Πώς δημιουργείται ένα δέλτα;

Πολλοί μεγάλοι ποταμοί εκβάλλουν σε δέλτα με πολλές διακλαδώσεις. Πώς δημιουργήθηκαν αυτά και γιατί διαφέρουν μεταξύ τους τόσο πολύ;

Οι ποταμοί αλλάζουν το τοπίο, τόσο κατά την πορεία τους στην ενδοχώρα, όσο και όταν εκβάλλουν σε μια θάλασσα ή λίμνη. Χάρη στις διαβρωτικές του δυνάμεις, το ρεύμα των ποταμών συγκεντρώνει πολλά εκατομμύρια τόνους φερτών υλών κατά τη διαδρομή του. Όταν η κοίτη διευρύνεται και ο ποταμός φτάνει σε ανοιχτά ύδατα, η ταχύτητας της ροής του μειώνεται κατακόρυφα και το νερό χάνει την ικανότητά του να μεταφέρει ύλη. Έτσι τα υλικά αυτά κατακάθονται στο βυθό. Με τον καιρό, οι προσχώσεις αυτές σχηματίζουν στις εκβολές ένα δέλτα, το οποίο μπορεί να πάρει διάφορα σχήματα, ανάλογα με την τοπική μορφολογία του βυθού, τη δύναμη των κυμάτων και τα ρεύματα της παλίρροιας.

Πολλά δέλτα μόλις που φτάνουν έξω από την ακτογραμμή. Όμως, στις εκβολές του ποτάμιου συστήματος Μισσισσιππή-Μισούρι, π.χ., έχει δημιουργηθεί ένα μεγάλο δέλτα τύπου «πόδι του πουλιού», εξαιτίας του μεγάλου όγκου φερτών υλών σε συνδυασμό με την επίδραση των τοπικών ρευμάτων.

Ο κάτοχος του παγκόσμιου ρεκόρ στις προσχώσεις είναι, ωστόσο, ο ποταμός Γάγγης-Βραχμαπούτρα, που εκβάλλει στον Κόλπο της Βεγγάλης. Παρ’ όλο που ο ποταμός βρίσκεται μόλις στην 4η θέση ως προς τον υδάτινο όγκο, μεταφέρει τεράστιες ποσότητες φερτών υλών από τα Ιμαλάια, όπου έχει τις πηγές του. Όσο μεγαλώνει η απόσταση από την οροσειρά, τόσο μειώνεται η ποσότητα των φερτών υλών, ανάλογα με το είδος τους. Κατά τη διαδρομή αυτή των 3.000 χιλιομέτρων, οι πέτρες και τα χαλίκια, ως βαρύτερα, κατακάθονται πρώτα, ενώ η σκόνη και η λάσπη του πυθμένα μεταφέρονται πιο μακριά. Αυτό ειδικά το είδος προσχώσεων σχημάτισε το κολοσσιαίο δέλτα που σήμερα αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης του κράτους Μπανγκλαντές.

Κάθε χρόνο, στον κόλπο της Βεγγάλης χύνονται 971 κυβικά χιλιόμετρα νερό από το Γάγγη-Βραχμαπούτρα. Το νερό αυτό μεταφέρει 1.670.000.000 τόνους προσχώσεων. Συγκρίνοντας παλιούς χάρτες με πρόσφατες δορυφορικές φωτογραφίες, οι επιστήμονες υπολόγισαν ότι, από το 18ο αιώνα και μετά, ο ποταμός αποθέτει στις εκβολές του νέα εδάφη έκτασης 7 τετραγωνικών χιλιομέτρων το χρόνο.

Η λάσπη που μεταφέρουν οι ποταμοί είναι συνήθως πολύ γόνιμη και έχει αποτελέσει θεμέλιο λίθο για πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, όπως ο αιγυπτιακός, που αναπτύχθηκε γύρω από το δέλτα του Νείλου.