Archive for December 2010

Για πόσο καιρό πιστεύαμε ότι η Γη είναι επίπεδη;

Ποιος ανακάλυψε πρώτος ότι η Γη είναι στρογγυλή;

Ήδη από την αρχαιότητα, πολλοί αρχαίοι Έλληνες στοχαστές, μεταξύ των οποίων ο Πυθαγόρας και ο Αριστοτέλης, γνώριζαν ότι η Γη είναι στρογγυλή. Η γνώση τους αυτή ξεκινούσε από απλές παρατηρήσεις, όπως, π.χ., ότι πάντα βλέπει κανείς πρώτα το κατάρτι, όταν εμφανίζεται κάποιο πλοίο στον ορίζοντα.

Παλιότερα, πολλοί ιστορικοί πίστευαν ότι οι γνώσεις των Ελλήνων για το σχήμα της Γης είχαν χαθεί κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, αλλά σήμερα οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τουλάχιστον οι λόγιοι γνώριζαν πάντα ότι ήταν στρογγυλή. Για παράδειγμα, ο Άγγλος χριστιανός λόγιος Βήδας, στο έργο του De temporum ratione, που γράφηκε γύρω στο 700, ανέφερε σαφώς πως η Γη πρέπει να ήταν στρογγυλή. Επίσης, υπάρχει η υπόνοια ότι και πολλοί απλοί άνθρωποι κατά τo Μεσαίωνα γνώριζαν το πραγματικό σχήμα της Γης.

Μεταξύ άλλων, στο εκπαιδευτικό βιβλίο Elucidarius, του 12ου αιώνα, αναφέρεται ότι η Γη έχει σχήμα σφαιρικό. Το Elucidarius, που μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και ήταν ευρέως γνωστό, χρησιμοποιούνταν από πολλούς επαρχιακούς ιερείς, οι οποίοι συχνά ανέφεραν αποσπάσματά του στα κηρύγματά τους.

Ποιο στοιχείο έχει τα μεγαλύτερα άτομα;

Ποιο είναι το βαρύτερο στοιχείο που γνωρίζουμε; Μπορεί να υπάρχουν άλλα στοιχεία, που να περιέχουν ακόμη περισσότερα ηλεκτρόνια;

Ο Ρώσος χημικός Ντμίτρι Μεντελέγεφ εισήγαγε το 1869 το περιοδικό σύστημα των στοιχείων. Στο σύστημα αυτό, τα στοιχεία είναι ταξινομημένα σε οριζόντιες σειρές (περιόδους) ανάλογα με το πλήθος των στιβάδων των ηλεκτρονίων, και σε κάθετες στήλες (ομάδες) ανάλογα με τον αριθμό των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας. Με τον τρόπο αυτό, το περιοδικό σύστημα είχε εξαρχής μια θέση για όλα εκείνα τα στοιχεία που, θεωρητικά, έπρεπε να υπάρχουν. Ο ίδιος ο Μεντελέγεφ είχε αφήσεις κενές θέσεις για πολλά στοιχεία που θεωρούσε ότι έλειπαν, και τα οποία έχουν σήμερα ανακαλυφθεί. Επιπλέον, στα εργαστήρια δημιουργούνται συνεχώς νέα στοιχεία, τα οποία κατά κανόνα είναι πολύ ασταθή.

Το μέχρι στιγμής βαρύτερο στοιχείο δημιουργήθηκε συνθετικά το 1999 από Αμερικανούς ερευνητές. Διέθετε 118 ηλεκτρόνια και πήρε το όνομα ununoctium. Έκτοτε, κανείς δεν κατάφερε, ωστόσο, να το ανασυνθέσει, και έχει πλέον διαγραφεί από το περιοδικό σύστημα. Το στοιχείο με ατομικό αριθμό 117 δε συντέθηκε ποτέ, ενώ από το στοιχείο 115 δημιουργήθηκαν μόλις 4 άτομα, το 2004.

Γιατί οι Κινέζοι τρώνε με ξυλάκια;

Από πού προέρχεται η παράδοση των Κινέζων να τρώνε με ξυλάκια; Είναι αλήθεια πρακτικό αυτό;

Τα κινέζικα ξυλάκια ήταν γνωστά από τη δυναστεία των Σανγκ (1700-1027 π.Χ.) στην ανατολική και στη βορειοανατολική Κίνα, αλλά πιθανώς να είναι ακόμη παλιότερα.

Η εξάπλωσή τους οφείλεται, μεταξύ άλλων, στο γεγονός ότι ο πληθυσμός της Κίνας αυξανόταν τόσο πολύ, που παρουσιάστηκε έλλειψη ξυλείας, λόγω των αυξημένων αναγκών.

Γι’ αυτό, έπρεπε να βρουν μεθόδους μαγειρικής και σκεύη κουζίνας που θα εκμεταλλεύονταν και την παραμικρή πολύτιμη θερμίδα ενέργειας. Έτσι, το γουόκ ήταν ιδανικό για κάτι τέτοιο, μια που όλα τα συστατικά κόβονταν σε μικρά κομμάτια και ψηνόταν αμέσως. Τα μικρά κομμάτια ήταν τέλεια προσαρμοσμένα για να τα φάει κανείς με ξυλάκια. Ταυτόχρονα ταιριάζουν και με μια βασική αρχή της κινέζικης κουζίνας, όπου ελάχιστα σκεύη χρησιμοποιούνται σχεδόν για τα πάντα.

Πόσο γρήγορα μπορούν να κινηθούν τα σαλιγκάρια;

Τα σαλιγκάρια δε φημίζονται για την ταχύτητά τους, αλλά υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάμεσα στα διάφορα είδη. Ορισμένα από αυτά δεν κινούνται σχεδόν καθόλου, ενώ το χερσαίο σαλιγκάρι Helix aspersa μπορεί να φτάσει τα 2,3 χιλιοστόμετρα το δευτερόλεπτο, όταν βιάζεται πολύ. Η ταχύτητα αυτή ισούται με 8 μέτρα την ώρα ή 1 χιλιόμετρο σε 5 ολόκληρα μερόνυχτα.

Πόσο μεγάλο είναι το μεγαλύτερο μαργαριτάρι;

Το Μάιο του 1934, βρέθηκε στις Φιλιππίνες, σε ένα γιγάντιο στρείδι, ένα μαργαριτάρι που ζύγιζε 6,4 κιλά. Δεν ήταν όμως απόλυτα στρογγυλό – ήταν ένας μεγάλος, ακανόνιστος σβόλος. Γι’ αυτό, το μαργαριτάρι πουλήθηκε «μόνο» 200 χιλιάδες δολάρια, όταν δημοπρατήθηκε το 1980.

Μπορεί να κάνει κανείς ντους στο διάστημα;

Πώς πλένεται κανείς στο διάστημα, όπου δεν υπάρχει βαρύτητα;

Για ευνόητους λόγους η ποσότητα νερού που διαθέτει κανείς στο διάστημα είναι πολύ περιορισμένη, και γι’ αυτό πρέπει και τα ντους να περιορίζονται όσο γίνεται. Έτσι, η προσωπική υγιεινή γίνεται με υγρά μαντιλάκια και το λούσιμο των μαλλιών με ξηρό σαμπουάν, το οποίο χρησιμοποιείται και σε νοσοκομεία για ασθενείς που δεν μπορούν να πλυθούν κανονικά. Το σαμπουάν απλώνεται στο κεφάλι με μια πετσέτα, και τα λίπη και οι ακαθαρσίες μένουν στο ύφασμα.

Σχεδιάζεται, ωστόσο, μια καμπίνα ντους ειδική για χρήση στο διάστημα. Το νερό βγαίνει από ένα ειδικό στόμιο που μειώνει την εξερχόμενη ποσότητα κατά πολύ, και το άτομο πλένεται με μικρές πετσέτες. Το ακάθαρτο νερό συγκεντρώνεται στη συνέχεια με ένα ειδικό απορροφητικό στόμιο, που λειτουργεί σαν ηλεκτρική σκούπα. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί κανείς να πλυθεί με 4 μόλις λίτρα νερό, ενώ στη Γη ξοδεύουμε κατά μέσο όρο περίπου 50 λίτρα νερό σε κάθε ντους.

Πώς επιζούν οι αράχνες από πτώση πολλών μέτρων;

Τις προάλλες έριξα μια αράχνη από το ταβάνι και, απ’ ό,τι είδα, δεν έπαθε τίποτε. Υπολόγισα ότι η πτώση αυτή ήταν σαν να έπεφτα εγώ από ύψος 360 μέτρων. Πώς μπορούν τα μικρά ζώα να αντέχουν τέτοιες πτώσεις;

Όταν ένα ζώο (ή οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο) πέφτει, επηρεάζεται πάνω απ’ όλα από τη δύναμη της βαρύτητας. Όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση, τόσο αυξάνεται και η ταχύτητα της πτώσης. Γι’ αυτό, δεν μπορεί κανείς με απλό πολλαπλασιασμό και βάσει μεγέθους να συγκρίνει μια μικρή πτώση μιας αράχνης με μια μεγάλη πτώση ενός ανθρώπου.

Επιπλέον, παίζει ρόλο και η αντίσταση του αέρα, η οποία επιβραδύνει την πτώση. Επειδή μικρά ζώα, όπως η αράχνη, έχουν σχετικά μεγάλη σωματική επιφάνεια σε σύγκριση με το πολύ μικρό βάρος τους, η αντίσταση του αέρα είναι σ’ αυτά ισχυρή, με αποτέλεσμα να μην πέφτουν με ιδιαίτερα μεγάλη ταχύτητα. Το χαμηλό βάρος συντελεί επίσης ώστε να προσκρούουν στο έδαφος με χαμηλή κινητική ενέργεια, έτσι ώστε ο κίνδυνος για σωματικές βλάβες να είναι ελάχιστος.

Κάποιες φορές, φυσικά, οι αράχνες με μακριά, λεπτά πόδια μπορεί να σπάσουν κάποιο από αυτά, εάν δεν καταφέρουν να προσγειωθούν καλά. Ακόμη κι εδώ, όμως, η φύση είναι προνοητική, μια που το πόδι θα αναπτυχθεί ξανά, την επόμενη φορά που το ζώο θα αλλάξει δέρμα.

Γιατί τα βρεγμένα πράγματα φαίνονται πιο σκούρα;

Τα υφάσματα σκουραίνουν όταν βρέχονται. Γιατί, αφού το νερό δε χρωματίζει;

Κανονικά το νερό είναι άχρωμο, αλλά μπορεί να μειώσει την ποσότητα του φωτός που ανακλάται από ένα αντικείμενο προς το μάτι του παρατηρητή, το οποίο, για το λόγο αυτό, φαίνεται πιο σκούρο.

Εάν, για παράδειγμα, ένα κομμάτι υφάσματος βραχεί, ένα μέρος του φωτός διαθλάται αμέσως μόλις πέφτει στο ανώτερο στρώμα του νερού, και έτσι δεν καταγράφεται από το μάτι. Ταυτόχρονα, ένα μέρος του φωτός που φτάνει στο ύφασμα απορροφάται από αυτό, επειδή το νερό αναγκάζει το φως να κινείται μέσα στο υλικό, με αποτέλεσμα να έχει περισσότερο χρόνο για να το απορροφήσει. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για σχετικά πορώδη υλικά, όπως τα υφάσματα.

Τέλος, ένα ακόμη μέρος του φωτός, το οποίο τελικά ανακλάται, θα πέσει στο στρώμα του νερού και θα εκτραπεί ξανά προς το ύφασμα.

Το φαινόμενο κατά το οποίο τα υγρά αντικείμενα δείχνουν να σκουραίνουν δεν αφορά μόνο τα υφάσματα. Για παράδειγμα, το ίδιο παρατηρείται σε ένα χωματόδρομο ή στη γούνα ενός ζώου.

Πώς επουλώνεται μια πληγή;

Πώς επουλώνεται μια πληγή και εξαφανίζεται το τραύμα;

Η διαδικασία επούλωσης ξεκινά αμέσως μόλις ένα τμήμα ενός ιστού του σώματος καταστρέφεται, λόγω τραυματισμού ή ασθένειας. Στην πραγματικότητα, δεν είναι πολλοί οι τύποι των ιστών που επουλώνονται πλήρως. Αυτή την ικανότητα έχουν, μεταξύ άλλων, τα οστά, το συκώτι, τα μικρά νεύρα και η επιδερμίδα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο συνδετικός ιστός που σχηματίζεται κατά την επούλωση δε διαθέτει όλες τις ιδιότητες του αρχικού ιστού.

Σε μια συνηθισμένη πληγή στο δέρμα, τα αιμοφόρα αγγεία συστέλλονται αμέσως μετά τον τραυματισμό, ώστε να μην χαθεί πολύ αίμα. Ταυτόχρονα, το αίμα που έχει φτάσει στην επιφάνεια πήζει και σχηματίζεται ένα προστατευτικό κάκαδο.

Συχνά στην πληγή επικάθονται βακτήρια, τα οποία καταπολεμούνται από τα λευκά αιμοσφαίρια στη λεγόμενη φάση της φλεγμονής. Κάποιοι άλλοι τύποι λευκών αιμοσφαιρίων παράγουν επισωρεύσεις, οι οποίες κάνουν την πληγή να επουλωθεί. Στη φάση της κοκκίωσης του ιστού, το πρωτεϊνούχο κολλαγόνο αρχίζει να σχηματίζει νέες ίνες συνδετικού ιστού. Τέλος, στη φάση της επιθηλιοποίησης, ενισχύεται ο ιστός της ουλής, που στη συνέχεια συρρικνώνεται και αποκτά ανοιχτότερη απόχρωση.

Ο χρόνος επούλωσης μπορεί να παραταθεί λόγω γενικά κακής υγείας, ενώ το κάπνισμα επιβραδύνει επίσης τη διαδικασία.

• Το σώμα απομακρύνει τις ακαθαρσίες πριν από την αναδόμηση του ιστού.
• Η πληγή αρχίζει να αιμορραγεί αμέσως μετά τον τραυματισμό του δέρματος.
• Το αίμα ρέει από την πληγή και δημιουργεί μια εφελκίδα (κάκαδο).
• Τα λευκά αιμοσφαίρια απομακρύνουν βακτήρια και ακαθαρσίες.
• Ο ιστός αναδομείται κάτω από την εφελκίδα.
• Ο συνδετικός ιστός έχει δημιουργηθεί και η εφελκίδα ξεκολλάει.

Πόσα κύτταρα υπάρχουν στο ανθρώπινο σώμα;

Το σώμα ενός μέσου ενηλίκου έχει περίπου 100 τρισεκατομμύρια κύτταρα (1014). Η ακολουθία των βάσεων του DNA σε κάθε κύτταρο έχει μήκος περίπου 175 εκατοστά, οπότε, αν οι ακολουθίες όλων των κυττάρων ενός ανθρώπου έμπαιναν η μία μετά την άλλη, το μήκος τους θα ήταν 30 φορές μεγαλύτερο από την απόσταση ανάμεσα στη Γη και τον Πλούτωνα.