Archive for June 2011

Μπορεί ένας ιός να αυτοαναπαραχθεί;

Οι ιοί είναι πολύ ιδιαίτεροι και αποτελούν τη μεταβατική μορφή ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο. Όπως κάθε ζωντανός οργανισμός, έτσι κι ένας ιός περιέχει γονίδια που καθορίζουν τη μορφή και τη συμπεριφορά του. Μέσω μεταλλάξεων των γονιδίων μπορεί να αναπτυχθεί και να μετασχηματιστεί σε άλλες μορφές. Εξαιτίας αυτής της ιδιότητάς του οι επιστήμονες αποκαλούν συχνά έναν ιό «μορφή ζωής».

Ωστόσο, ο ιός διαφέρει από τους ζωντανούς οργανισμούς επειδή για να αναπαραχθεί εξαρτάται απόλυτα από το κύτταρο του οργανισμού στον οποίο έχει εισέλθει. Εκτός κυττάρων λοιπόν είναι νεκρός. Ζωντανεύει μόλις έρθει σε επαφή και μολύνει ένα κύτταρο.

Πώς προκύπτει η ομίχλη θαλάσσης;

Η ομίχλη της θάλασσας είθισται να γλιστρά αθόρυβα από τη θάλασσα προς τις ακτές κατά τη διάρκεια της ημέρας, κυρίως τις καθαρές ανοιξιάτικες ή καλοκαιρινές μέρες. Δημιουργείται πάνω από τη θάλασσα και ο άνεμος τη μεταφέρει στην ξηρά μαζί με τη θαλασσινή θερμοκρασία.

Συχνά, την άνοιξη και το πρώιμο καλοκαίρι, ένας μαλακός αέρας πνέει πάνω από μια ψυχρότερη θαλάσσια μάζα. Στα κατώτερα στρώματά του η θερμοκρασία πέφτει, προσεγγίζοντας αυτή της θάλασσας. Ο αέρας που έχει ψυχρανθεί δεν περιέχει πλέον την ίδια ποσότητα υδρατμών. Υδρατμοί βέβαια υπάρχουν, ενώ με τον αέρα δημιουργούνται μικρά σταγονίδια νερού που λόγω του μικροσκοπικού μεγέθους τους μόλις και πέφτουν προς τα κάτω.

Το φαινόμενο βασίζεται στην ίδια αρχή με αυτή της απλής δημιουργίας νεφών. Η ομίχλη δεν είναι παρά ένα νέφος που αιωρείται ακριβώς πάνω από τη θάλασσα. Στην περίπτωση που δημιουργείται εξαιτίας της ψύξης ενός κινούμενου αέριου στρώματος πάνω από μια ψυχρότερη θαλάσσια επιφάνεια έχουμε την ομίχλη θαλάσσης. Ο άνεμος σπρώχνει την ομίχλη προς την ξηρά. Το ίδιο μπορεί να συμβεί όταν ένα μεγαλύτερο σύστημα ανέμων φυσά την ομίχλη από τη θάλασσα προς την ξηρά. Η ομίχλη εξαφανίζεται μόλις ο άνεμος αλλάξει φορά.

Η κλασική θαλάσσια ομίχλη εμφανίζεται κυρίως τις μέρες που αρχικά δείχνουν ηλιόλουστες και με άπνοια. Η υπερθέρμανση που προκαλείται πάνω από την ξηρά ανυψώνει τον αέρα που έχει ζεσταθεί, τραβώντας τον αέρα τη θάλασσας προς την ακτή. Τις μεσημεριανές ώρες ο αέρας έχει πλέον προσεγγίσει για τα καλά τη στεριά, σκεπάζοντάς τη με τη ψυχρή ομίχλη και ενίοτε προκαλώντας πτώση της θερμοκρασίας έως και 10-15ºC. Στη συνέχεια όμως, όταν το έδαφος έχει πλέον θερμανθεί από τον ήλιο, η ομίχλη θαλάσσης αραιώνει και σταδιακά εξατμίζεται.

Γιατί μερικά ψάρια παράγουν ηλεκτρισμό;

Ορισμένα ψάρια αντιλαμβάνονται τον ηλεκτρισμό και άλλα τον παράγουν. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Κάποια είδη ψαριών μπορούν να προκαλέσουν ηλεκτρική εκκένωση αρκετών εκατοντάδων βολτ. Αυτό ισχύει, μεταξύ άλλων, για το ηλεκτρικό χέλι, το ηλεκτρικό γατόψαρο, ορισμένα σαλάχια και αρκετούς σκαρμούς. Και άλλα βέβαια μπορούν να προκαλέσουν ηλεκτρική εκκένωση, πλην όμως ασθενέστερη. Με τον τρόπο αυτό τα ψάρια προσπαθούν, αφενός, να προστατευτούν από τους θηρευτές τους και, αφετέρου, να αναισθητοποιήσουν τα θηράματά τους.

Τα ηλεκτρικά ψάρια διαθέτουν ένα ηλεκτρικό όργανο που αποτελείται από εξειδικευμένα μυϊκά και νευρικά κύτταρα. Πρόκειται για απλά μυοκύτταρα που λειτουργούν επίσης με ηλεκτρικές εκκενώσεις. Σε αυτό το ηλεκτρικό όργανο τα μυοκύτταρα, που ονομάζονται ηλεκτροκύτταρα, έχουν χάσει την ικανότητά τους να συστέλλονται και το ηλεκτρικό δυναμικό τους έχει ενισχυθεί.

Στο ηλεκτρικό χέλι που ζει στον Αμαζόνιο, το μήκος του οποίου μπορεί να φτάσει τα 2,5 μέτρα, το μισό μυϊκό σύστημα έχει μετατραπεί σε ηλεκτρικό όργανο. Το ρεύμα δε που μπορεί συνολικά να παραγάγει μπορεί να ανέλθει έως τα 600 βολτ. Το ηλεκτρικό μυϊκό όργανο του ψαριού διαπερνά ολόκληρο το σώμα του και είναι διατεταγμένο σε χιλιάδες πλάκες, καθεμιά από τις οποίες μπορεί να δώσει 1/10 του βολτ.

Πολλά άλλα ψάρια έχουν στο σώμα τους αισθητήριους υποδοχείς για τον ηλεκτρισμό, οι οποίοι διακρίνονται σε δύο είδη: τους ληκυθοειδείς, που παρέχουν παθητική ηλεκτρική αίσθηση, και τους σωληνοειδείς, που δημιουργούν ενεργητική ηλεκτρική αίσθηση. Η παθητική ηλεκτρική αίσθηση επιτρέπει στο ψάρι να συλλαμβάνει ασθενή ηλεκτρικά πεδία από άλλους ζώντες οργανισμούς. Ορισμένα είδη καρχαριών, για παράδειγμα, μπορούν και αντιλαμβάνονται τον ηλεκτρισμό θηραμάτων που κρύβονται μισοθαμμένα στην άμμο του πυθμένα.

Αντίθετα, με την ενεργητική ηλεκτρική αίσθηση το ψάρι δημιουργεί γύρω του ασθενές ηλεκτρικό πεδίο, όπως οι μαγνητικές γραμμές που προκαλούνται γύρω από ένα μαγνήτη. Εν προκειμένω, καταγράφονται οι διαταραχές του πεδίου όταν κάποιος άλλος έμβιος οργανισμός εισέλθει σε αυτό.