Archive for December 2010

Πόσα άστρα υπάρχουν σε όλο το Σύμπαν;

Διάβασα ότι τα άστρα του Σύμπαντος είναι περισσότερα από τους κόκκους της άμμου που υπάρχουν σε όλες τις παραλίες της Γης. Μπορεί κάτι τέτοιο να αληθεύει, και πώς υπολογίζεται αυτό;

Μία ομάδα αστρονόμων του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας εκτίμησε το 2003 τον αριθμό των άστρων του Σύμπαντος σε 70 εξάκις εκατομμύρια – ο αριθμός επτά ακολουθούμενος από 22 μηδενικά. Οι αστρονόμοι εστίασαν δύο από τα ισχυρότερα επίγεια τηλεσκόπια σε μία μικρή περιοχή του ουρανού, αναλύοντας τη φωτεινότητα των γαλαξιών που εμπεριείχε. Από αυτήν μπόρεσαν να εκτιμήσουν τον αριθμό των άστρων που καθένας από αυτούς περιλάμβανε. Ο αριθμός αυτός στη συνέχεια πολλαπλασιάστηκε με το συνολικό αριθμό των αντίστοιχων μικρών περιοχών που θα απαιτούνταν για να καλυφθεί ολόκληρος ο ουρανός, μέχρι το πέρας του ορατού σύμπαντος.

Προφανώς, πρόκειται περί ενός αρκετά «πρόχειρου» υπολογισμού, αφού υπεισέρχονται αρκετές ασάφειες. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι δε γνωρίζουμε με ακρίβεια ούτε καν το συνολικό αριθμό των άστρων του ίδιου του γαλαξία μας.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Simon Driver, ο οποίος συμμετείχε στην ερευνητική ομάδα, ο σωστός αριθμός μπορεί κάλλιστα να είναι πολύ μεγαλύτερος, ή ακόμη και άπειρος, αφού η μέτρηση περιλαμβάνει μόνο τους γαλαξίες που είναι ορατοί από επίγεια τηλεσκόπια, και επειδή υπάρχουν περιοχές του Σύμπαντος από τις οποίες το φως δεν έχει ακόμη φτάσει στη Γη.

Ας περιοριστούμε, όμως, στα 70 εξάκις εκατομμύρια άστρα και ας τα συγκρίνουμε με τους κόκκους της άμμου. Ένας κόκκος άμμου έχει διάμετρο 0,125 έως 0,5 χιλιοστά. Εάν υποθέσουμε ότι η μέση διάμετρος ενός κόκκου είναι 0,25 χιλιοστά, ένα κυβικό μέτρο άμμου περιέχει 64 δισεκατομμύρια κόκκους. Το μήκος όλων των παραλιών της Γης δεν είναι εύκολο να μετρηθεί, αλλά μια εκτίμηση θα μπορούσε να είναι 1,5 εκατομμύριο χιλιόμετρα. Αν κάθε παραλία έχει κατά μέσο όρο πλάτος 50 μέτρα και καλύπτεται από στρώμα άμμου βάθους ενός μέτρου, βγαίνει το αποτέλεσμα ότι σε όλες τις παραλίες της Γης υπάρχουν περίπου 4,8 εξάκις εκατομμύρια κόκκοι άμμου. Πράγμα που σημαίνει ότι όντως, έστω και με την πρόχειρη αυτή εκτίμηση, υπάρχουν περισσότερα άστρα στο Σύμπαν απ’ ό,τι κόκκοι άμμου σε όλες τις παραλίες της Γης – γύρω στις 15 φορές περισσότερα.

Ωστόσο, η εικόνα αλλάζει αν συμπεριλάβουμε και τις ερήμους: Μόνο οι κόκκοι της άμμου στη Σαχάρα έχουν υπολογιστεί σε 1.800 εξάκις εκατομμύρια!

Πώς επιλέγονταν οι φαραώ;

Πώς αποφάσιζαν στην αρχαία Αίγυπτο ποιος θα γινόταν φαραώ;

Οι φαραώ της Αιγύπτου δεν επιλέγονταν από την αριστοκρατία, όπως, π.χ., συνέβαινε με τους ηγεμόνες στην Ευρώπη το Μεσαίωνα. Ο φαραώ εθεωρείτο γιος του θεού Ρα (Ήλιου), κάτι που έδινε και στον ίδιο θεϊκή υπόσταση. Γι’ αυτό και το δικαίωμα στο θρόνο εκπορευόταν από τους θεούς – ή, τουλάχιστον, έτσι το έθεταν στο λαό.

Στην πράξη, ένας κύκλος ιερέων και ανώτερων αξιωματούχων της βασιλικής αυλής αποφάσιζε για το ποιος θα διαδεχθεί τον αποθανόντα φαραώ. Κατά κανόνα, ο θρόνος ήταν κληρονομικός, αλλά συχνά συνέβαιναν συνωμοσίες και φόνοι, με αποτέλεσμα να διακόπτεται η φυσική σειρά διαδοχής. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το προβάδισμα για το θρόνο είχε η γενεαλογική γραμμή των γυναικών της οικογένειας του Φαραώ.

Αν ένα ανήλικο αγόρι είχε την τύχη να είναι υποψήφιος φαραώ, μπορούσε να παντρευτεί μια κοντινή συγγενή του – κατά προτίμηση την αδελφή του. Με αυτό τον τρόπο, ενισχυόταν η θεϊκή του υπόσταση.

Τρώνε οι Ινδιάνοι δηλητηριασμένα θηράματα;

Οι ινδιάνοι του Αμαζονίου κυνηγούν συνήθως ζώα με δηλητηριασμένα βέλη. Γιατί δε δηλητηριάζονται και οι ίδιοι, όταν τρώνε μετά αυτά τα ζώα;

Οι Ινδιάνοι του Αμαζονίου χρησιμοποιούν την πολύ τοξική ουσία κουράριο, που εξάγεται από το φλοιό, τα φύλλα και τις ρίζες διαφόρων φυτών. Η δράση του κουραρίου οφείλεται κυρίως στην ουσία D-τουβοκουραρίνη, που, όταν περάσει στην κυκλοφορία του αίματος, μπλοκάρει το μηχανισμό της νευρικής διέγερσης των μυών. Έτσι, παραλύουν, μεταξύ των άλλων, οι μύες που σχετίζονται με το αναπνευστικό σύστημα, με αποτέλεσμα το θήραμα να πεθαίνει από ασφυξία. Ωστόσο, το κουράριο δεν είναι επικίνδυνο όταν λαμβάνεται από το στόμα, καθώς δεν απορροφάται από το πεπτικό σύστημα μέσω της εντερικής οδού, ώστε να περάσει στο αίμα. Αυτό σημαίνει, λοιπόν, ότι οι Ινδιάνοι μπορούν άφοβα να τρώνε τα θηράματά τους.

Κατά τα άλλα, οι ιδιότητες της τοξικής αυτής ουσίας έχουν αποδειχτεί χρήσιμες στην ιατρική, γιατί σε κατάλληλες δόσεις το κουράριο λειτουργεί ως μυοχαλαρωτικό και χρησιμοποιείται σε εγχειρίσεις κυρίως της κοιλιακής χώρας. Σήμερα, όμως, ως επί το πλείστον, οι χειρουργοί χρησιμοποιούν συνθετικά σκευάσματα παραπλήσια του κουραρίου, των οποίων η δράση ελέγχεται πιο εύκολα. Όλα αυτά τα σκευάσματα έχουν ως πρότυπο το δηλητήριο των βελών του Αμαζονίου.

Πόσο χρόνο μπορεί να αντέξει κανείς μέσα στο νερό;

Πώς αντιδρά κάποιος μετά από μακροχρόνια παραμονή μέσα στο νερό; Ποιος έχει το ρεκόρ;

Η παρατεταμένη παραμονή κάτω από το νερό με στολή δύτη δεν είναι εντελώς ακίνδυνη. Αυτό αποδεικνύει ένα πείραμα που έκαναν οι Ιταλοί δύτες Stefano Barbaresi και Stefania Mensa. Στα τέλη του καλοκαιριού του 2005, παρέμειναν σε βάθος οκτώ μέτρων κάτω από το νερό επί δέκα εικοσιτετράωρα, κάτι που αποτελεί νέο ρεκόρ.

Την έβδομη μέρα ο Stefano Barbaresi παραλίγο να λιποθυμήσει λόγω αφυδάτωσης και κόπωσης. Επανήλθε όμως σύντομα, αφού του προσφέρθηκε ορός, και, όταν πλέον αναδύθηκαν οι δύτες, ήταν και οι δύο σε πολύ καλή κατάσταση. Ο σκοπός του πειράματος, που κόστισε σχεδόν 350.000 ευρώ, ήταν να διερευνηθούν οι επιπτώσεις στο ανθρώπινο σώμα από τη μακροχρόνια παραμονή κάτω από το νερό. Οι δύτες επιτηρούνταν αδιαλείπτως από 30 ειδικούς, οι οποίοι, μεταξύ άλλων, έλεγχαν την αρτηριακή πίεση, την καρδιακή λειτουργία και την περιεκτικότητα του αίματος σε οξυγόνο. Τα αποτελέσματα θα μελετηθούν τώρα από τους επιστήμονες του νοσοκομείου San Gallicano της Ρώμης. Κατά τα δέκα αυτά εικοσιτετράωρα, οι δύτες έκαναν χρήση ενός στεγνού θαλαμίσκου μόνο για φαγητό ή για τις φυσικές τους ανάγκες.

Ποιο ζώο είναι ο καλύτερος δρομέας του κόσμου;

Ποιος είναι ο καλύτερος δρομέας του ζωικού βασιλείου, όσον αφορά την αντοχή και την ταχύτητα;

Ο γατόπαρδος (cheetah) κατέχει το απόλυτο ρεκόρ ταχύτητας, επειδή μπορεί να αναπτύξει ταχύτητα άνω των 100 χλμ./ώρα για μικρά χρονικά διαστήματα. Πολλά ζώα έχουν μεγάλη αντοχή· μεταξύ αυτών και ο λύκος, ο οποίος μπορεί να διατηρήσει ταχύτητα 40 χλμ./ώρα για μεγάλες αποστάσεις. Τον καλύτερο συνδυασμό, όμως, ίσως τον έχει ένα είδος που μοιάζει με αντιλόπη, η βορειοαμερικανική αντιλόκαπρα, η οποία μπορεί να τρέχει με ταχύτητα 60 χλμ./ώρα επί 10 χιλιόμετρα ή περισσότερο.

Μια ομάδα Καναδών βιολόγων προσπάθησε να εξηγήσει πώς το πετυχαίνει αυτό. Αποδείχτηκε, μεταξύ άλλων, ότι η αντιλόκαπρα διαθέτει αναλογικά περισσότερη μυϊκή μάζα από άλλα παρόμοια ζώα και ότι είναι ασυνήθιστα ευκίνητη.

Γίνονται οι παπαγάλοι υπεραιωνόβιοι;

Παρ’ όλο που οι παπαγάλοι ζουν πιο πολύ από τα περισσότερα ζώα, υπάρχουν αμφιβολίες αν γίνονται πράγματι υπεραιωνόβιοι. Αν και υπάρχουν περιπτώσεις παπαγάλων που αναφέρεται ότι έζησαν πάνω από 100 χρόνια, ο μακροβιότερος παπαγάλος που γνωρίζουμε με βεβαιότητα ήταν ένας κιτρινοκέφαλος κακατούα, ο Cocky, που πέθανε στο ζωολογικό κήπο του Λονδίνου το 1982, σε ηλικία περίπου 82 ετών.

Πόσο σάλιο παράγουμε;

Καθημερινά οι σιελογόνοι αδένες μας παράγουν περίπου ένα λίτρο σάλιο. Σε όλη μας τη ζωή παράγουμε περίπου 30.000 λίτρα, τα οποία αρκούν για να γεμίσουν 40 μπανιέρες κανονικού μεγέθους.

Επιταχύνουν τα σωματίδια του φωτός;

Όταν ανάβουμε το φως, ένα φωτόνιο θα πρέπει να ξεκινάει από 0 χλμ./ώρα και να επιταχύνει μέχρι την ταχύτητα του φωτός. Συμβαίνει όντως κάτι τέτοιο;

Σύμφωνα με την κβαντική θεωρία, το φως είναι μικρά κυματοσωματίδια ενέργειας, τα οποία απελευθερώνονται, π.χ., όταν ένα ηλεκτρόνιο γύρω από τον πυρήνα ενός ατόμου μεταπηδάει από μια υψηλή ενεργειακή κατάσταση σε μια χαμηλότερη. Τα πακέτα φωτός –τα λεγόμενα φωτόνια– «γεννιούνται» με την ταχύτητα του φωτός και δεν μπορούν να κινηθούν πιο αργά. Οπότε, δεν μπορεί κανείς να πει ότι το φωτόνιο επιταχύνει, επειδή μπορεί να κινηθεί μόνο με μια ταχύτητα: 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο.

Αν κανείς δυσκολεύεται να το κατανοήσει, δεν είναι ο μόνος. Ο ίδιος ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είχε πει ότι «πενήντα χρόνια σκέψης δε με έφεραν πιο κοντά στην απάντηση του ερωτήματος: τι είναι τα σωματίδια του φωτός;»

Υπάρχουν γνήσια άγρια άλογα;

Υπάρχουν ακόμη κοπάδια άγριων αλόγων που ζουν ελεύθερα στη φύση;

Άλογα όπως εκείνα που ζούσαν κάποτε ελεύθερα στη φύση δεν υπάρχουν πια. Σε αρκετά μέρη του κόσμου, όμως, υπάρχουν κοπάδια αλόγων που ζουν ελεύθερα. Ωστόσο, πρόκειται για άλογα που έλκουν την καταγωγή τους από εξημερωμένα ζώα. Διότι στην ορολογία της βιολογίας γίνεται διαχωρισμός ανάμεσα στα άγρια ζώα και τα ζώα που ζουν ελεύθερα. Τα τελευταία είτε αφέθηκαν ελεύθερα στη φύση εκ των υστέρων είτε δραπέτευσαν από την αιχμαλωσία.

Το ίδιο ισχύει και για τα άλογα μάστανγκ της Βόρειας Αμερικής, που για πολλούς είναι αναπόσπαστο τμήμα της κληρονομιάς της περιοχής. Στην ουσία, δεν αποτελούν μέρος της πανίδας της Βόρειας Αμερικής, αλλά εισήχθησαν κατά το 16ο αιώνα από Ισπανούς αποικιοκράτες και αργότερα εξαπλώθηκαν στη φύση.

Πιο κοντινός σε αυτό που αποκαλούμε γνήσιο άγριο άλογο είναι ο ίππος Przewalski, που ζει στη Μογγολία. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960, στην κεντρική Ασία υπήρχε ένας άγριος πληθυσμός τέτοιων αλόγων, αλλά αφανίστηκε από τον άνθρωπο. Το ζώο εξακολούθησε, ωστόσο, να επιβιώνει σε αιχμαλωσία, σε πολλούς ζωολογικούς κήπους ανά τον κόσμο, και από αυτά τα ζώα δημιουργήθηκε ένας σημαντικός πληθυσμός. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μικρά κοπάδια αυτών των αλόγων αφέθηκαν ξανά ελεύθερα στη Μογγολία. Ο ίππος Przewalski αποκαταστάθηκε στο φυσικό του περιβάλλον ύστερα από σχεδόν 30 χρόνια, αλλά πλέον όλα τα άλογα που ζουν ελεύθερα κατάγονται από άλογα που γεννήθηκαν σε αιχμαλωσία, και έτσι από βιολογική άποψη δεν είναι αυθεντικά άγρια άλογα.

Ο ίππος Przewalski φαίνεται ότι επανήλθε δριμύτερος και προσαρμόστηκε καλά. Παλιότερα αφθονούσε σε μεγάλες περιοχές της Ασίας και της Ευρώπης, και είναι πιθανό αυτό το άλογο να αναπαριστούν πολλές βραχογραφίες των σπηλαίων.

Ξεθωριάζουν το τρίχωμα και τα φτερά από τον ήλιο;

Τόσο το τρίχωμα όσο και τα φτερά ξεθωριάζουν, αλλά επειδή και τα δύο αλλάζουν συχνά, σπάνια το παρατηρούμε. Κάποια μεμονωμένα είδη όμως έχουν πολύ ευαίσθητα χρώματα, όπως η οικογένεια των πουλιών τουράκο, των οποίων τα κόκκινα χρώματα μερικές φορές ξεθωριάζουν αισθητά.