι καλλιτέχνες στην αρχαία Αίγυπτο ακολουθούσαν αυστηρούς κανόνες. Μεταξύ άλλων, το ανθρώπινο σώμα απεικονιζόταν πάντα έτσι, ώστε τα μέλη να είναι όσο το δυνατόν πιο ευδιάκριτα. Οι Αιγύπτιοι ζωγράφιζαν το πρόσωπο και το κάτω μέρος του σώματος προφίλ, ενώ το πάνω μέρος του σώματος απεικονιζόταν ανφάς. Αυτό εθεωρείτο ότι εξυπηρετούσε μια πληρέστερη απεικόνιση της μορφής.

Έτσι ακριβώς είναι ζωγραφισμένες οι ανθρώπινες μορφές στις τοιχογραφίες και τα ανάγλυφα που κοσμούσαν τους τάφους των μελών της άρχουσας τάξης. Μεταξύ άλλων, οι καλλιτέχνες ζωγράφιζαν ακόμη και τους σκλάβους που θανατώνονταν προκειμένου να υπηρετούν τον αφέντη τους και στον κάτω κόσμο. Τα ζώα απεικονίζονταν επίσης προφίλ, γιατί έτσι αποδιδόταν καλύτερα η κίνησή τους.

Πώς μετράται η ενέργεια των τροφίμων;

Πώς μετράται η ενέργεια στα τρόφιμα; Τι σημαίνει για παράδειγμα ότι 100 γραμμάρια γάλα light περιέχουν 190 kJ ενέργειας; [Άννα Θεοδοσίου, Πειραιάς]

Η τιμή της ενέργειας των τροφίμων μετράται με την καύση δείγματός τους σε ένα αδιαβατικό θερμιδόμετρο καύσης, όπως λέγεται. Αυτό το όργανο αποτελείται από ένα δοχείο που γεμίζει με νερό και ένα θαλαμίσκο. Το δείγμα του οποίου επιθυμούμε να μετρήσουμε την ενέργεια τοποθετείται στο θαλαμίσκο και κατόπιν αυτός γεμίζει με καθαρό οξυγόνο, κλείνει αεροστεγώς και βυθίζεται μέσα στο δοχείο με το νερό. Με τη βοήθεια ηλεκτροδίων, το δείγμα αναφλέγεται. Τα συστατικά του καίγονται πλήρως, και το μόνο που απομένει είναι νερό και διοξείδιο του άνθρακα. Η καύση μάς δίνει μια αύξηση θερμοκρασίας που μπορεί να μετρηθεί στο νερό του δοχείου. Η άνοδος της θερμοκρασίας του νερού εκφράζει άμεσα την τιμή καύσης του δείγματος και κατ’ επέκταση την ενέργεια που περιέχει το συγκεκριμένο φαγώσιμο.

Αυτή η διαδικασία αντιστοιχεί ουσιαστικά στη διαδικασία μεταβολισμού της τροφής από το σώμα μας. Στο σώμα μας η καύση γίνεται αποκλειστικά με τη βοήθεια ενζύμων, το αποτέλεσμα ωστόσο είναι το ίδιο: ενέργεια, διοξείδιο του άνθρακα, νερό και ορισμένα μη διαλυτά συστατικά, όπως για παράδειγμα ίνες, που αποβάλλονται με την αφόδευση. Τα μη διαλυτά συστατικά αντιστοιχούν περίπου στο 15% της συνολικής ενέργειας που εμπεριέχεται στην τροφή.