Archive for December 2010

Ποιος ήταν ο μικρότερος δεινόσαυρος;

Αν εξαιρέσουμε τα μικρά των δεινοσαύρων, το πιο μικρόσωμο είδος που βρέθηκε ποτέ είναι ο Κομψόγναθος. Τα ενήλικα άτομα δεν ξεπερνούσαν τα 70-75 εκατοστά και είχαν βάρος περίπου τρία κιλά – όχι περισσότερο από μια καλοθρεμμένη κότα.

Δίνεται χάρη στους θανατοποινίτες, αν δε λειτουργήσει ο «εξοπλισμός»;

Λέγεται ότι οι θανατοποινίτες έπαιρναν χάρη, αν κάτι πήγαινε στραβά κατά την εκτέλεσή τους. Πρόκειται για αλήθεια ή μύθο;

Πρακτικά, λίγες είναι οι πιθανότητες να γλιτώσει κανείς από το δήμιο. Στις ΗΠΑ υπάρχουν αρκετά παραδείγματα εκτελέσεων όπου κάτι πήγε στραβά με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, χωρίς όμως αυτό να επηρεάσει την τελική έκβαση.

Ωστόσο, αν ανατρέξει κανείς στην ιστορία, υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις που κάποιοι μελλοθάνατοι γλίτωσαν την εκτέλεση, ακριβώς επειδή επιβίωσαν από τον απαγχονισμό. Μια τέτοια περίπτωση είναι αυτή του John Smith, ο οποίος επρόκειτο να εκτελεστεί στην Αγγλία το 1705. Η πτώση από την αγχόνη δεν προκάλεσε ρήξη του αυχένα του και, αφού σφάδαζε επί ένα τέταρτο, οι θεατές άρχισαν να διαμαρτύρονται. Τότε, κατέβασαν το Smith από την αγχόνη και αργότερα του δόθηκε χάρη.

Ωστόσο, το πιο γνωστό παράδειγμα εκτέλεσης που πήγε στραβά είναι ο παραλίγο απαγχονισμός του John Lee, στις 23 Φεβρουαρίου του 1885, πάλι στην Αγγλία. Παρά τους λεπτομερείς ελέγχους, η καταπακτή φράκαρε τρεις φορές. Τελικά, η ποινή του Lee, ο οποίος είχε καταδικαστεί για φόνο, μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη. Ο John Lee ορκιζόταν πως ήταν αθώος και πως όλα αυτά οφείλονταν σε θεϊκή επέμβαση. Τελικά, το 1907 αφέθηκε ελεύθερος και πιστεύεται ότι μετανάστευσε στις ΗΠΑ.

Πεθαίνει κανείς από «ραγισμένη» καρδιά;

Υπάρχει πιθανότητα να πεθάνει κάποιος από ερωτική απογοήτευση;

Μπορεί η μεγάλη στενοχώρια να αποβεί μοιραία; Νέες έρευνες τείνουν στο συμπέρασμα ότι η ερωτική απογοήτευση είναι πιθανό να οδηγήσει σε πραγματικά καρδιολογικά προβλήματα, τα οποία, στη χειρότερη των περιπτώσεων, μπορεί να καταλήξουν ακόμη και στο θάνατο. Ο ειδικός καρδιολόγος Ilan Wittstein του πανεπιστημίου John Hopkins των ΗΠΑ, μαζί με μια ομάδα ερευνητών, απέδειξε ότι η υπερβολική συναισθηματική φόρτιση, που συχνά ακολουθεί τη διακοπή μιας ερωτικής σχέσης, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την κατάρρευση της καρδιάς.

Ο Wittstein παρατήρησε ότι σε ορισμένες γυναίκες που παρουσίασαν στηθάγχη οι ορμόνες του στρες είχαν αυξηθεί δραματικά. Οι ορμόνες αυτές έχουν τοξική επίδραση στην καρδιά και μπορούν να παραλύσουν το μυοκάρδιο, έτσι ώστε ο «ασθενής» να παρουσιάσει συμπτώματα που έχουν χαρακτηριστικά καρδιακού επεισοδίου. Οι γυναίκες αυτές είχαν όλες βιώσει μια βαριά συναισθηματική απώλεια, η οποία οφειλόταν κυρίως σε ερωτική απογοήτευση. Ο Ilan Wittstein αποκαλεί το φαινόμενο αγχογενή μυοκαρδιοπάθεια ή –στην καθομιλουμένη– «σύνδρομο της ραγισμένης καρδιάς».

Ποια φυλή είναι η αρχαιότερη;

Ο άνθρωπος εξαπλώθηκε στη Γη και εξελίχθηκε σε πολλές φυλές. Γνωρίζουμε ποια είναι η παλιότερη;

Το ζήτημα ποια είναι η παλαιότερη και πλέον αρχέγονη ανθρώπινη φυλή έχει πυροδοτήσει από παλιά πολλές διαφωνίες και αμφισβητήσεις ανά τον κόσμο. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα ερώτημα πολύ δύσκολο να απαντηθεί.

Αν θελήσουμε, παρ’ όλα αυτά, να δώσουμε μια απάντηση, θα πρέπει να ξεκινήσουμε από το αναμφισβήτητο δεδομένο ότι η πρώτη ρίζα του φυλογενετικού δέντρου του ανθρώπου βρίσκεται στην Αφρική. Σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, ο άνθρωπος μετανάστευσε από την Αφρική πριν από περίπου 100.000 χρόνια και εξαπλώθηκε σταδιακά σε όλο τον κόσμο. Ορισμένοι από τους προγόνους μας παρέμειναν στην Αφρική και πιθανόν εκείνοι να άλλαξαν πολύ λιγότερο, αφού παρέμειναν στο ίδιο περιβάλλον όλο αυτό το διάστημα.

Με γνώμονα τη γενετική, μια καλή υποψηφιότητα για την αρχαιότερη φυλή του κόσμου είναι αυτή των Βουσμάνων Σαν, που ζουν στις σαβάνες της νότιας Αφρικής. Οι άντρες των Σαν φέρουν την πιο παλαιά εκδοχή του χρωμοσώματος Υ από όλες τις φυλές του πλανήτη. Επίσης, το μιτοχονδριακό DNA των γυναικών της φυλής, το οποίο κληροδοτείται αμετάβλητο από μητέρα σε κόρη, συγκαταλέγεται μεταξύ των παλαιότερων που γνωρίζουμε. Παρ’όλα αυτά, τα χαρακτηριστικά των Σαν θα μπορούσαν εκ πρώτης όψεως να θεωρηθούν αρκετά σύγχρονα από εξελικτικής απόψεως. Ωστόσο, αρχαιολογικά ευρήματα κατατείνουν στο συμπέρασμα ότι η ίδια μορφή πολιτισμού υπάρχει στην περιοχή εδώ και 30.000 χρόνια – πολύ πριν από την αυγή οποιουδήποτε ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Μισούν οι γάτες το νερό;

Έχω παρατηρήσει, σε αρκετές περιπτώσεις, ότι οι γάτες αντιδρούν πολύ έντονα όταν βρέχονται. Απεχθάνονται όλες οι γάτες το νερό, και γιατί;

Δεν αληθεύει ότι όλες οι γάτες απεχθάνονται το νερό. Ένα παράδειγμα για του λόγου το αληθές είναι η τουρκική γάτα Βαν, που ζει στις όχθες της λίμνης Βαν, στη νοτιοανατολική Τουρκία. Αυτό το είδος λατρεύει το υγρό στοιχείο και δε διστάζει, μάλιστα, να βουτάει στα νερά της λίμνης.

Το γεγονός ότι πολλές οικόσιτες γάτες διατηρούν μια προβληματική σχέση με το νερό είναι πιθανότατα ζήτημα κρύου και ζέστης. Το τρίχωμα της γάτας είναι πολύ ξηρό, και έτσι, όταν έρθει σε επαφή με το νερό, μουσκεύει αμέσως, με αποτέλεσμα να χάνει τις θερμομονωτικές του ιδιότητες.

Για τις γάτες που ζουν σε τροπικές περιοχές αυτό δεν είναι μεγάλο πρόβλημα. Όμως, οι γάτες που ζουν σε εύκρατες ζώνες δεν έχουν την πολυτέλεια απώλειας θερμότητας με τέτοιο τρόπο. Φαίνεται μάλιστα ότι υπάρχει μια τάση, όσο πλησιάζουμε στον ισημερινό, τόσο πιο πολύ να χαίρονται οι γάτες το νερό.

Οι οικόσιτες γάτες προέρχονται από πολλές διαφορετικές άγριες φυλές. Όσες κατάγονται από την ευρωπαϊκή αγριόγατα και ζουν σε εύκρατες περιοχές έχουν κληρονομήσει τη φοβία για το νερό από τους προγόνους τους. Αυτό ισχύει ακόμη και αν έχουν μετακομίσει σε πιο θερμά μέρη. Οι περισσότερες γάτες που συναντάμε στα δικά μας γεωγραφικά πλάτη προέρχονται από την ευρωπαϊκή αγριόγατα, και γι’ αυτό κρατούν τις αποστάσεις τους από το μπάνιο. Άλλες φυλές, όμως, κατάγονται από τη αφρικανική αγριόγατα της Νουβίας, η οποία προέρχεται από τις ερήμους της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής και δε φοβάται το νερό. Επίσης, παίζει ρόλο και η συνήθεια. Οι γάτες, π.χ., που παίρνουν μέρος σε καλλιστεία ζώων πρέπει να ανέχονται το μπανιάρισμα σε τακτά διαστήματα – κάτι που επιτυγχάνεται, αν το έχουν συνηθίσει από μικρή ηλικία.

Πώς σχηματίζονται τα σχέδια στο γρασίδι;

Τα διάφορα σχέδια που υπάρχουν σε πολλά ποδοσφαιρικά γήπεδα εμφανίζονται επειδή το γρασίδι απορροφάει διαφορετικές ποσότητες φωτός, ανάλογα με την κατεύθυνση στην οποία είναι στραμμένες οι τούφες του. Αν θέλουμε να δημιουργήσουμε σχέδια, πιέζουμε το χόρτο με ένα μικρό οδοστρωτήρα, αφού το κουρέψουμε.

Πόσο μεγάλη μπορεί να γίνει μια μέδουσα;

Η μεγαλύτερη γνωστή μέδουσα είναι μια κόκκινη σκυφομέδουσα (Cyanea capillata) με διάμετρο 2,28 μέτρα και πλοκάμια μήκους 36,5 μέτρων. Η μέδουσα αυτή ξεβράστηκε στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ. Η μεγαλύτερη μέδουσα που συναντάμε στις ελληνικές θάλασσες είναι η Rhizostoma pulmo, η διάμετρος της οποίας φτάνει μέχρι και το 1 μέτρο.

Υπάρχουν φυτοφάγα αρπακτικά;

Έχω ακούσει ότι μερικά αρπακτικά ζουν τρώγοντας φυτά. Μπορεί αυτό να αληθεύει;

Αναρίθμητα ζώα, που είναι αρπακτικά από βιολογικής απόψεως, έχουν διάφορα φυτά στο διαιτολόγιό τους. Ένα καλό παράδειγμα είναι οι αρκούδες, οι οποίες τρώνε σχεδόν τα πάντα.

Υπάρχει, ωστόσο, ένα και μοναδικό είδος το οποίο σε κάποια περίοδο της εξέλιξής του έγινε σχεδόν ολοκληρωτικά φυτοφάγο. Πρόκειται για μια ιδιόμορφη αρκούδα, το γιγαντιαίο Πάντα, το οποίο έχει μάλιστα εξειδικευτεί σε ένα μόνο είδος φυτού, το μπαμπού.

Το Πάντα κατάληξε σε αυτή τη μάλλον ασυνήθιστη διατροφική επιλογή, επειδή δεν υπάρχουν πολλά άλλα ζώα που να ενδιαφέρονται για τα μπαμπού, και έτσι το ζώο μπορεί να καταβροχθίζει τις μεγάλες ποσότητες που χρειάζεται χωρίς ανταγωνισμό, ενώ δεν έχει κανένα πρόβλημα στο μάσημα των σκληρών καλαμιών, αφού διαθέτει πολύ γερά δόντια. Υπάρχουν, ωστόσο, και μειονεκτήματα στο να είναι κανείς φυτοφάγος, ειδικά όταν αρχικά ήταν προορισμένος για αρπακτικό.

Το κρέας είναι εξαιρετικά θρεπτικό και γενικά εύπεπτο. Αυτό σημαίνει ότι τα αρπακτικά μπορούν να βολευτούν με ένα απλό πεπτικό σύστημα με σχετικά μικρό εντερικό σωλήνα. Αντίθετα, τα φυτά είναι φτωχά σε θρεπτικά συστατικά και περιέχουν δύσπεπτες ουσίες. Έτσι, τα φυτοφάγα έχουν αναπτύξει πολύπλοκα συστήματα εντέρων και στομάχου με πολλούς θαλάμους. Επειδή όμως το Πάντα έχει πεπτικό σύστημα αρπακτικού, εκμεταλλεύεται μόνο ένα μικρό μέρος από την ήδη περιορισμένη ποσότητα θρεπτικών ουσιών που προσφέρει το μπαμπού. Γι’ αυτό τα Πάντα είναι αναγκασμένα να σπαταλούν μέχρι και 14 ώρες το εικοσιτετράωρο τρώγοντας. Επιπλέον, η μονοφαγία τους τα καθιστά ευπαθή σε περιβαλλοντικές μεταβολές. Ένας από τους λόγους για τους οποίους τα Πάντα απειλούνται με αφανισμό είναι ότι τα μπαμπού σήμερα έχουν περιοριστεί σημαντικά.

Πόσο ζυγίζει ο αέρας;

Ακόμη και ο αέρας κάτι πρέπει να ζυγίζει, αλλά πόσο; Και γιατί δε νιώθουμε το βάρος του;

Ο ατμοσφαιρικός αέρας –όσο κι αν φαίνεται παράξενο– ζυγίζει περίπου 1,3 κιλό ανά κυβικό μέτρο σε κανονικές συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας. Η Γη περιβάλλεται από ένα στρώμα αέρα πάχους πολλών χιλιομέτρων, και κάθε τετραγωνικό εκατοστό στην επιφάνειά της σηκώνει βάρος ενός κιλού αέρα – αυτό που αποκαλούμε ατμοσφαιρική πίεση. Αυτό σημαίνει, με αυστηρά κριτήρια, ότι αν κρατήσουμε οριζόντιο ένα φύλλο χαρτί σχήματος Α4, επάνω του ασκείται πίεση από αέρα συνολικού βάρους 600 κιλών. Το ότι εμείς μπορούμε να σηκώνουμε το χαρτί χωρίς πρόβλημα οφείλεται στο γεγονός ότι η ατμοσφαιρική πίεση είναι η ίδια προς κάθε κατεύθυνση στο περιβάλλον, και έτσι είναι η ίδια τόσο στην επάνω όσο και στην κάτω επιφάνεια του χαρτιού. Έτσι, λοιπόν, τελικά σηκώνουμε στην πραγματικότητα μόνο το βάρος του ίδιου του χαρτιού, που είναι ελάχιστο.

Με τον ίδιο τρόπο, το σώμα μας, επειδή είναι προσαρμοσμένο στην ατμοσφαιρική πίεση, δεν συνθλίβεται από το βάρος των τεράστιων μαζών του ατμοσφαιρικού αέρα. Όταν όμως βρισκόμαστε σε μεγάλο υψόμετρο, η ατμοσφαιρική πίεση μειώνεται και χρειαζόμαστε χρόνο για να ρυθμίσουμε την πίεση στο σώμα μας. Αυτός είναι και ο λόγος που βουλώνουν τα αυτιά μας όταν πετάμε ή οδηγούμε σε ορεινές περιοχές.

Κανονικά, τα αισθητήρια του δέρματός μας θα έπρεπε να καταγράφουν την πίεση του αέρα. Επειδή όμως αυτή είναι σταθερή, οι υποδοχείς την έχουν συνηθίσει και το σήμα δε γίνεται αντιληπτό.

Μπορούν τα φυτά να καούν από το φως του Ήλιου;

Οι άνθρωποι και πολλά ζώα παθαίνουν εγκαύματα από τον ήλιο. Γιατί δεν ισχύει αυτό και για τα φυτά;

Ένας οργανισμός που εκτίθεται υπερβολικά στην υπεριώδη ακτινοβολία του Ήλιου αρχίζει να μετατρέπει το οξυγόνο που περιέχουν τα επιφανειακά κύτταρα σε ελεύθερες ρίζες οξυγόνου, οι οποίες καταστρέφουν τα κύτταρα. Το ίδιο πρόβλημα έχουν και τα φυτά, τα οποία όμως έχουν αναπτύξει έναν ειδικό μηχανισμό που τα προστατεύει από τη βλαβερή ακτινοβολία.

Αν ένα φυτό δεχτεί περισσότερο ηλιακό φως απ’ ό,τι χρειάζεται, παράγει ζεαξανθίνη, μια ουσία που ανήκει στην οικογένεια των καροτενοειδών. Η ουσία αυτή φροντίζει να μεταφερθεί ένα ηλεκτρόνιο στη χλωροφύλλη που υπάρχει στην επιφάνεια, εμποδίζοντάς τη να δομήσει ελεύθερες ρίζες. Στη συνέχεια, η θετικά φορτισμένη ζεαξανθίνη ενώνεται με την αρνητικά φορτισμένη χλωροφύλλη και κατά τη διαδικασία αυτή το πλεόνασμα ηλιακού φωτός μετατρέπεται σε εντελώς αβλαβή θερμότητα.

Οι επιστήμονες γνωρίζουν τη διαδικασία αυτή στην παραμικρή της λεπτομέρεια, επειδή μπορούν να καταγράψουν τις χημικές αντιδράσεις που γίνονται ακόμη και σε εκατομμυριοστό δισεκατομμυριοστού του δευτερολέπτου, όταν δηλαδή ένα μονωμένο φωτόνιο φτάνει στο φυτό.