admin

Μπορεί η φωτιά να καταπολεμηθεί με φωτιά;

Σε πυρκαγιές βλέπουμε συχνά πυροσβέστες να ανάβουν αντιπυρά. Πώς λειτουργεί αυτή η μέθοδος;

Η αντιπυρά είναι μια φωτιά που ανάβεται σκόπιμα μπροστά από ένα μέτωπο φωτιάς. Το αντιπύρ, όπως επίσης ονομάζεται, καίει ό,τι μπορεί να αποτελέσει «τροφή» για την κύρια πυρκαγιά. Έτσι, δημιουργείται μια καμένη ζώνη, απ’ την οποία είναι δύσκολο να περάσει η μεγάλη πυρκαγιά. Στην καλύτερη περίπτωση, το αντιπύρ μπορεί να αποτρέψει πλήρως την επέκταση της πυρκαγιάς, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει κίνδυνος το ίδιο το αντιπύρ να ξεφύγει από κάθε έλεγχο και η όλη κατάσταση να επιβαρυνθεί. Η πείρα, λοιπόν, παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στη χρήση αυτής της μεθόδου.

Το αντιπύρ λειτουργεί καλύτερα αν οι πυροσβέστες το ανάψουν κοντά στο μέτωπο της φωτιάς, ώστε να απορροφηθεί τελικά από την αρχική πυρκαγιά. Αυτό είναι εφικτό, στο βαθμό που μια μεγάλη πυρκαγιά στέλνει προς τα επάνω θερμό αέρα και ταυτόχρονα «τραβά» συνεχώς νέες μάζες αέρα. Αν οι πυροσβέστες ανάψουν το αντιπύρ στη σωστή απόσταση και λάβουν υπόψη την κατεύθυνση του ανέμου, τότε αυτό θα κινηθεί προς την κύρια φωτιά, χωρίς να επεκταθεί προς άλλες κατευθύνσεις.

Σε περιοχές όπου οι δασικές πυρκαγιές είναι συχνές, το αντιπύρ χρησιμοποιείται ακόμη και για να προληφθεί μια πυρκαγιά. Αυτό γίνεται με ελεγχόμενες φωτιές, που καίνε τόσο υλικό όσο χρειάζεται ώστε να μην μπορεί μια ενδεχόμενη πυρκαγιά να «τραφεί». Υπάρχουν όμως και αρκετά παραδείγματα που τέτοιες σκόπιμες φωτιές δημιούργησαν πανικό.

Τι είναι οι «σουβλιές» που νιώθουμε συχνά στα πλευρά;

Υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε για να αποφύγουμε αυτό τον ενοχλητικό πόνο;

Παρ’ όλο που αυτός ο πόνος στο πλάι της κοιλιάς είναι πολύ συνηθισμένος, οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη καταφέρει να δώσουν μια ικανοποιητική απάντηση για τα αίτιά του. Ο πόνος εμφανίζεται μετά από έντονη σωματική άσκηση χωρίς προθέρμανση, ή μετά από πολύ φαγητό, όταν η κυκλοφορία του αίματος στο γαστρεντερικό μας σύστημα είναι αυξημένη.

Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν, λοιπόν, ότι ο πόνος αυτός είναι αποτέλεσμα ενός «αγώνα επικράτησης» ανάμεσα στα όργανα της πέψης και τους μυς που εργάζονται, με τρόπαιο το αίμα και το οξυγόνο. Σε αυτή την περίπτωση, ο πόνος είναι μια προειδοποίηση για απεργία που μας αποστέλλει το σώμα μας, εξαιτίας της σύγκρουσης αυτής. Κι ενώ η ακριβής αιτία αυτού του πόνου παραμένει αβέβαιη, αρκετοί υποστηρίζουν ότι μπορούμε να τον προλάβουμε. Σε αυτό μπορούν να βοηθήσουν η προθέρμανση πριν από έντονη σωματική προσπάθεια και η αποφυγή του στρες μετά το φαγητό. Αν ο πόνος είναι καθ’ οδόν, καλύτερα να κάνουμε μια μικρή ανάπαυλα.

Κατά τα άλλα, έρευνες δείχνουν ότι όσο καλύτερα γυμνασμένοι είμαστε, τόσο σπανιότερα κάνει την εμφάνισή του αυτός ο πόνος.

Αδυνατίζουμε τρώγοντας αγγούρια;

Αληθεύει πράγματι ότι καταναλώνουμε περισσότερη ενέργεια για να χωνέψουμε ένα αγγούρι από την ενέργεια που αυτό μας δίνει;

Το ότι υπάρχουν τρόφιμα με «αρνητικό ενεργειακό περιεχόμενο», δηλαδή τρόφιμα που καταναλώνουμε περισσότερη ενέργεια για να τα χωνέψουμε απ’ όση μας παρέχουν τα ίδια, είναι μια πολύ διαδεδομένη αντίληψη. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, μπορεί κανείς να χάσει βάρος τρώγοντας αποκλειστικά αυτά τα τρόφιμα. Το πιο γνωστά παραδείγματα είναι του αγγουριού και του σέλινου. Δυστυχώς, η θεωρία αυτή δεν ισχύει.

Το αγγούρι και το σέλινο περιέχουν όντως πολύ λίγη ενέργεια, 45 και 95 kJ ανά 100 γραμμάρια αντίστοιχα, αλλά δεν έχουν «αρνητικό ενεργειακό περιεχόμενο». Το σέλινο περιέχει μεγάλες ποσότητες κυτταρίνης, την οποία δεν μπορούμε να χωνέψουμε, και το αγγούρι μεγάλες ποσότητες νερού, που δεν προσφέρει ενέργεια μέσω καύσης.

Καθημερινά, χρειαζόμαστε 7.500 έως 10.000 kJ ενέργεια, ανάλογα με το σωματικό μας βάρος, το φύλο και τη σωματική μας δραστηριότητα. Αυτό σημαίνει ότι, αν ακολουθούσαμε την προαναφερόμενη δίαιτα, θα έπρεπε να τρώμε 8 με 11 σέλινα ή 16 με 22 αγγούρια ημερησίως, προκειμένου να καλύψουμε τις ενεργειακές μας ανάγκες.

Με άλλα λόγια: Θα είχαμε χορτάσει προτού πάρουμε την απαιτούμενη ενέργεια για τις διάφορες σωματικές λειτουργίες μας, κι επομένως θα χάναμε βάρος, αλλά σύντομα θα αρρωσταίναμε από διάφορες ασθένειες, αφού ούτε το αγγούρι ούτε το σέλινο περιέχουν επαρκείς ποσότητες βιταμινών, ιχνοστοιχείων και άλλων συστατικών που έχει ανάγκη ο οργανισμός μας.

Πού είναι θαμμένη η Κλεοπάτρα;

Πολλές θεωρίες έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί για το πώς πέθανε η Κλεοπάτρα και πού είναι θαμμένη, αλλά ο τάφος της δε βρέθηκε ποτέ. Τον Αύγουστο του 2006, ο αιγυπτιολόγος Zahi Hawass ανακοίνωσε ότι γνωρίζει πού θα πρέπει κανείς να ψάξει για τον περιβόητο τάφο: στο Tabusiris Magna, ένα ναό 30 χλμ. νοτίως της Αλεξάνδρειας. Στο ναό αυτό, ο Hawass ανακάλυψε αρκετά νομίσματα που απεικονίζουν την Κλεοπάτρα, αλλά ο τάφος δεν έχει εντοπιστεί ακόμη.

Η Κλεοπάτρα πέθανε το 30 π.Χ., λίγο μετά τη ναυμαχία του Ακτίου, στην οποία αυτή και ο εραστής της, ο Ρωμαίος πολιτικός και στρατηγός Μάρκος Αντώνιος, ηττήθηκαν από τον αντίπαλό τους Οκταβιανό. Ο ιστορικός Στράβωνας, σύγχρονος της Κλεοπάτρας, αναφέρει ότι η τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου πέθανε είτε αλείφοντας το σώμα της με ένα δηλητήριο είτε αφήνοντας μια κόμπρα να τη δαγκώσει. Μεταγενέστεροι συγγραφείς, μεταξύ άλλων ο Σουητώνιος και ο Πλούταρχος, επιβεβαιώνουν τη δεύτερη εκδοχή.

Γιατί τα ζώα έχουν «μουστάκια»;

Τα «μουστάκια» είναι εξειδικευμένες τρίχες που λειτουργούν σαν κεραίες, βοηθώντας τα ζώα να βρίσκουν τροφή και να κινούνται στο σκοτάδι. Συνήθως βρίσκονται στην περιοχή του ρύγχους, αλλά μπορούν να υπάρχουν και σε άλλα σημεία.

Οι γάτες, για παράδειγμα, έχουν αισθητήριες τρίχες σε όλο τους το σώμα. Οι τρίχες είναι δυνατές και σκληρές, αλλά ευλύγιστες, και έχουν ένα θυλάκιο με αιμοφόρα αγγεία και νευρικά κύτταρα, που μπορούν να καταγράψουν ακόμη και ανεπαίσθητες κινήσεις. Οι γάτες χρησιμοποιούν τα μουστάκια τους για να αντιληφθούν, π.χ., αν χωράνε να περάσουν από μια τρύπα, ενώ οι τρίχες στο σώμα τους συλλαμβάνουν και το παραμικρό ρεύμα αέρα. Έτσι, μπορούν να «πληροφορούν» τη γάτα ότι κάποιο άλλο ζώο ή αντικείμενο κινείται στο χώρο.

Πολλά είναι τα ζώα που έχουν αισθητήριες τρίχες – ακόμη και ζώα της θάλασσας. Ο θαλάσσιος ίππος, για παράδειγμα, είναι άμεσα εξαρτημένος από τις τρίχες αυτές όταν, σε απόλυτο σκοτάδι, τριγυρίζει στον πυθμένα της θάλασσας για να φάει τα αγαπημένα του μύδια. Με τα μουστάκια του ο θαλάσσιος ίππος μπορεί να ξεχωρίσει αντικείμενα στο μέγεθος μιας γομολάστιχας.

Δε γνωρίζουμε ακόμη όλες τις λειτουργίες που επιτελούν τα μουστάκια, αλλά από πειράματα σε ποντίκια οι επιστήμονες συμπέραναν ότι, αν αποκοπούν, πολλές λειτουργίες επηρεάζονται. Τα ζώα χάνουν την ικανότητα να ξεχωρίζουν επιφάνειες, και επηρεάζεται η αίσθηση του χώρου, αλλά και η κολυμβητική τους ικανότητα.

Άλλοι ερευνητές απέδειξαν ότι οι φώκιες, χάρη στα μουστάκια τους, μπορούν με κλειστά τα μάτια να ακολουθήσουν ένα υποβρύχιο τσέπης για αρκετά λεπτά.

Με άλλα λόγια, τα μουστάκια συλλαμβάνουν στο νερό ένα «χαρακτηριστικό ίχνος», και αυτή την ιδιότητά τους αξιοποιούν οι φώκιες όταν κυνηγούν ψάρια. Το 2006, Αμερικανοί ερευνητές κατασκεύασαν τεχνητά μουστάκια και τα προσάρμοσαν σε ένα ρομπότ. Αποδείχθηκε ότι τα μουστάκια του ρομπότ, όπως ακριβώς εκείνα της γάτας, ήταν σε θέση να δημιουργήσουν μια ακριβή τρισδιάστατη εικόνα ενός αντικειμένου, μεταδίδοντας απλώς την κίνηση στη ρίζα τους.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτή η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί, μεταξύ άλλων, σε ρομπότ που θα εργάζονται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Γιατί μας «ανεβάζει» η καφεΐνη;

Μια κούπα δυνατός καφές οξύνει την ικανότητα αντίδρασης, διώχνει τη νύστα και μας βοηθά να σκεφτούμε πιο καθαρά. Όλα αυτά τα χρωστάμε στην ουσία καφεΐνη, που υπάρχει στον καφέ, το τσάι, την Coca Cola και τη μαύρη σοκολάτα.

Η καφεΐνη αυξάνει τον ενεργειακό μεταβολισμό του εγκεφάλου και ανεβάζει τα ποσοστά σημαντικών ουσιών στο κεντρικό νευρικό σύστημα, ουσιών που λειτουργούν ως φορείς σημάτων (νευροδιαβιβαστές), συγκεκριμένα της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης. Η ντοπαμίνη είναι απαραίτητη για να μπορούμε να κινούμαστε και να συντονίζουμε αποτελεσματικά τις κινήσεις μας. Επιπλέον, αυτός ο νευροδιαβιβαστής παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση των συναισθημάτων και της διάθεσής μας. Η σεροτονίνη έχει επίσης θετική επίδραση στη διάθεσή μας.

Πολλοί αθλητές παίρνουν καφεΐνη πριν από έναν αγώνα. Το κατά πόσον η καφεΐνη ενισχύει την αντοχή είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα, αλλά ορισμένοι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι η καφεΐνη ενεργοποιεί τη διαδικασία έκλυσης των αναλγητικών ουσιών του σώματος, των ενδορφινών, καθώς και των ορμονών που αλλοιώνουν την αντίληψη του πόνου.

Σε ποιο ύψος γίνεται ο ουρανός μαύρος;

Όταν το ηλιακό φως συναντά μόρια διαφόρων αερίων, σωματίδια σκόνης και σταγόνες νερού στην ατμόσφαιρα της γης, διασκορπίζεται και φωτίζει τον ουρανό. Όσο ψηλότερα ανεβαίνουμε, όμως, η πυκνότητα της ατμόσφαιρας μειώνεται. Έτσι, το φως εδώ διασκορπίζεται όλο και λιγότερο και το χρώμα του ουρανού σκουραίνει από γαλάζιο σε μπλε και τελικά σε μαύρο. Σε ύψος 20 χιλιομέτρων, ο ουρανός είναι μπλε, ενώ γίνεται μαύρος από τα 60 χιλιόμετρα και πάνω.

Μπορούν τα ψάρια να ξεχωρίζουν τα χρώματα;

Χρώματα μπορούν να διακρίνουν τα περισσότερα ψάρια – κατά βάση, όμως, μόνο τα ψάρια που ζουν κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας. Τα ψάρια της βαθιάς θάλασσας, που ζουν σε σκοτεινό περιβάλλον, στερούνται αυτής της ικανότητας.

Υπάρχει σκέψη χωρίς γλώσσα;

Ένα παιδί που δεν έχει μάθει ακόμη να μιλάει μπορεί να κάνει μια σκέψη του τύπου «πεινάω»;

Οι σκέψεις μπορούν κάλλιστα να έχουν μη λεκτικό χαρακτήρα. Εύκολα μπορεί κανείς, για παράδειγμα, να συνειδητοποιήσει, χωρίς να σκεφτεί με λέξεις, τις συνέπειες που θα έχει αν περάσει με κόκκινο φανάρι σε ένα δρόμο ταχείας κυκλοφορίας. Οι άνθρωποι που γεννήθηκαν κωφοί χρησιμοποιούν κάτι σαν εσωτερική «βουβή ταινία», την οποία διανθίζουν με συναισθήματα και εντυπώσεις που προσλαμβάνουν με τις υπόλοιπες αισθήσεις.

Η νοηματική γλώσσα βοηθά τους κωφούς να επικοινωνούν μέσω μιας αφηρημένης διαδικασίας, ακριβώς όπως συμβαίνει και με την ομιλία. Αν κάποιος έχει μάθει τη νοηματική γλώσσα από παιδί, σκέπτεται και ονειρεύεται στη νοηματική.

Ακόμη κι αν η σκέψη δεν ταυτίζεται με τη γλώσσα, δε χωράει αμφιβολία ότι η γλώσσα λειτουργεί ως κινητήριος δύναμη πίσω από τις νοητικές μας ικανότητες. Οι επιστήμονες, ωστόσο, διαφωνούν ως προς το βαθμό στον οποίο η γλώσσα διαμορφώνει τις σκέψεις του ανθρώπου και την αντίληψή του για την πραγματικότητα.

Ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι η σκέψη υπόκειται στη δύναμη του λόγου κατά τέτοιον τρόπο, που η γλώσσα μας ουσιαστικά διαμορφώνει την πραγματικότητά μας. Άλλοι όμως υποστηρίζουν ότι κάθε γλώσσα υπακούει σε μια παγκόσμια και έμφυτη νοητική γλώσσα, κι επομένως η σκέψη είναι ανεξάρτητη από τη διαδικασία της γλωσσικής μάθησης.

Οι περισσότεροι επιστήμονες βρίσκονται, ωστόσο, ανάμεσα σε αυτές τις δύο ακραίες απόψεις, θεωρώντας ότι γλώσσα και σκέψη είναι δύο αλληλοεπικαλυπτόμενες ενότητες, που η μία επιδρά στην άλλη διαρκώς.

Γιατί το ατομικό νέφος έχει σχήμα μανιταριού;

Μια ατομική βόμβα εκλύει απίστευτες ποσότητες ενέργειας σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Η ενέργεια θερμαίνει τον αέρα στο σημείο της έκρηξης σε τέτοιο βαθμό, που γίνεται πολύ πιο αραιός από τον αέρα που υπάρχει γύρω. Η θερμή στήλη αέρα, επομένως, θα ανέβει προς τα πάνω, όπως ανεβαίνει ο θερμός αέρας από ένα φουγάρο. Αυτή η στήλη μεταφέρει μαζί της χώμα, σκόνη, καπνό και υδρατμούς, που προέρχονται από τα συντρίμμια της βόμβας και οτιδήποτε άλλο κονιοποιήθηκε κατά την έκρηξη. Σε αυτό το υλικό που μεταφέρει οφείλεται ακριβώς το ότι η στήλη είναι τόσο ευδιάκριτη.

Το τελικό ύψος στο οποίο θα φτάσει το ραδιενεργό νέφος εξαρτάται από τη θερμική ενέργεια της βόμβας και τις ατμοσφαιρικές συνθήκες. Η στήλη ανεβαίνει μέσω του χαμηλότερου στρώματος της ατμόσφαιρας, που ονομάζεται τροπόσφαιρα, και μπορεί να φτάσει ακόμη και σε ύψος δέκα χιλιομέτρων, συναντώντας την τροπόπαυση, το όριο του επόμενου στρώματος της ατμόσφαιρας. Εκεί η θερμοκρασία του αέρα αρχίζει και πάλι να αυξάνεται, κάτι που συνιστά εμπόδιο για την περαιτέρω άνοδο της στήλης, με αποτέλεσμα το νέφος να διαχυθεί στα πλάγια. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται το «καπέλο μανιταριού» στην τροπόπαυση. Εάν ωστόσο το ραδιενεργό νέφος εξακολουθεί να έχει αρκετή ενέργεια, μικρό μέρος του θα εισέλθει και στο επόμενο ατμοσφαιρικό στρώμα, στη λεγόμενη στρατόσφαιρα. Η όλη διαδικασία εξελίσσεται ταχύτατα. Μέσα σε τρεισήμισι λεπτά από την έκρηξη, έχει σχηματιστεί το γνωστό σε όλους μας νέφος-μανιτάρι.

Δεν είναι όμως μόνο οι ατομικές βόμβες που σχηματίζουν τέτοια νέφη. Αυτό μπορεί να συμβεί και μετά από μια έκρηξη μεγάλης ποσότητας συμβατικών εκρηκτικών, ενώ και η φύση μπορεί επίσης να δημιουργήσει τέτοια νέφη, μετά από μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις. Η πρώτη περιγραφή ενός νέφους-μανιταριού μας έρχεται από έναν αυτόπτη μάρτυρα της έκρηξης του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.