Archive for December 2010

Πώς προέκυψε το κόκκινο χαλί;

Το στρώσιμο ενός χαλιού για την υποδοχή σημαντικών προσώπων είναι αρχαία παράδοση. Ο σκοπός ήταν τα τιμώμενα πρόσωπα να αποφύγουν να πατήσουν σε χώματα ή λάσπες. Στην τραγωδία του Αισχύλου «Αγαμέμνων» στρώνεται ένα κόκκινο χαλί για τον Αγαμέμνονα, τον ήρωα και νικητή του Τρωικού πολέμου. Το κόκκινο χρώμα είναι το χρώμα του αίματος και της ζωής, αλλά και ένα βασιλικό χρώμα.

Προσβάλλεται η καρδιά από καρκίνο;

Ποτέ δεν έχω ακούσει ότι κάποιος έχει καρκίνο στην καρδιά. Δεν προσβάλλεται η καρδιά από καρκίνο;

Η καρδιά μπορεί να προσβληθεί από καρκινικούς όγκους, αλλά πρόκειται για εξαιρετικά σπάνια περίπτωση. Κλινικά παρατηρείται λιγότερο από μία τέτοια περίπτωση ανά εκατομμύριο ανθρώπους ετησίως. Αυτό οφείλεται στο ότι τα κύτταρα της καρδιάς δε διαιρούνται σχεδόν καθόλου, και σ’ αυτό διαφέρουν από τα λεγόμενα επιθηλιακά κύτταρα, στα οποία συνήθως εμφανίζονται οι όγκοι. Τέτοια κύτταρα υπάρχουν σε αφθονία στους πνεύμονες, στο έντερο, στους ιστούς των μαστών, καθώς και στο δέρμα και τους αδένες. Αντίθετα, στην καρδιά υπάρχουν λιγότερα επιθηλιακά κύτταρα και περισσότερα καρδιακά μυϊκά κύτταρα και κύτταρα συνδετικού ιστού, και αυτοί οι τύποι κυττάρων εμφανίζουν πολύ σπάνια καρκίνο. Ο καρκίνος οφείλεται σε μία βλάβη του DNA των κυττάρων. Η βλάβη συμβαίνει όταν ένα κύτταρο διαιρείται και, στη συνέχεια, τα νέα κύτταρα διαιρούνται ανεξέλεγκτα, με αποτέλεσμα να σχηματίζεται όγκος. Καθώς εκατομμύρια κυτταρικές διαιρέσεις πραγματοποιούνται κάθε ώρα στα επιθηλιακά κύτταρα του σώματος, είναι πιο σύνηθες να σχηματίζονται οι όγκοι σε αυτά.

Ωστόσο, η μετάσταση του καρκίνου από άλλα σημεία του σώματος στην καρδιά είναι κάτι που συμβαίνει αρκετά συχνά. Στο 10% περίπου των περιπτώσεων, ένας θανατηφόρος καρκίνος κάνει μεταστάσεις ή αναπτύσσει καρκινικούς όγκους στην καρδιά. Μάλιστα, λόγω της αντλητικής λειτουργίας της καρδιάς, ενδέχεται ακόμη και καλοήθεις όγκοι να αποβούν επικίνδυνοι. Μεγάλοι καλοήθεις όγκοι είναι πιθανό να σταματήσουν την τροφοδοσία αίματος σε κάποιον από τους κόλπους ή τις κοιλίες της καρδιάς, με αποτέλεσμα να επέλθει καρδιακή ανακοπή.

Δε γνωρίζουμε πολλά για τα αίτια του καρκίνου της καρδιάς. Ωστόσο, κτηνιατρικές έρευνες έδειξαν ότι ορισμένες ράτσες σκύλων είναι πιο επιρρεπείς από άλλες στην πάθηση. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι υπάρχει κάποια κληρονομική προδιάθεση σ’ αυτή την τόσο σπάνια μορφή καρκίνου.

Παθαίνουμε «ανοσία» στην οσμή του σκόρδου;

Γιατί όταν έχουμε φάει σκόρδο δεν αντιλαμβανόμαστε την οσμή του;

Το σκόρδο έχει μία από τις πιο ισχυρές και διαπεραστικές οσμές. Μόλις 0,0000004 χιλιοστά του γραμμαρίου σκόρδο ανά λίτρο αέρα αρκούν για να αντιληφθούμε την οσμή του. Όταν τρώμε οι ίδιοι σκόρδο, αναισθητοποιούνται κάποια νευρικά κύτταρα στη μύτη και τον εγκέφαλό μας, με αποτέλεσμα, μετά από λίγο, να μην μπορούμε να μυρίσουμε το σκόρδο ούτε στη δική μας αναπνοή, αλλά ούτε στων άλλων.

Αυτό οφείλεται σε ένα είδος βομβαρδισμού των αισθήσεων: τα νευρικά κύτταρα γίνονται λιγότερο ευαίσθητα, λόγω της συνεχούς επίδρασης της οσμής, με αποτέλεσμα να μη γίνεται πλέον αντιληπτή σε μας η οσμή του σκόρδου. Με άλλα λόγια, τα νευρικά κύτταρα περιορίζουν την εκπομπή σημάτων όταν πρόκειται για ένα διαρκές ερέθισμα. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό και από πολλές άλλες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, δε δίνουμε σημασία στο ότι φοράμε παπούτσια, μέχρι να μπει ένα πετραδάκι στο παπούτσι μας. Το πετραδάκι αφυπνίζει τα νευρικά μας κύτταρα, επειδή ξαφνικά αντιμετωπίζουμε ένα νέο ερέθισμα. Αν κανείς τρώει σκόρδο συστηματικά, δεν το αισθάνεται στην αναπνοή του, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δε μυρίζει σκόρδο, καθώς οι άλλοι το αντιλαμβάνονται. Δε μειώνεται, δηλαδή, η έντονη μυρωδιά του σκόρδου απλώς επειδή τρώμε πολύ σκόρδο – το μόνο που συμβαίνει είναι ότι οι ίδιοι παθαίνουμε «ανοσία» στην οσμή του.

Πόσες νοηματικές γλώσσες υπάρχουν;

Υπάρχουν περισσότερες από 100 νοηματικές γλώσσες στον κόσμο, οι οποίες αναπτύχθηκαν όπως περίπου και οι ομιλούμενες γλώσσες. Έχουν, όμως, αρκετά κοινά στοιχεία μεταξύ τους, κι έτσι οι κωφάλαλοι καταλαβαίνουν καλύτερα μια άλλη νοηματική γλώσσα απ’ ό,τι καταλαβαίνουν μια ξένη γλώσσα όσοι μιλούν.

Πιο είναι το μικρότερο ερπετό του κόσμου;

Το σαμιαμίθι Jaragua sphaero, που ζει στη Δομινικανή Δημοκρατία, έχει μήκος περίπου 16 χιλιοστά από το ρύγχος ως την άκρη της ουράς του. Χάρη στο μικρό του μέγεθος, το ερπετό κρύβεται εύκολα και δε χρειάζεται τόσο πολλή τροφή.

Κάνουν τα τατουάζ λιγότερο ευαίσθητο το δέρμα;

Έκανα ένα τατουάζ στην πλάτη μου, και από τότε αισθάνομαι ότι σε αυτή την περιοχή το δέρμα μου είναι λιγότερο ευαίσθητο. Ισχύει αυτό;

Μια νέα έρευνα δείχνει ότι το δέρμα όντως χάνει κάπως την ευαισθησία του εκεί όπου έχει γίνει τατουάζ. Ένας νευρολόγος ερευνητής του Πανεπιστημίου Northern Colorado των ΗΠΑ έκανε ένα πείραμα. Στο πείραμα συμμετείχαν 54 άτομα, εκ των οποίων οι 30 είχαν τατουάζ σε διάφορα μέρη του σώματός τους.

Ο ερευνητής χρησιμοποίησε μία συσκευή, η οποία μετρά την ευαισθησία του δέρματος κεντρίζοντάς το ταυτόχρονα σε δύο σημεία με δύο πλαστικές καρφίτσες. Η απόσταση ανάμεσα στις δύο καρφίτσες αυξομειώνεται, και το μέτρο της ευαισθησίας του δέρματος έγκειται στο κατά πόσον το άτομο συνεχίζει να αντιλαμβάνεται το τσίμπημα σαν διπλό, όσο οι δύο καρφίτσες πλησιάζουν.

Το πείραμα έδειξε ότι τα άτομα με τατουάζ αντιλαμβάνονταν το διπλό τσίμπημα ως μονό, όταν οι καρφίτσες είχαν απόσταση μικρότερη των 32 χιλιοστών. Αντίθετα, σε δέρμα χωρίς τατουάζ η απόσταση έπρεπε να είναι από 28 χιλιοστά και κάτω. Τα τατουάζ, επομένως, μειώνουν την ευαισθησία του δέρματος, αλλά όχι πολύ.

Πώς δεν γκρεμίζονται τα ιστορικά μνημεία;

Πώς άντεξαν μέχρι σήμερα ιστορικά κτίσματα που βρίσκονται σε μέρη όπου έχουν σημειωθεί μεγάλοι σεισμοί;

Τα ιστορικά κτίσματα έχουν, φυσικά, και αυτά όρια αντοχής σε ό,τι αφορά τους σεισμούς. Όταν ένας ισχυρός σεισμός έπληξε το Ιράν το 2003, κατέρρευσε η ηλικίας πολλών εκατοντάδων ετών ακρόπολη της πόλης Μπαμ. Μέχρι τότε, ήταν ένα από τα μεγαλύτερα κτίσματα του κόσμου που είχαν χτιστεί από τούβλα αποξηραμένα στον ήλιο.

Σε γενικές γραμμές, τα πλινθόκτιστα κτίρια δεν είναι και τόσο αντισεισμικά, όσο τουλάχιστον είναι άλλα κτίρια χτισμένα από ελαφρύτερα και πιο εύκαμπτα υλικά.

Ένα ιστορικό πλινθόκτιστο μνημείο που άντεξε δώδεκα μεγάλους σεισμούς είναι ο ύψους 55 μέτρων ναός της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, ο οποία χτίστηκε την περίοδο 532-537. Η Αγία Σοφία άντεξε στους σεισμούς, επειδή είναι χτισμένη με σχετικά ελαφριά τούβλα και καλό ασβεστοκονίαμα, το οποίο μπορεί να αποσβένει ισχυρές δονήσεις. Επιπλέον, ο τρούλος της Αγίας Σοφίας, που ολοκληρώθηκε το 562, στηρίζεται σε τέσσερις τεράστιες αψίδες και είναι μια εξαιρετικά σταθερή κατασκευή. Προσομοιώσεις δείχνουν πως ο ναός αντέχει σε σεισμούς μέχρι και 7,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ. Ωστόσο, δε γνωρίζουμε κατά πόσον οι αρχιτέκτονές της, ο Ισίδωρος και ο Ανθέμιος, σχεδίασαν συνειδητά το κτίριο ώστε να είναι αντισεισμικό.

Γιατί δεν υπάρχει ερωτική έλξη ανάμεσα σε αδέλφια;

Υπάρχει κάτι στον ανθρώπινο εγκέφαλο που εμποδίζει δύο αδέλφια να ερωτευθούν το ένα το άλλο;

Το ότι δύο αδέλφια, κατά κανόνα, δεν ερωτεύονται το ένα το άλλο έχει να κάνει όχι τόσο με βιολογικά αλλά με κοινωνικά και πολιτισμικά αίτια. Οι επιστήμονες έχουν, μέχρι σήμερα, διατυπώσει τρεις βασικές προϋποθέσεις για να υπάρξει ερωτική έλξη: αβεβαιότητα, κοινωνική αποδοχή και να μην είναι εξοικειωμένα τα δύο άτομα μεταξύ τους.

Στα αδέλφια ισχύει, πρώτον, ότι γνωρίζονται από πολύ μικρή ηλικία, κάτι που μειώνει αισθητά την πιθανότητα να ερωτευθούν το ένα το άλλο. Δεύτερον, η σχέση ανάμεσά τους –σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε ένα ζευγάρι– είναι σταθερή, σίγουρη και εφ’ όρου ζωής, κάτι που εμποδίζει εκ των πραγμάτων την ερωτική έλξη. Τέλος, οι έρευνες δείχνουν ότι η πιθανότητα σύναψης μιας ερωτικής σχέσης έχει να κάνει με τους ισχύοντες κοινωνικούς κανόνες.

Τα όρια στις σχέσεις ανάμεσα σε αδέλφια είναι καθορισμένα πολιτισμικά, αν και, στην πραγματικότητα, υπάρχει και βιολογικό υπόβαθρο. Παιδιά που γεννιούνται από αιμομικτικές σχέσεις είναι πολύ πιο πιθανό να έχουν γενετικές ανωμαλίες. Η εκτεταμένη αιμομιξία θα ήταν εξαιρετικά βλαβερή για μια κοινωνία, γι’ αυτό και οι σχέσεις αυτές θεωρούνται ταμπού.

Γιατί τα μωρά κοιμούνται τόσο εύκολα στο αυτοκίνητο;

Πολλοί γονείς έχουν παρατηρήσει ότι τα ανήσυχα μωρά ηρεμούν σχετικά εύκολα όταν βρίσκονται σε ένα αυτοκίνητο που κινείται. Το φαινόμενο αυτό έχει μελετηθεί επιστημονικά σε πολλά πειράματα, στα οποία οι ερευνητές προσομοίωσαν το κούνημα ενός αυτοκινήτου εν κινήσει. Παρατηρήθηκε ότι τα μωρά φώναζαν πολύ λιγότερο.

Η εξήγηση που δίνουν οι επιστήμονες είναι ότι η κίνηση του αυτοκινήτου θυμίζει στα βρέφη το κούνημα στην αγκαλιά της μητέρας. Όταν ένα βρέφος –του οποίου το νευρικό σύστημα δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως– κουνιέται, η κίνηση αυτή διεγείρει το αισθητηριακό του σύστημα και δίνει στο παιδί την εντύπωση ότι δεν είναι μόνο του και παραμελημένο.

Μπορούμε να παράγουμε χρυσό τεχνητά;

Ο χρυσός και άλλα ευγενή μέταλλα μπορούν να κατασκευαστούν σε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα ή σε έναν επιταχυντή σωματιδίων, όπου λόγω της πολύ υψηλής ενέργειας λαμβάνουν χώρα πυρηνικές αντιδράσεις. Ο υδράργυρος μετατρέπεται σχετικά εύκολα σε χρυσό με τη βοήθεια ακτινοβολίας, αλλά η διαδικασία είναι οικονομικά ασύμφορη. Το κόστος είναι πολύ υψηλό σε σχέση με το αποτέλεσμα.