Archive for December 2010

Ποιος επινόησε τα ψηλοτάκουνα παπούτσια;

Παπούτσια με υπερυψωμένες σόλες υπήρχαν ήδη από την αρχαιότητα. Μόνο όμως το 15ο αιώνα, όταν η Αικατερίνη των Μεδίκων πήγε στο Παρίσι για να παντρευτεί το βασιλιά της Γαλλίας με ψηλοτάκουνα παπούτσια, αυτά έγιναν πραγματικά της μόδας. Από τότε τα ψηλοτάκουνα εξελίχθηκαν πολύ. Ειδικά οι γόβες-στιλέτο είναι δημιούργημα του 20ού αιώνα.

Γιατί τα αρσενικά ζώα είναι πιο μεγαλόσωμα;

Στα περισσότερα είδη του ζωικού βασιλείου, όπως και στον άνθρωπο, συνήθως τα αρσενικά άτομα είναι πιο μεγαλόσωμα από τα θηλυκά. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Έφη Τ. Θεοδώρου-Χαραλαμπίδου

Είναι αλήθεια ότι στο ζωικό βασίλειο τα αρσενικά υπερέχουν των θηλυκών… τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τον όγκο που καταλαμβάνουν. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα αρσενικά, συνήθως, είναι υπεύθυνα για την εξεύρεση τροφής και την προστασία της οικογένειας ή της αγέλης.

Έτσι, για παράδειγμα, το αρσενικό αναγκάζεται να τρέξει κατά τη διάρκεια του κυνηγού, και αυτό οδήγησε στη σταδιακή ανάπτυξη μεγαλύτερου θώρακα σε σχέση με αυτόν των θηλυκών, έτσι ώστε να μπορεί το αρσενικό να έχει πιο «δυνατή» αναπνοή και να είναι πιο γρήγορο στο τρέξιμο. Από την άλλη, τα θηλυκά δε χρειάστηκε να αναπτύξουν το μέγεθός τους προκειμένου να απολαύσουν το δώρο της μητρότητας, μια και το μέγεθος δεν παίζει πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία.

Παρ’ όλα αυτά, τα θηλυκά, με το πέρασμα του χρόνου, αναπτύχθηκαν και αυτά, έτσι ώστε να είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν καλύτερα στην κύηση, στον τοκετό και στο μεγάλωμα των παιδιών τους. Έτσι, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά έχουν πιο εξελιγμένους γαλακτοφόρους αδένες, έχουν μεγαλύτερη αντοχή στον πόνο, ενώ κάποιες αισθήσεις τους είναι πιο αναπτυγμένες. Για παράδειγμα, η ακοή των γυναικών είναι οξύτερη στην περιοχή συχνοτήτων στην οποία κλαίνε τα μωρά.

Πώς δημιουργείται ένα δέλτα;

Πολλοί μεγάλοι ποταμοί εκβάλλουν σε δέλτα με πολλές διακλαδώσεις. Πώς δημιουργήθηκαν αυτά και γιατί διαφέρουν μεταξύ τους τόσο πολύ;

Οι ποταμοί αλλάζουν το τοπίο, τόσο κατά την πορεία τους στην ενδοχώρα, όσο και όταν εκβάλλουν σε μια θάλασσα ή λίμνη. Χάρη στις διαβρωτικές του δυνάμεις, το ρεύμα των ποταμών συγκεντρώνει πολλά εκατομμύρια τόνους φερτών υλών κατά τη διαδρομή του. Όταν η κοίτη διευρύνεται και ο ποταμός φτάνει σε ανοιχτά ύδατα, η ταχύτητας της ροής του μειώνεται κατακόρυφα και το νερό χάνει την ικανότητά του να μεταφέρει ύλη. Έτσι τα υλικά αυτά κατακάθονται στο βυθό. Με τον καιρό, οι προσχώσεις αυτές σχηματίζουν στις εκβολές ένα δέλτα, το οποίο μπορεί να πάρει διάφορα σχήματα, ανάλογα με την τοπική μορφολογία του βυθού, τη δύναμη των κυμάτων και τα ρεύματα της παλίρροιας.

Πολλά δέλτα μόλις που φτάνουν έξω από την ακτογραμμή. Όμως, στις εκβολές του ποτάμιου συστήματος Μισσισσιππή-Μισούρι, π.χ., έχει δημιουργηθεί ένα μεγάλο δέλτα τύπου «πόδι του πουλιού», εξαιτίας του μεγάλου όγκου φερτών υλών σε συνδυασμό με την επίδραση των τοπικών ρευμάτων.

Ο κάτοχος του παγκόσμιου ρεκόρ στις προσχώσεις είναι, ωστόσο, ο ποταμός Γάγγης-Βραχμαπούτρα, που εκβάλλει στον Κόλπο της Βεγγάλης. Παρ’ όλο που ο ποταμός βρίσκεται μόλις στην 4η θέση ως προς τον υδάτινο όγκο, μεταφέρει τεράστιες ποσότητες φερτών υλών από τα Ιμαλάια, όπου έχει τις πηγές του. Όσο μεγαλώνει η απόσταση από την οροσειρά, τόσο μειώνεται η ποσότητα των φερτών υλών, ανάλογα με το είδος τους. Κατά τη διαδρομή αυτή των 3.000 χιλιομέτρων, οι πέτρες και τα χαλίκια, ως βαρύτερα, κατακάθονται πρώτα, ενώ η σκόνη και η λάσπη του πυθμένα μεταφέρονται πιο μακριά. Αυτό ειδικά το είδος προσχώσεων σχημάτισε το κολοσσιαίο δέλτα που σήμερα αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης του κράτους Μπανγκλαντές.

Κάθε χρόνο, στον κόλπο της Βεγγάλης χύνονται 971 κυβικά χιλιόμετρα νερό από το Γάγγη-Βραχμαπούτρα. Το νερό αυτό μεταφέρει 1.670.000.000 τόνους προσχώσεων. Συγκρίνοντας παλιούς χάρτες με πρόσφατες δορυφορικές φωτογραφίες, οι επιστήμονες υπολόγισαν ότι, από το 18ο αιώνα και μετά, ο ποταμός αποθέτει στις εκβολές του νέα εδάφη έκτασης 7 τετραγωνικών χιλιομέτρων το χρόνο.

Η λάσπη που μεταφέρουν οι ποταμοί είναι συνήθως πολύ γόνιμη και έχει αποτελέσει θεμέλιο λίθο για πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, όπως ο αιγυπτιακός, που αναπτύχθηκε γύρω από το δέλτα του Νείλου.

Πού σχηματίζονται τα περισσότερα άστρα;

Έχω ακούσει ότι υπάρχουν περιοχές του σύμπαντος όπου ακόμη γεννιούνται καινούργια άστρα. Πού δημιουργούνται τα περισσότερα και γιατί;

Σε ορισμένους γαλαξίες σχηματίζονται άστρα εξαιρετικά γρήγορα και με τρομακτική ένταση. Πρόκειται για τους λεγόμενους γαλαξίες starburst και ο ρυθμός με τον οποίο γεννιούνται τα νέα άστρα εκεί είναι δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες φορές μεγαλύτερος απ’ ό,τι σε έναν κοινό γαλαξία.

Η έρευνα γύρω από τους γαλαξίες starburst έχει ξεκινήσει σχετικά πρόσφατα, αλλά η πιο διαδεδομένη θεωρία υποστηρίζει ότι η έντονη αστρική γένεση οφείλεται σε μια πολύ κοντινή προσέγγιση ή σύγκρουση με ένα γειτονικό τους γαλαξία. Τα ωστικά κύματα της σύγκρουσης διαχέονται σ’ ολόκληρο το γαλαξία και συγκρούονται με τεράστια νέφη αερίων και ύλης, τα οποία έτσι καταρρέουν και δημιουργούν εκατοντάδες άστρα. Τα άστρα αυτά, λόγω του μεγέθους τους, καταναλώνουν γρήγορα τα πυρηνικά τους καύσιμα και εκρήγνυνται ως σουπερνόβα. Οι εκρήξεις αυτές, με τη σειρά τους, δημιουργούν νέα ωστικά κύματα, που διαπερνούν τον γαλαξία, προκαλώντας μια αλυσίδα αλλεπάλληλων αστρικών γενέσεων, μέχρι να διαλυθούν τα νέφη ύλης και αερίων.

Στον Μ82, για παράδειγμα, γεννιούνται δεκαπλάσιες ποσότητες άστρων απ’ ό,τι στο δικό μας Γαλαξία. Σήμερα οι περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν ότι η μετατροπή του M82 σε starburst οφείλεται σε μία πολύ στενή προσέγγισή του με το γειτονικό του μεγάλο γαλαξία Μ81, στο κοντινό παρελθόν.

Υπάρχει πράγματι η αύρα;

Ορισμένοι άνθρωποι ισχυρίζονται ότι μπορούν να δουν την αύρα. Έχει αυτό αποδειχθεί επιστημονικά;

Υπάρχουν όντως ενδείξεις ότι ορισμένοι άνθρωποι βλέπουν χρώματα γύρω από άλλους, όχι όμως με τον τρόπο που εννοούν οι θεραπευτές που «διαβάζουν» την αύρα. Πρόκειται για ανθρώπους που διαθέτουν ικανότητες συναισθησίας, που βιώνουν δηλαδή σύνθετα αισθήματα από ένα ερέθισμα. Ένα συναισθητικό άτομο μπορεί, για παράδειγμα, να ακούει τα χρώματα ή να γεύεται τους ήχους παράλληλα με τις κανονικές οπτικές ή ακουστικές εντυπώσεις.

Ψυχολόγοι του University College του Λονδίνου μελέτησαν την περίπτωση μιας συναισθητικής γυναίκα που βλέπει χρώματα γύρω από λέξεις, αντικείμενα και πρόσωπα – αλλά μόνο όταν της δημιουργούν κάποια ιδιαίτερη αίσθηση. Για παράδειγμα, βλέπει τη λέξη αγάπη περιτριγυρισμένη με ροζ ή πορτοκαλί χρώμα, αφού είναι μια θετική λέξη. Το ίδιο συμβαίνει όταν κοιτάει το σύντροφό της ή άλλα προσφιλή της άτομα.

Ίσως οι πρώτοι θεραπευτές αύρας να ήταν άτομα με αυτή την ικανότητα, που πίστεψαν ότι τα χρώματα που έβλεπαν εκπέμπονταν πραγματικά από τους άλλους ανθρώπους. Το βήμα από κει και πέρα δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο.

Είναι η ζώνη των αστεροειδών ένας πλανήτης που εξερράγη;

Γιατί υπάρχει μια ζώνη αστεροειδών ανάμεσα στο Δία και τον Άρη; Είναι τα υπολείμματα ενός πλανήτη που εξερράγη;

Ο πρώτος αστεροειδής ανακαλύφθηκε τη νύχτα της παραμονής Πρωτοχρονιάς του 1800/1801 από τον Ιταλό αστρονόμο Giuseppe Piazzi. Ήταν η Δήμητρα (Ceres). Όταν όμως σύντομα εντοπίστηκαν και πολλοί άλλοι αστεροειδείς, θεωρήθηκε ότι αυτοί ήταν υπολείμματα ενός μεγάλου πλανήτη που καταστράφηκε, π.χ. με μια έκρηξη.

Ωστόσο, το πρόβλημα που προέκυψε ήταν πως, αν αθροίζονταν οι μάζες όλων των γνωστών αστεροειδών, το σύνολο δε θα ξεπερνούσε το ένα χιλιοστό της μάζας της Γης. Οι περισσότεροι αστρονόμοι πιστεύουν πλέον ότι οι αστεροειδείς δεν είναι υπολείμματα κάποιου πλανήτη, αλλά πρώτη ύλη για έναν πλανήτη που ποτέ δε σχηματίστηκε. Οι εσωτερικοί πλανήτες του ηλιακού συστήματος έχουν ενδεχομένως σχηματιστεί από συσσωρεύσεις τέτοιων αστεροειδών, που ονομάζονται και πλανητοειδή – δηλαδή πετρώδες υλικό όλων των μεγεθών, που σχηματίστηκε από ύλη που υπήρχε σ’ έναν πρωτοπλανητικό δίσκο γύρω από το νεογέννητο Ήλιο πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια.

Πέρα από τον Άρη, που είναι ο εξώτερος από τους πετρώδεις πλανήτες, τα πλανητοειδή δεν κατάφεραν ποτέ να ενωθούν σε ένα μεγαλύτερο ουράνιο σώμα, λόγω της βαρυτικής έλξης του Δία. Η έλξη που ασκεί ο Δίας διασκορπίζει συνεχώς τα υπάρχοντα σώματα και τα εμποδίζει να ενωθούν. Σήμερα γνωρίζουμε εκατοντάδες χιλιάδες αστεροειδείς, με μεγαλύτερο τη Δήμητρα, που η διάμετρός της πλησιάζει τα 1.000 χλμ.

Ποια είναι η πιο μακρινή βολή;

Τι είδους αντικείμενο μπορεί να ρίξει κανείς πιο μακριά, και ποιος κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ;

Το αντικείμενο που μπορεί να ριχτεί πιο μακριά εδώ στη Γη είναι ένα ειδικά κατασκευασμένο φρίσμπι, που λέγεται aerobie flying ring. Τo παγκόσμιο ρεκόρ είναι 406 μέτρα και ανήκει στον Erin Hemmings από το 2003. Αυτό που περιορίζει την απόσταση της βολής είναι η βαρύτητα και η αντίσταση του αέρα. Η βαρύτητα έλκει το αντικείμενο προς τα κάτω και η αντίσταση του αέρα το «φρενάρει». Χάρη, όμως, στην αεροδυναμική του κατασκευή, το φρίσμπι «πλέει» στον αέρα.

Όπως ακριβώς το φτερό ενός αεροπλάνου λειτουργεί ανυψωτικά, έτσι και ένα φρίσμπι πετάει μακρύτερα στον αέρα απ’ ό,τι στο κενό. Η κατασκευή ενός aerobie flying ring βασίζεται στο κοινό φρίσμπι, αλλά δέχεται λίγο μικρότερη αντίσταση από τον αέρα. Ο δακτύλιός του είναι εξαιρετικά λεπτός, και η τρύπα στη μέση το κάνει να λειτουργεί σαν να έχει δυο ανυψωτικά πτερύγια. Η περιστροφή εξασφαλίζει σταθερότητα πτήσης και πορείας.

Στον κλασικό αθλητισμό, το ακόντιο είναι το όργανο ρίψης με τη μεγαλύτερη εμβέλεια. Το επίσημο παγκόσμιο ρεκόρ είναι 98,48 μέτρα και ανήκει στον Τσέχο Jan Zelezny από το 1996.

Τι είναι τα βαρέα μέταλλα;

Τα μέταλλα με πυκνότητα άνω των επτά γραμμαρίων ανά κυβικό εκατοστό ονομάζονται βαρέα μέταλλα. Ο όρος χρησιμοποιείται ειδικότερα για μέταλλα που είναι δηλητηριώδη σε ορισμένη συγκέντρωση, όπως ο μόλυβδος, ο χαλκός, ο ψευδάργυρος και ο υδράργυρος.

Πόσες χορδές υπάρχουν σ’ ένα πιάνο;

Σ’ ένα συνηθισμένο πιάνο υπάρχουν περίπου 230 χορδές, η κάθε μία από τις οποίες είναι τεντωμένη με μια δύναμη 75 κιλών. Άρα η συνολική δύναμη πάνω στις χορδές είναι περίπου 17 τόνοι. Ολόκληρη η τεράστια αυτή δύναμη στηρίζεται πάνω στο πολύ ισχυρό πλαίσιο του πιάνου.

Πόσο κρέας έχει μια αγελάδα;

Αυτό εξαρτάται, φυσικά, από το βάρος της αγελάδας. Ανάλογα με τη ράτσα και την ηλικία, μια αγελάδα μπορεί να ζυγίζει από 250 μέχρι 1.000 κιλά. Και αφού περίπου το 50 τοις εκατό του βάρους του ζώου είναι κρέας που τρώγεται, μια αγελάδα δίνει μεταξύ 125 και 500 κιλών κρέας.