Archive for December 2010

Ποιο ζώο έχει το μεγαλύτερο μήκος;

Ο θαλάσσιος σκώληκας Lineus longissimus, που ανήκει στο φύλο των Νημερτίνων, είναι το ζώο με το μεγαλύτερο μήκος στην εποχή μας. Ένα τέτοιο εκβράστηκε στη Σκοτία το 1864 και το μήκος του μετρήθηκε στα 55 μέτρα!

Τι είναι το πλάσμα;

Γνωρίζουμε ότι η ύλη εμφανίζεται σε στερεά, υγρή και αέρια κατάσταση. Τι είναι όμως το πλάσμα;

Το πλάσμα, η 4η κατάσταση της ύλης, όπως συχνά αποκαλείται, αποτελείται από ελεύθερα κινούμενα ηλεκτρόνια και ιόντα, δηλαδή θετικά φορτισμένα άτομα, που έχουν χάσει κάποια από τα ηλεκτρόνιά τους. Για να μετατραπεί ένα αέριο σε πλάσμα, χρειάζεται μεγάλη ποσότητα ενέργειας, ικανή να αποσπάσει τα ηλεκτρόνια από τα άτομά τους. Γι’ αυτό και το πλάσμα είναι μια ηλεκτρικά αγώγιμη μορφή ύλης, που αντιδρά σε ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία. Αυτή ακριβώς η ιδιότητά του χρησιμοποιείται για το «περιορισμό» του πλάσματος σε πυρηνικούς αντιδραστήρες σύντηξης. Περισσότερο από το 99% του ορατού σύμπαντος, τα άστρα αλλά και η μεσοαστρική ύλη αποτελείται από κάποια μορφή πλάσματος.

Στη Γη, αντίθετα, οι εμφανίσεις πλάσματος είναι σχετικά σπάνιες και παρατηρούνται, για παράδειγμα, στους κεραυνούς ή στο Βόρειο Σέλας. Η φυσική πλάσματος έχει γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, αφού εκτός από τη σημασία της στην αστροφυσική, έχει βρει αναρίθμητες εφαρμογές, που ξεκινούν από την αποστείρωση επικίνδυνων αποβλήτων και καταλήγουν στην ιατρική και στην παραγωγή ενέργειας.

Κατά τα άλλα, οι φυσικοί ερευνούν και άλλες μορφές της ύλης, όπως το συμπύκνωμα Bose-Einstein , το πλάσμα κουάρκ-γλουονίων, την παράξενη ύλη κτλ.

Ποιο είναι το πιο μεγάλο λουλούδι;

Πόσο μεγάλα γίνονται τα λουλούδια; Τους προσφέρει το μέγεθος κάποιο πλεονέκτημα;

Το λουλούδι Rafflesia arnoldii, που φυτρώνει στη νοτιοανατολική Ασία, έχει το μεγαλύτερο άνθος στον κόσμο. Η διάμετρός του μπορεί να φτάσει το ένα μέτρο και το βάρος του τα 11 κιλά. Το Rafflesia arnoldii παρασιτεί στις ρίζες άλλων φυτών και το ίδιο δε διαθέτει ούτε ρίζες ούτε φύλλα αλλά ούτε και μίσχο.

Το φυτό ανθίζει ανά διαστήματα αρκετών ετών και η ανθοφορία του διαρκεί λίγες μόνο ημέρες. Καθώς οι αποστάσεις μεταξύ θηλυκών και αρσενικών λουλουδιών είναι μεγάλες, είναι σημαντικό για το φυτό να προσελκύει τα έντομα, τα οποία είναι αναγκαία για τη μεταφορά της γύρης του. Και αυτό το επιτυγχάνει με τα μεγάλα του άνθη, αλλά και αναδίνοντας μια έντονη οσμή σαπίλας.

Γιατί γελάμε;

Τι ρόλο παίζει το γέλιο στην ανθρώπινη συμπεριφορά;

Πολλοί ερευνητές συσχετίζουν το γέλιο με τη δημιουργία και τη σύσφιξη των ανθρώπινων σχέσεων. Ο ανθρωπολόγος Mahadev Apte υποστηρίζει ότι το γέλιο προκύπτει όταν οι άνθρωποι αισθάνονται άνετα με την παρουσία άλλων ανθρώπων, και αποκαλύπτει ότι αισθάνονται ανοιχτοί και ελεύθεροι. Επιπλέον, όσο περισσότερο γέλιο υπάρχει σε μια συγκέντρωση ανθρώπων, τόσο περισσότερο συσφίγγονται οι σχέσεις μεταξύ των ατόμων. Αυτό, σε συνδυασμό με την κοινή επιθυμία των μελών της ομάδας να μην απομονωθούν από το σύνολο, ίσως να αποτελεί και το λόγο για τον οποίο το γέλιο είναι «μεταδοτικό».

Έρευνες δείχνουν, επίσης, ότι οι κυρίαρχες προσωπικότητες σε ένα περιβάλλον –το «αφεντικό», ο φύλαρχος ή ο αρχηγός της οικογένειας– χρησιμοποιούν το χιούμορ πιο συχνά από τους «υφισταμένους» τους. Αυτό μπορεί να το παρατηρήσει κανείς, για παράδειγμα, σε ένα γραφείο, όπου όλοι γελούν όταν γελάει ο διευθυντής. Ο φιλόσοφος John Moreall πιστεύει ότι σε τέτοιες περιπτώσεις ο έλεγχος του γέλιου σε μία ομάδα είναι ένας τρόπος άσκησης εξουσίας, μέσω του ελέγχου της συναισθηματικής κατάστασης της ομάδας. Άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το γέλιο είναι ένα κοινωνικό σήμα και ότι σε μια επαπειλούμενη σύγκρουση, για παράδειγμα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν μια χειρονομία συμφιλίωσης ή ως τρόπος αποφυγής του θυμού, καθώς, εάν ένα επιθετικό άτομο «παρασυρθεί» στο γέλιο, ο κίνδυνος της σύγκρουσης θα ελαττωθεί.

Γιατί τρεμοπαίζουν τα άστρα;

Το λαμπύρισμα δεν είναι μια ιδιότητα των ίδιων των άστρων, αλλά οφείλεται στις αναταράξεις της γήινης ατμόσφαιρας. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και όταν, μια πολύ ζεστή μέρα, βλέπουμε να τρεμοπαίζουν κάποια μακρινά αντικείμενα, π.χ., στο δρόμο. Το φαινόμενο οφείλεται στον ανερχόμενο θερμό αέρα.

Πίνεται το θαλασσινό νερό;

Λένε πως ναυαγοί που ήπιαν θαλασσινό νερό βρήκαν οδυνηρό θάνατο. Είναι αλήθεια ή πρόκειται απλώς για μύθο;

Το θαλασσινό νερό περιέχει περίπου 35 γραμμάρια αλάτι ανά λίτρο και, αν κανείς πιει πολύ από αυτό, επιβαρύνονται σοβαρά τα νεφρά του. Στη χειρότερη περίπτωση, μπορεί πράγματι να επέλθει νεφρική ανεπάρκεια. Αν όμως ένας ναυαγός αρκεστεί σε μικρές ποσότητες θαλασσινού νερού, αυτό μπορεί και να του σώσει τη ζωή. Αυτό αποδείχθηκε από το Γάλλο γιατρό Alain Bombard, ο οποίος αμφισβητούσε την κοινή πεποίθηση.

Μετά από μια βδομάδα πειραματισμών, κατά την οποία έπινε μόνο αλμυρό νερό, ο Bombard έκανε, το 1952, το μεγάλο πείραμα: διέσχισε μόνος τον Ατλαντικό με ένα μικρό φουσκωτό χωρίς πόσιμο νερό, συλλέγοντας το νερό της βροχής και της δροσιάς και πίνοντας επακριβώς καθορισμένες ποσότητες θαλασσινού νερού. Οι υπολογισμοί του έδειξαν ότι τα νεφρά είναι ικανά να επεξεργαστούν μέχρι 12 γραμμάρια αλατιού ανά εικοσιτετράωρο, πράγμα που σημαίνει ότι ένας ενήλικας μπορεί να πίνει περίπου 0,3 λίτρα θαλασσινό νερό το εικοσιτετράωρο. Το πείραμα του Bombard επικρίθηκε από άλλους επιστήμονες. Παρ’ όλα αυτά, εκείνος λάμβανε πολλά γράμματα από ευγνώμονες ναυαγούς μέχρι το θάνατό του, το 2005.

Από πότε κόβουν οι άντρες τα μαλλιά τους κοντά;

Γιατί έχουν οι άντρες συνήθως κοντά μαλλιά, ενώ οι γυναίκες μακριά; Έτσι ήταν πάντα;

Οι συνήθειες γύρω από το μήκος των αντρικών μαλλιών έχουν αλλάξει πολλές φορές στην πορεία της ιστορίας και για μεγάλες περιόδους τα μακριά μαλλιά ήταν ο κανόνας. Σε πολλές βραχογραφίες της λίθινης εποχής στην Ευρώπη, για παράδειγμα, απεικονίζονται άντρες κυνηγοί με μακριά μαλλιά, τα οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι πιασμένα ψηλά.

Οι αρχαίοι Έλληνες άρχισαν να κόβουν τα μαλλιά τους γύρω στο 500 π.Χ. Αλλά και στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία συνηθίζονταν τα κοντά μαλλιά, αφού ήταν βολικά για τους στρατιώτες και τους αθλητές, και θεωρούνταν επιπλέον ένδειξη ανδρισμού. Κατά το 17ο αιώνα έγιναν μόδα τα μακριά μαλλιά και οι εντυπωσιακές κομμώσεις, και από τότε το μήκος εναλλάσσεται. Με λίγα λόγια, το κατά πόσον οι άντρες κόβουν τα μαλλιά τους κοντά είναι θέμα πρακτικών αναγκών αλλά και μόδας.

Γιατί ζεσταινόμαστε στους 30 βαθμούς;

Όταν η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 30 βαθμούς, αισθανόμαστε ότι κάνει ζέστη. Πώς επιδρά η θερμοκρασία στο σώμα μας; Γιατί αρχίζουμε να ιδρώνουμε, όταν η θερμοκρασία υπερβεί αυτήν του σώματος, των 37 βαθμών;

Οι φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος παράγουν θερμότητα και, όταν κανείς κινείται, η παραγωγή θερμότητας αυξάνεται ακόμη περισσότερο. Γι’ αυτό, προκειμένου να διατηρήσει την εσωτερική θερμοκρασία του γύρω στους 37 βαθμούς, το σώμα πρέπει να αποβάλλει συνεχώς θερμότητα – κάτι που κυρίως γίνεται μέσω του δέρματος.

Σε μέτρια θερμοκρασία περιβάλλοντος, υπάρχει ένα σχετικό ισοζύγιο ανάμεσα στη θερμότητα που παράγεται στο σώμα μας και σ’ αυτήν που εκλύεται από το δέρμα προς τον αέρα που μας περιβάλλει. Όταν, όμως, η θερμοκρασία του περιβάλλοντος αυξάνεται, το σώμα δυσκολεύεται να αποβάλει το πλεόνασμα της θερμότητας και αντιδρά με τη διεύρυνση των αιμοφόρων αγγείων, ιδιαίτερα στα χέρια και στα πόδια. Έτσι, ψύχεται ευκολότερα το ζεστό αίμα, καθώς διέρχεται από τα άκρα του σώματος. Αν η θερμοκρασία ανέβει ακόμη περισσότερο, αρχίζουμε επιπλέον να ιδρώνουμε. Και αυτό, γιατί, καθώς ο ιδρώτας εξατμίζεται, από το δέρμα αποβάλλεται περισσότερη θερμότητα.

Επομένως, η αίσθησή μας ότι ζεσταινόμαστε πολύ δεν έχει να κάνει τόσο με τη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ του σώματος και του περιβάλλοντος. Το ότι ιδρώνουμε, λαχανιάζουμε και νιώθουμε τα άκρα μας πρησμένα οφείλεται περισσότερο στην εντατική προσπάθεια του σώματος να αποβάλει θερμότητα. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι να διατηρείται σταθερή η θερμοκρασία γύρω από τον εγκέφαλο και τα υπόλοιπα ζωτικά όργανα. Αντίθετα, τα χέρια και τα πόδια αντέχουν σε σχετικά χαμηλότερες θερμοκρασίες. Γι’ αυτό, όταν κάνει κρύο και το σώμα προσπαθεί να διατηρήσει τη θερμότητα, τότε η θερμοκρασία του δέρματος στα περιφερειακά του τμήματα είναι σημαντικά χαμηλότερη από αυτήν του υπόλοιπου σώματος.

Ειδικά στα χέρια και στα πόδια, η θερμοκρασία του δέρματος είναι κατά κανόνα χαμηλότερη από τους 37 βαθμούς. Μάλιστα, η ιδανική θερμοκρασία για τη λειτουργία των χεριών είναι το διάστημα ανάμεσα στους 32 και τους 36 βαθμούς. Η χαμηλότερη αυτή θερμοκρασία είναι και ο λόγος για τον οποίο τα χέρια και τα δάχτυλά μας σχεδόν «καίγονται», όταν τα βάλουμε σε νερό με θερμοκρασία 37 βαθμών – κάτι που δεν ισχύει για το κεφάλι και τον κορμό μας.

Πόσο γρήγορα μπορεί να μετακινηθεί ο άνθρωπος;

Πώς επηρεάζεται ο άνθρωπος, όταν κινείται με μεγάλες ταχύτητες; Ποιος κατέχει το ρεκόρ ταχύτητας;

Οι τρεις αστροναύτες Thomas P. Stafford, John W. Young και Eugene Α. Cernan κατέχουν από το 1969 το ρεκόρ, με ταχύτητα 11.107 μέτρα το δευτερόλεπτο ή σχεδόν 40.000 χιλιόμετρα την ώρα. Το ρεκόρ σημειώθηκε κατά την επάνοδο του διαστημοπλοίου Απόλλων 10 στην ατμόσφαιρα της Γης, αφού είχε προηγουμένως διαγράψει τροχιά γύρω από τη Σελήνη.

Το επίτευγμα αυτό δεν προκάλεσε σωματικές βλάβες στους αστροναύτες και, θεωρητικά, δεν υπάρχουν όρια για το πόσο γρήγορα μπορεί να κινηθεί ένας άνθρωπος. Οι δυνάμεις που ασκούνται στο ανθρώπινο σώμα κατά την επιτάχυνση μπορούν να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα, αλλά όχι η ίδια η ταχύτητα. Αν υπάρχει ο αναγκαίος χρόνος και –πάνω απ’ όλα– τα αναγκαία καύσιμα, ένας πύραυλος μπορεί, θεωρητικά, να προσεγγίσει την ταχύτητα του φωτός – 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο.

Τέτοιες ταχύτητες είναι αδύνατο να επιτευχθούν στη Γη, γιατί, αφενός, η αντίσταση του αέρα θέτει περιορισμούς και, από την άλλη, υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες στον έλεγχο του σκάφους. Έτσι, λοιπόν, το ρεκόρ στην ξηρά είναι «μόλις» 1.228 χιλιόμετρα την ώρα και ανήκει στο πυραυλοκίνητο όχημα Thrust SSC από το 1997. Στο νερό, τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα. Το ρεκόρ εκεί κατέχει από το 1978 το Spirit of Australia, με 511 χιλιόμετρα την ώρα. Έκτοτε έγιναν δύο προσπάθειες για να επιτευχθεί μια καλύτερη επίδοση. Και στις δύο περιπτώσεις, όμως, οι χειριστές των σκαφών έχασαν τη ζωή τους.

Πόσο ζυγίζει ένας άνθρωπος στο Δία;

Ένα αντικείμενο στην επιφάνεια του Δία ζυγίζει 2,53 φορές περισσότερο απ’ ό,τι στη Γη. Ένας άνθρωπος βάρους 70 κιλών θα είναι, επομένως, «βαρέων βαρών», αφού θα ζυγίζει πάνω από 177 κιλά. Ωστόσο, δε θα μπορεί να σταθεί στην επιφάνεια του Δία, καθώς ο πλανήτης αποτελείται από αέρια και δεν έχει σταθερό έδαφος.