Ποιοι είναι οι πολύτιμοι λίθοι;

Σύμφωνα με το συνήθη ορισμό υπάρχουν τέσσερις πολύτιμοι λίθοι: το ρουμπίνι, το σμαράγδι, το ζαφείρι και το διαμάντι. Η ταξινόμηση αυτή προέρχεται από την αρχαία Ελλάδα και βασίζεται στη σπανιότητα των λίθων καθώς και στη θρησκευτική τους αξία. Επομένως, δεν υπεισέρχονται χημικοί και γεωλογικοί παράγοντες στον καθορισμό των πολύτιμων λίθων. Ωστόσο και οι τέσσερις αυτοί λίθοι είναι ορυκτά διαφανή, ως ένα βαθμό, στην όψη και έχουν μια αξιοσημείωτη κρυσταλλογραφική μορφή.

Εκτός από τους τέσσερις αυτούς λίθους συμπεριλαμβάνονται στην ομάδα των πολύτιμων λίθων και κάποια άλλα ορυκτά καθώς και ορισμένες ουσίες που μοιάζουν με ορυκτά. Συνήθως πρόκειται για τον αμέθυστο, τον χρυσοβήρυλλο, το οπάλιο και τα μαργαριτάρια. Τα τελευταία δεν είναι ορυκτά αλλά παρ’ όλα αυτά μερικές φορές λογίζονται ως πολύτιμοι λίθοι. Αν τα όρια της ομάδας των πολύτιμων λίθων είναι κάπως ασαφή, η κατάσταση γίνεται ακόμα χειρότερη στους ονομαζόμενους ημιπολύτιμους λίθους.

Σε γενικές γραμμές συγκαταλέγονται σε αυτούς όλα τα ορυκτά και οι ουσίες που χρησιμοποιούνται ως διακόσμηση όπως, για παράδειγμα, ο γρανάτης, το ζιρκόνιο, το κεχριμπάρι και το τοπάζι. Από αυτά, το κεχριμπάρι, όπως και τα μαργαριτάρια (που αναφέρθηκαν παραπάνω), δεν είναι ορυκτά.

Όταν οι ορυκτολόγοι –και συγκεκριμένα οι γεμολόγοι οι οποίοι ειδικεύονται στους πολύτιμους λίθους– και οι χρυσοχόοι εκτιμούν την ποιότητα ενός πολύτιμου λίθου –και μερικές φορές ενός ημιπολύτιμου λίθου– παρατηρούν το χρώμα του, τη λείανσή του, την καθαρότητα και το βάρος του σε καράτια.

Στα αγγλικά τα κριτήρια αυτά αναφέρονται ως «τα τέσσερα C»: colour (χρώμα), cut (κοπή), clarity (καθαρότητα), carat (καράτι). Για τους πολύτιμους λίθους το καράτι είναι μέτρο βάρους του λίθου και δεν πρέπει να συγχέεται με το καράτι που είναι σχετικό με την καθαρότητα του χρυσού. Συνήθως, ένα καράτι αντιστοιχεί σε 0,2 γραμμάρια. Η τιμή ενός πολύτιμου λίθου αυξάνεται αν εκτός από υψηλό βάρος σε καράτια έχει και καθαρά χρώματα, εξαιρετική λείανση και υψηλή καθαρότητα – αν, δηλαδή, δεν υπάρχουν προσμίξεις και ορατοί θύλακες στο εσωτερικό του.

Το σμαράγδι είναι αυτή τη στιγμή ο ακριβότερος ανά καράτι πολύτιμος λίθος από τους τέσσερις που αναφέρθηκαν παραπάνω. Ωστόσο το ακριβότερο κομμάτι πολύτιμου λίθου στον κόσμο είναι το διαμάντι του άστρου της Αφρικής, γνωστό και ως «άστρο της Νοτίου Αφρικής» που βρίσκεται σε ένα σκήπτρο της συλλογής των αγγλικών βασιλικών κοσμημάτων. Έχει βάρος 530,20 καράτια.